ابوالفرج یمامی

اَبوالْفَرَجِ یَمامی (د ح 438 ق / 1046 م)، فرزند ابوسعید، پزشك و متخصص در علوم و فنون حكمیه (ابن ابی اصیبعه، 239). نام او در بعضی از مآخذ متأخر ابراهیم بن فضل بن عیسی آمده است (تونكی، 4 / 296؛ علوچی، 346). از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. تاریخ وفات او نیز گرچه به روشنی در منابع ضبط نشده، ولی احتمالاً وی 10 سال پس از مرگ ابن‌سینا درگذشته است ( نامۀ دانشوران، 6 / 20). ابوالفرج در بصره به دنیا آمد و همانجا پرورش یافت، پزشكی و حكمت را نزد پدرش ابوسعید به كمال رسانید (همان، 6 / 19). هنگامی كه ابن‌سینا به همراه علاءالدولۀ دیلمی به اهواز آمده بود، ابوالفرج موقع را مغتنم دانسته، مسائلی را دربارۀ پزشكی نظری و عملی از او سؤال كرد و شیخ پاسخ آنها را به تفصیل برای او نوشت (همانجا، ابن ابی اصیبعه، همانجا).

آثـار

ابوالفرج پاسخهایی را كه ابن‌سینا به سؤالاتش داده بود، منظم كرده و خود نیز پاره‌ای مطالب بر آنها افزوده و كتابی از آنها ترتیب داده است. در برخی آثار پزشكی مطالبی از این كتاب نقل شده است. وی كتابی نیز دربارۀ درمان بیماریها با ذكر اختلاف آراء پزشكان و اختلاف مزاجها نوشته است، ولی اكنون از این دو كتاب نسخه‌ای در دست نیست ( نامۀ دانشوران، 6 / 19-20).
حاجی خلیفه از اثری با عنوان تقویم‌الادویة تألیف ابراهیم ‌بن ابی سعید الطبیب المغربی یاد می‌كند (1 / 467- 468). تونكی احتمال داده كه این مؤلف همان ابوالفرج یمامی است (4 / 297).

مآخذ

 ابن ابی اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون‌الانباء، به كوشش آوگوست مولر، قاهره، 1299 ق / 1882 م؛ تونكی، محمد حسن، معجم ‌المصنفین، بیروت، 1344 ق؛ حاجی خلیفه، كشف؛ علوچی، عبدالحمید، تاریخ الطب العراقی، بغداد، 1387 ق / 1967 م؛ نامۀ دانشوران ناصری، قم، دارالفكر. 

ابوالحسن دیانت