علوم

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

ابن منذر، ابوبکر بن بدر | ابوالحسن دیانت ابوبكر بن بدر، ملقب به بيطار ناصری (د 741ق / 1340م)، سرپرست دامپزشكان ستورگاه ناصرالدين محمد بن منصور قلاوون، سلطان مملوك مصر.
جیانی، ابوعبدالله | فاطمه سوادی ابوعبدالله محمد بن معاذ (د ح 485ق / 1092م)، ریاضی‌دان و اخترشناس اندلسی. به احتمال نزدیک به یقین، وی همان محمد بن ابراهیم بن محمد بن معاذ شعبانی است که ضبّی او را قاضی جیّان1 (ه‍ م) و فیلسوف معرفی کرده است (ص 46؛ نک‍ : ریشتربرنبورگ، 381).
جیب | حمید بهلول تابعی ریاضی، تقریباً معادل تابع سینوس در مثلثات امروزی و مهم‌ترین تابع مثلثاتی نجوم در دورۀ اسلامی. جیب که امروزه آن را با Sin نمایش می دهند
جیوه | سعید اکبری شاد عنصر شیمیایی فلزی (نماد: Hg) با عددِ اتمیِ 80؛ نقره‌ای رنگ، و در دمای اتاق مایع. این عنصر سمی است و از دوران باستان شناخته بوده (بردرسن، 641)، و ظاهراً نخستین بار ارسطو از آن یاد کرده است (EI2, XI / 495).
چتکه | حنیف قلندری یا چُرتکه، چُرتگه، ابزاری کمکی برای انجام دادن عملیات سادۀ حسابی. نام فارسی آن برگرفته از واژۀ روسی15 است ( لغت‌نامه ... ، ذیل چرتکه؛ «فرهنگ ... 16»، 257)، و در عربی آن را «مِعداد» (جمع آن: معادید) می‌نامند (آذرنوش، ذیل عدَّ).
چشم‌پزشکی | صادق سجادی یکی از انواع کهن علوم پزشکی که در آن از ساختمان و تشریح، کارکرد اجزاء، بهداشت، اسباب و علل بروز بیماریها، اوصاف و نشانه‌شناسی بیماریها، انواع معالجات، و داروهای چشم بحث می‌شده است (نک‍ : العشر مقالات ... ، 71؛ علی بن عیسى، 2-10؛ حلبی، 31- 33؛ طاش کوپری‌زاده، 1 / 285؛ نیز غالب آثار چشم پزشکی و دانشنامه‌های طبی...
چغمینی | حنیف قلندری ابوعلی شرف‌الدین محمود بن محمد بن عمر، ستاره‌شناس، ریاضی‌دان و پزشک اهل چغمین (چقمین)، از توابع خوارزم (قاضی‌زاده، گ 5 رو؛ زرکلی، 7 / 181).
حاجی‌بابا افشار | زهرا ابراهیمی نخستین پزشک ایرانی در علم طب جدید اروپایی و حکیم‌باشی دستگاه عباس‌میرزا نایب‌السلطنه (1235- 1249ق / 1820-1833م) و محمدشاه قاجار.
حارث بن کلده | یونس کرامتی حارث بن کلدة بن عمرو بن علاج ثقفی، پزشک معاصر پیامبر (ص) و از بزرگان قبیلۀ ثقیف. کهن‌ترین منابع ما دربارۀ حارث کتب سیر و مغازی است که در آن به طبابت و اندرزهای پزشکی او اشاره، و گاه با عنوان «طبیب العرب» از وی یاد شده است.
حاسب طبری | محمود شهیدی ابوجعفر محمد بن ایوب، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس فارسی‌نویس نیمۀ دوم سدۀ 5 ق / 11م.
ابوالعلاء بهشتی | محمدعلی مولوی علاءالدین محمد بن احمد بیهقی اسفراینی، معروف به فخر خراسان (د 749 ق / 1348 م)، فقیه و ریاضی‌دان.
ابوالعلاء بن زهر |
ابوعلی حبوبی | یونس کرامتی حسن ‌بن حارث حبوبی خوارزمی، ریاضی‌دان، قاضی و فقیه ایرانی نیمۀ دوم سدۀ 4 ق / 10 م.
ابوعلی خیاط |
ابوالفتح اصفهانی | یونس کرامتی محمود بن قاسم‌ بن فضل (د پس از 513 ق / 1119 م)، ریاضی‌دان ایرانی.
ابوالفتح گیلانی | یونس کرامتی مسیح‌الدین فرزند عبدالرزاق (954- 27رمضان997 ق / 1547-30 ژوئیۀ 1589 م)، پزشك و ادیب ایرانی كه پس از سفر به هند، به دربار جلال‌الدین اكبر، پادشاه گوركانی هند راه یافت و به مقام صدارت و امینی چند صوبۀ هند رسید.
ابوالفرج بن هندو |
ابوالفرج ابن طیب | بخش علوم
ابوالفرج یمامی | ابوالحسن دیانت (د ح 438 ق / 1046 م)، فرزند ابوسعید، پزشك و متخصص در علوم و فنون حكمیه (ابن ابی اصیبعه، 239).
ابوالفضل هروی | زهرا یمینی احمد بن ابی اسعد (ابی سعید)، منجم و ریاضی‌دان ایرانی در سدۀ 4 ق / 10 م. از زندگی و احوال او آگاهی چندانی در دست نیست.
ابوالقاسم زهراوی |
ابوالقاسم نائینی | مریم عماری ملقب به سلطان الحكماء (1245-1322 ق / 1829-1904 م)، فرزند میرزا محمد جعفر، طبیب و مدرس مدرسۀ دارالفنون.
ابوکامل | علیرضا جعفری نائینی شجاع بن اسلم بن محمد بن شجاع، معروف به حاسب مصری، ریاضی‌دان سده‌های 3 و 4 ق / 9 و 10 م و یكی از واپسین نمایندگان مكتب كهن جبر در ریاضیات اسلامی و بزرگ‌ترین عالم جبر پس از خوارزمی (ابن‌ندیم، 339؛ ابن‌خلدون، 3 / 1129؛ GAS, V / 277).
ابوماهر موسی بن یوسف بن سیار |
ابومحمد عبدالله بن محمد |
ابومروان |
ابومروان عبدالملک بن زهر |
ابومعشر بلخی | ابوالحسن دیانت جعفر بن محمد بن عمر (19 صفر 171- 28 رمضان 272 ق / 10 اوت 787- 9 مارس 886 م)، منجم ایرانی.
ابومنصور موفق هروی | بخش علوم (سدۀ 4 و 5 ق / 10 و 11 م)، فرزند علی، پزشك و داروشناس ایرانی و مؤلف كهن‌ترین كتاب فارسی موجود در داروشناسی.
ابوالنجم نصرانی | ابوالحسن دیانت ابن ابی غالب بن فهد بن منصور بن وهب ابن قیس بن مالك (د 599 ق / 1203 م)، پزشك مسیحی سوری.
ابونصر قمی | یونس کرامتی حسن بن علی (د پس از 366 ق / 977 م)، منجم شیعی ایرانی.
ابونصر منصور بن عراق | صادق سجادی ریاضی‌دان و منجم نامدار ایرانی سدۀ 4 و 5 ق / 10 و 11 م، از آل عراق یا خوارزمشاهیان قدیم.
ابوالوفا بوزجانی |
ابویحیی بطریق | ابوالحسن دیانت (د ح 184 ق / 800 م)، مترجم آثار یونانی به عربی، معاصر منصور خلیفۀ عباسی، آشنا به نجوم و ریاضیات و پزشكی (لكلرك، I / 178؛ زوتر، 4).
ابویعقوب اهوازی | پژمان قدرتی (د پس از 372 ق / 982 م)، پزشك و داروشناس.
اپتیک |
اثیرالدین ابهری | صمد موحد مُفَضَّل بن عمر بن مَفَضَّل (د ح 663 ق / 1265 م)، فیلسوف، ‌منطقی، منجم و ریاضی‌دان، ‌از جزئیات زندگانی اثیرالدین همین اندازه معلوم است كه از مردم ابهر ــ شهری میان زنجان و قزوین ــ بوده است.
پولاک | یونس کرامتی پولاک، یاکوب ادوارد (۱۳ محرم ۱307-۱234ق / ۱۲ نوامبر ۱818-1890م)، پزشک و ایران پژوه یهودی تبعۀ اتریش، نخستین آموزگار رسمی پزشکی نوین در ایران و پزشک شخصی ناصرالدین شاه. وی در بوهمیای چکسلواکی (در آن روزگار بخشی از امپراتوری اتریش ـ مجارستان) زاده شد، در پراگ و پس از آن در وین به تحصیل پرداخت و در ۱۸۴۶م فارغ‌ال...
تاجوری | فریبا پات تاجوری، ابوزید عبدالرحمان بن محمدبن احمد مغربی طرابلسی، مشهور به تاجوری (سدۀ 10ق / 16م)، فقیه مالکی و عالم علم میقات. زادگاه وی احتمالاً تاجوره، در حومۀ شرقی طرابلس غرب (پایتخت کنونی جمهوری لیبی) یا محلۀ باب تاجورۀ این شهر (دروازۀ شرقی طرابلس) بوده است.
تادلی، علی | فریبا پات تادَلی، علی بن موسی بن عبدالله (د 816ق / 1413م)، مشهور به ابن هیدور، ریاضی‌دان و منجم مراکشی. از زندگی وی آگاهی چندانی در دست نیست، جز آنکه اهل فاس و منسوب به تادله بود و در نیمۀ دوم سدۀ 8 و اوایل سدۀ 9ق می‌زیست (رنو، 179).
احصاء العلوم |
احکام نجوم |
احمد بن ابی سعد هروی |
احمد بن ثبات | یدالله غلامی مایانی ابوالعباس احمد بن علی ثبات واسطی شافعی حاسب (555-631 ق / 1160-1234 م)، فقیه و ریاضی‌دان.
تثلیث زاویه | حسین معصومی همدانی تَثْلیثِ زاویه، یکی از مسائل کهن ریاضی که موضوع آن بخش کردنِ زاویه به 3 قسمت مساوی است. در برخی از نوشته‌های دوران اسلامی در این موضوع، این مسئله با همین عنوانِ «تثلیث زاویه» و در برخی دیگر با عناوین دیگر نامیده شده است (نک‍ : دنبالۀ مقاله).
تحریر المجسطی | یونس کرامتی تَحْریرُالْمَجِسْطی، روایت عربی بازنگاری شدۀ مجسطی بطلمیوس، توسط نصیرالدین طوسی. نگارش آثاری در تفسیر، شرح، تلخیص، اصلاح، یا تحریر و بازنگاری تمام یا بخشی از مجسطی بطلمیوس از سنتهای ریشه‌دار ریاضیات و نجوم اسلامی بود
تحریر اقلیدس | یونس کرامتی تَحْریرِ اُقْلیدِس، روایت عربی بازنگری شدۀ اصول هندسۀ اقلیدس، توسط نصیرالدین طوسی (ه‍ م). از گزارش مسعودی که ابن‌خلدون نیز مضمون آن را تأیید می‌کند، می‌توان دریافت که دست‌کم از روزگار منصور روایتی عربی از اصول اقلیدس در دست بوده است.
تحریر | یونس کرامتی تَحْریر، اصطلاحی که در عنوان روایتهای بازنویسی شدۀ ترجمـه‌های ‌عربی شمـاری از آثار ریاضی و نجومی‌یونانی ــ و در مواردی انگشت‌شمار، برخی آثار تألیف شده
تحفۀ حکیم مؤمن* |
تحقیق ماللهند | یونس کرامتی تَحْقیقُ ما لِلْهِنْد، شاهکار ابوریحان‌ بیرونی(ه‍ ‌م) که‌ در آن حاصل تحقیقات ارزندۀ خود دربارۀ همۀ مظاهر فرهنگ و تمدن هند را گرد آورده است.

علوم

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

علوم

ورود به سایت

ثبت نام