دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن خزیمه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌خُزَيْمه‌، ابوبكر محمد بن‌ اسحاق‌ سُلَمی‌، ملقب‌ به‌ امام‌ الائمه‌ (صفر 223-2 ذيقعدۀ 311/ ژانويۀ 838-11 فوريۀ 924)، محدث‌ و فقيه‌ نيشابوری‌.
ابن خشاب، ابوالحسن | علی اکبر ضیائی اِبْنِ‌خَشّاب‌، ابوالحسن‌ محمد بن‌ يحيی‌، قاضی‌ حلب‌ در روزگار ايلغازی‌ بن‌ ارتق‌. از زندگی‌ وی‌ چيزی‌ دانسته‌ نيست‌. شهرت‌ او در آباد ساختن‌ مساجد و تبديل‌ چهار كليسای‌ مهم‌ حلب‌ به‌ مسجد بود كه‌ هريك‌ از اين‌ مساجد در زمينۀ نشر علوم‌ و معارف‌ اسلامی‌ نقش‌ مهمی‌ را تا به‌ امروز ايفا نموده‌ است‌.
ابن خشاب، ابومحمد | محمد فاضلی اِبْن‌خَشّاب‌، ابومحمد عبدالله‌ بن‌ احمد (492-3 رمضان‌ 567 ق‌/ 1099- 29 آوريل‌ 1172‌)، عالم‌ نامور نحو، لغت‌، ادب‌، حديث‌، منطق‌ و نسب‌شناسی‌. از اصل‌ و نسب‌ وی‌ اطلاع‌ دقيقی‌ در دست‌ نيست‌. شاگرد وی‌ عمادالدين‌ كاتب‌ او را بغدادی‌ دانسته‌ و نيز به‌ گفتۀ همو «خشاب‌» لقب‌ نيای‌ دوم‌ وی‌ بوده‌ است‌ (1(3)/ 8). ا...
ابن خصیب، ابوبکر | علی اکبر دیانت اِبْنِ‌خَصيب‌، ابوبكر حسن‌، اخترشناس‌ ايرانی‌ تبار سدۀ 3 ق‌/ 9م‌. او به‌ فارسی‌ و عربی‌ می‌نوشت‌ (ابن‌قفطی‌، 165؛ سارتن‌، 698). ابن‌ طاووس‌، كنيۀ او را ابوالحسين‌ بن‌ ابی‌ الخصيب‌ ذكر كرده‌ و از دانشمندان‌ شيعۀ اهل‌ قم‌ و مقيم‌ كوفه‌ برشمرده‌ است‌ (ص‌ 129). از زادگاه‌ و جزئيات‌ زندگی‌ وی‌ آگاهی‌ دقيقی‌ در دست...
ابن خصیب، ابوعلی | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ خَصيب‌، ابوعلی‌ احمد بن‌ اسماعيل‌ بن‌ خصيب‌ انباری‌ بصری‌ (د ح‌ 290 ق‌/ 903 م‌)، شاعر و راوی‌ ادب‌ عربی‌ ملقّب‌ به‌ نطّاحه‌ (به‌ نوشتۀ صفدی‌، 6/ 248، بی‌تشديد طاء). خاندان‌ ابن‌‌خصيب‌ از شهر انبار برخاسته‌ بودند، اما جدّ او ابونصر خصيب‌ بن‌ عبدالحميد والی‌ مصر شده‌ بود (صفدی‌، همانجا؛ ياقوت‌، 2/ 227، 2...
ابن خضر | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَضِر، شهاب‌‌الدين‌ ابوالعباس‌ احمد بن‌ محمد صالحی‌ (706- 785 ق‌/ 1306-1383 م‌)، مُقری‌ و فقيه‌ حنفی‌. وی‌ در منابع‌ متأخر «قول‌ احمد» نيز ناميده‌ شده‌ است‌ (بغدادی‌، 1/ 115؛ زركلی‌، 1/ 225).
ابن خطیب | یوسف رحیم لو اِبْنِ خَطيب‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ سعيد بن‌ عبدالله‌ بن‌ سعيد بن‌ علی‌ بن‌ احمد سلمانی‌ (713- مق‍ 776 ق/ 1313-1374 م‌)، مشهور به‌ ذوالوزارتين‌ (رياست‌ شمشير و قلم‌ يا وزارت‌ و كتابت‌) و ملقب‌ به‌ لسان‌ الدين‌، وزير، طبيب‌، اديب‌، مورخ‌ و فقيه‌ مالكی‌ اندلسی‌. دودمان‌ ابن‌ خطيب‌ را از آن‌ رو سلما...
ابن خطیب اربلی | مریم صادقی اِبْنِ خَطيبِ اِرْبِلی‌، بدرالدين‌ ابوالمعالی‌ محمد بن‌ علی‌ (686-755 ق‌/ 1287-1354 م‌)، اديب‌، شاعر، نويسنده‌، نحوی‌ و فقيه‌ شافعی‌. نسبت‌ او را اربلی‌ موصلی‌ گفته‌اند. از انتساب‌ وی‌ به‌ اربل‌ و سپس‌ به‌ موصل‌ چنين‌ برمی‌آيد كه‌ در اربل‌ عراق‌ زاده‌ شده‌ و بعد از آن‌ در موصل‌ اقامت‌ گزيده‌ است‌. ابن‌ حجر (5...
ابن خطیب الدهشه | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَطيبِ الدَّهْشه‌، نورالدين‌ ابوالثّناء محمود بن‌ احمد بن‌ محمد حَمَوی‌ (750-834 ق‌/ 1349-1431 م‌)، محدّث‌، فقيه‌، قاضی‌ و اديب‌ شافعی‌. خاندان‌ وی‌ از فيوم‌ مصر بود. پدرش‌ خطيبِ جامعه‌ دهشه‌ بود و از اين‌ رو به‌ لقب‌ خطيب‌ الدّهشه‌ مشهور شد (سخاوی‌، 10/ 129). سخاوی‌ وی‌ را همدانی‌ نيز خوانده‌ (همانجا)...
ابن خطیب داریا | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ خَطيبِ دارَيّا، ابوالمعالی‌ محمد بن‌ احمد بن‌ سليمان‌ بيسانی‌ (745-810 ق‌/ 1344-1407 م‌)، شاعر، اديب‌ و لغوی‌. سيوطی‌ كنيۀ او را ابوعبدالله‌ آورده‌ است‌ (1/ 25) و برخی‌ ابوالمعاطی‌ نيز ذكر كرده‌اند (شوكانی‌، 2/ 106) كه‌ ظاهراً تصحيف‌ ابوالمعالی‌ است‌. همچنانكه‌ نسبت «نيسابوری‌» (ابن‌ عماد، 7/ 89) و «بي...
ابن خفاجا | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَفاجا، شهاب‌الدين‌ احمد بن‌ موسی‌ صَفَدی‌ (د 750 ق‌/ 1349 م‌)، محدث‌ و فقيه‌ شافعی‌. وی‌ از مردم‌ صَفَدْ (شهری‌ در فلسطين‌) بوده‌ و در همانجا رشد و كمال‌ يافته‌ است‌، اما پس‌ از مدتی‌ به‌ يكی‌ از آباديهای‌ صَفَد نقل‌ مكان‌ كرد و در همانجا به‌ كار تأليف‌ و عبادت‌ و افتاء پرداخت‌ (ابن‌حجر، 1/ 381). وی‌ ...
ابن خفاجه | احمد بادکوبه هزاوه اِبْنِ خَفاجه‌، ابواسحاق‌ ابراهيم‌ بن‌ ابوالفتح‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ خفاجه‌ (451-533 ق‌/ 1059- 1139 م‌)، شاعر عصر ملوك‌ الطوايف‌ و مرابطون‌ در اندلس‌. ابن‌خلكان‌ سال‌ تولد وی‌ را 450 ق‌ آورده‌ (1/ 57)، اما ابن‌ ابار به‌ روايت‌ ابوعبدالله‌ مكناسی‌ می‌نويسد كه‌ ابن‌خفاجه‌ خود اين‌ تاريخ‌ را 451 ق‌ ذكر كرده‌ است‌ (...
ابن خفیف | فتح الله مجتبایی اِبْنِ خَفيف‌، ابوعبدالله‌ محمد بن ‌خفيف ‌بن ‌اَسفكُشاذ (اسفكشار) ضبّی‌ (د 371 ق‌/ 981 م‌)، معروف‌ به «شيخ‌ كبير»، از مشايخ‌ بزرگ‌ صوفيۀ فارس‌ و مؤسس‌ سلسلۀ خفيفيّه‌. شاگرد او ابوالحسن‌ ديلمی‌ كتابی‌ در سيرت‌ استاد خود نوشته‌ و از ديده‌ها و شنيده‌های‌ خود نكات‌ و روايات‌ بسيار دربارۀ احوال‌ و اخلاق‌ او نقل‌ ك...
ابن خل | ابوالفتح حکیمیان اِبْنِ‌خَلّ، ابوالحسن‌ محمد بن‌ مبارك‌ بن‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ محمد بغدادی‌ (475-552 ق‌/ 1082-1157 م‌)، فقيه‌ بزرگ‌ شافعی‌، محدّث‌ و مفتی‌ بغداد. وی‌ فقه‌ و اصول‌ را از ابوبكر محمد بن‌ احمد شاشی‌ (چاچی‌) فرا گرفت‌ و از ابن‌ ايوب‌، ابن‌طُيوری‌، ابن‌بَطِر، ثابت‌ بن‌ بُندار، جعفر سرّاج‌، ابن‌ طلحه‌ نعالی‌، حسي...
ابن خلاد بصری | سید جعفر سجادی اِبْنِ خَلاّدِ بَصْری‌، ابوعلی‌ محمد، متكلم‌ معتزلی‌ مذهب‌ سدۀ 4 ق‌/ 10 م‌. از وی‌ آگاهی‌ بسيار اندكی‌ در دست‌ است‌. كهن‌ترين‌ مأخذ دربارۀ ابن‌ خلاّد، الفهرست‌ ابن‌ نديم‌ (ص‌ 222) است‌ كه‌ از استاد او ابوهاشم‌ جبّايی‌ (د 321 ق‌/ 933 م‌) كه‌ ابن‌ خلاّد در عسكر و سپس‌ در بغداد (ابن‌ مرتضی‌، ذكر المعتزلة، 62) نز...
ابن خلاد رامهرمزی | محمد آصف فکرت اِبْنِ خَلاّدِ رامهُرْمُزی‌، ابومحمد حسن‌ بن‌ عبدالرحمان‌ (د 358 ‌/ 969 ‌)، قاضی‌، محدث‌ و اديب‌ ايرانی‌، كه‌ او را خلاّدی‌ نيز گفته‌اند (ياقوت‌، 9/ 6). در رامهرمز خوزستان ‌می‌زيسته‌ است‌ (سمعانی‌، 6/ 47)، او را محدّث‌ عجم‌ نيز خوانده‌اند (ذهبی‌، سير، 16/ 73). عجاج‌ خطيب‌ در مقدمۀ المُحدَّث ‌الفاصل ‌(ص‌ 11) ب...
ابن خلدون، ابوزکریا | محمد مهدی مؤذن جامی اِبْنِ خَلْدون،‌ ابوزكريا يحيی‌ (734-780 ق‌/ 1334- 1378 م‌)، مورخ‌، دبير و اديب‌، برادر كوچك‌تر عبدالرحمن‌ بن‌ خلدون‌ (ه‍ د، ابن‌ خلدون‌، ابوزيد). دربارۀ نيمۀ اول‌ زندگی‌ و پرورش‌ علمی‌ يحيی‌ بن‌ خلدون‌ اطلاع‌ دقيقی‌ در دست‌ نيست‌، اما بر اساس‌ قرائتی‌ می‌توان‌ گفت‌ كه‌ يحيی‌ و عبدالرحمن‌ گذشته‌ از پدر خود (ق...
ابن خلدون، ابوزید | یوسف رحیم لو اِبْنِ خَلْدون،‌ ابوزيد عبدالرحمن‌ بن‌ ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمد بن‌ ابوبكر محمد بن‌ الحسن‌ بن‌ محمد بن‌ جابر بن‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ عبدالرحمن‌ بن‌ خلدون‌ حَضْرَمی‌ اِشبيلی‌ تونسی‌ (اول‌ رمضان‌ 732- 808 ق‌/ 27 مۀ 1332-1406)، ملقب‌ به‌ ولی‌الدين‌ (ابن‌خلدون‌، التعريف‌، 1؛ سخاوی‌، 4/ 145)، جامعه‌شناس‌، سياست...
ابن خلدون، ابومسلم | یوسف رحیم لو اِبْنِ خَلْدون‌، ابومسلم‌ عمر بن‌ محمد (يا احمد: ابن‌ صاعد، 71) ابن‌ بقی‌، رياضی‌دان‌، منجم‌، پزشك‌ و فيلسوف‌ عرب‌ نژاد اندلسی‌ (د 449 ق‌/ 1057 م‌)، از خاندان‌ مشهور بنی‌ خلدون‌ اشبيليه‌ (ابن‌ حزم‌، 460؛ قفطی‌، 243؛ ابن‌ خلدون‌، 5-6).
ابن خلف، ابوالحسن | عباس حجت جلالی اِبْنِ خَلَف‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ خلف‌ بن‌ علی‌ بن‌ عبدالوهاب‌ (د 455 ق‌/ 1063 م‌)، يكی‌ از بزرگ‌ترين‌ كاتبان‌ دولت‌ فاطميان‌ مصر (احتمالاً در دورۀ المستنصربالله‌ 427-487 ق‌/ 1036-1094 م‌). از زندگی‌ او تقريباً هيچ‌ اطلاعی‌ به‌ دست‌ ما نرسيده‌ است‌. تنها می‌دانيم‌ كه‌ در 437 ق‌ در مصر می‌زيسته‌ است‌ (EI2, S)....
ابن خلف، اسماعیل |
ابن خلوف | عباس حجت جلالی اِبْنِ خَلَوف، شهاب‌الدين ابوالعباس احمد بن محمد (3 محرم 829- 899 ق/ 15 نوامبر 1425-1494 م)، اديب، كاتب و شاعر مالكی. سخاوی (2/ 122) او را خلوف ناميده است.
ابن خلکان | صادق سجادی اِبْنِ خَلْكان، ابوالعباس شمس‌الدين احمد بن شهاب‌الدين محمد (يا بهاءالدين: ابوشامه، 214) بن ابراهيم بن ابی بكر بن خلكان (11 ربيع‌الآخر 608-26 رجب 681 ق/ 22 سپتامبر 1211- 30 اكتبر 1282 م)، قاضی، مورخ و اديب مشهور شافعی مذهب. ضبط واژۀ «خَلْكان» به فتح خاء و كسر و تشديد لام است كه گويا خود شمس‌الدين احمد نيز چني...
ابن خمار | سید جعفر سجادی اِبْنِ خَمّار، ابوالخير حسن بن سوار بن بابا بن بهرام يا بهنام (ز 331 ق/ 942 م)، پزشك، متكلم، فيلسوف و مترجم مسيحی ايرانی نژاد كه سپس به اسلام گرويد.
ابن خمیس، ابوعبدالله تاج الاسلام | محمد آصف فکرت اِبْنِ خَميس، ابوعبدالله تاج الاسلام مجدالدين حسين بن نصر كعبی جُهَنی موصلی (466-552 ق/ 1074-1157 م)، فقيه شافعی. جهنی منسوب به جُهَينه (روستايی بزرگ در نواحی موصل: ياقوت، 2/ 168) و كعبی منسوب به قبيلۀ بنی كعب است (ابن خلكان، 2/ 140). ابن خميس در موصل زاده شد (سبكی، 4/ 217) و در آن شهر از ابونصر ابن وَدْعان ح...
ابن خمیس، ابوعبدالله محمد | بخش ادبیات عرب اِبْنِ خَميس‌، ابوعبدالله‌، محمد بن‌ عمر بن‌ خميس‌ حجری‌ رُعَينی‌ تلمسانی‌ (650- مق‍ اول‌ شوال‌ 708/ 1252-‌14 مارس‌ 1309)، اديب‌، شاعر و صوفی‌ الجزايری‌، معاصر بنی‌ زَيّان‌ تلمسان‌ و نصريان‌ غرناطه‌. نسب‌ وی‌ به‌ حميريان يمن می‌رسيد (نک‍ : ابن‌‌خطيب،‌ 2/ 556؛ مقری‌، ازهار، 2/ 301؛ قس‌: فروخ‌، 6/ 361). از جزئي...
ابن خوام | رضا انزابی نژاد اِبْنِ خَوّام، عبدالله بن محمد بن عبدالرزّاق الحُرْبَوی (ابن حجر، 3/ 76: خُربوی) عمادالدين بن الخَوّام (حاجی خليفه، 2/ 1296: جوّام؛ بروكلمان: خدّام، GAL, S, II/ 215)، بغدادی (643-724 ق/ 1245-1324 م)، رياضی‌دان و طبيب. اگر چه آوازۀ او بيشتر در علوم رياضی است، اما در منابع از او به عنوان طبيب، فيلسوف و اديب هم ...
ابن خیاط عصفری |
ابن خیاط، ابوالحسن | رضا محمدزاده اِبْنِ‌خَيّاط، ابوالحسن، علی بن محمد ربعی، شاعر سده‌های 4 و 5 ق/ 10 و 11 م معاصر كَلبيان صِقِلّيّه. از زندگی او تقريباً هيچ نمی‌دانيم، آنچه از وی باقی‌مانده محدود به 200 بيت شعری است كه يكی از دوستان نزديك او در قيروان به نام تُجيبی (د 445 ق/ 1053 م) در شرح خويش بر المختار من شعر بشّار در مواردی به مناسبت نقل...
ابن خیاط، ابوبکر محمد | اِبْنِ خَيّاط، ابوبكر، محمد بن احمد (د 320 ق/ 932 م)، محدث و نحوی سمرقندی. اندك اطلاعی كه از زندگی وی به ما رسيده است، آن قدر نيست كه بتوانيم شرح حال روشنی از او به دست دهيم. همين‌قدر می‌دانيم كه او از ديار خويش، سمرقند، به بغداد آمد (ابن نديم، 89؛ ابن انباری، 169؛ قفطی، 3/ 54). اين سفر كه گويا در 285 ق/ 898 ...
ابن خیاط، ابوبکر یحیی | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ خَيّاط، ابوعبدالله احمد بن محمد، شاعر دمشقی (450-517 ق/ 1058-1123 م)، تاريخ ولادتش را او خود ذكر كرده است (ابن‌عساكر، تاريخ مدينة دمشق، 7/ 362)؛ در تاريخ وفاتش نيز اختلافی نيست (نک‍ : همانجا؛ عمادالدين، 9/ 142؛ ابن خلكان، 1/ 147). در منابع متأخر، به دنبال نام او چنين افزوده‌اند: «معروف به ابن سنی‌الدول...
ابن خیاط، ابوعبدالله | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ خَيّاط، ابوبكر يحيی‌ بن‌ احمد (ح‌ 367-447 ق‌/ 978- 1055 م‌)، اديب‌، شاعر، رياضی‌دان‌، منجم‌ و پزشك‌ اندلسی‌.
ابن خیر | محمد مهدی مؤذن جامی اِبْنِ خَيْر، ابوبكر محمد بن خير بن عمر بن خليفۀ لمتونی اموی، محدث، مقری، لغوی و صاحب فهرستی مشهور (رمضان 502- ربيع‌الاول 575 ق/ آوريل 1109- اوت 1179 م). وی در اشبيليّۀ اندلس متولد شد و در قُرطبه درگذشت. قديم‌ترين منبع ما دربارۀ او (ضبّی، 65) وی را قُرطبی می‌داند و اين انتساب با آنكه درست نيست از شهرت و اقبال...
ابن خیران | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ خَيْران‌، ابوعلی‌، حسين‌ بن‌ صالح‌ (د 320 ق‌/ 932 م‌)، فقيه‌ شافعی‌. برخی‌ درگذشت‌ او را 310 ق‌ نوشته‌اند (خطيب‌، 8/ 54). با اينكه‌ وی‌ يكی‌ از بزرگ‌ترين‌ امامان‌ مذهب‌ شافعی‌ و بعد از ابن‌ سُريج‌، شيخ‌ شافعيان‌ بغداد بوده‌ (ذهبی‌، العبر، 2/ 10؛ سبكی‌، 3/ 271)، از زندگی‌ او اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌...
ابن خیره | مریم صادقی اِبْنِ خِيَره، ابوالقاسم محمد بن ابراهيم مواعينی (د 564 ق/ 1169 م)، شاعر، اديب و كاتب دورۀ موحدی. او را به سبب حرفۀ پدرش مواعينی (فروشندۀ ابزارخانه) يا ابن المواعينی خوانده‌اند (ابن‌ابار، 2/ 515؛ مراكشی، 6/ 91). اما صفدی (1/ 351) ابن مراعينی، و حاجی خليفه (1/ 939) ابن مداعينی نوشته‌اند كه احتمالاً تصحيف كلمۀ ...
ابن خیرون | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ خَيْرون، ابومنصور محمد بن عبدالملك بن حسن بن ابراهيم عطار (رجب 454-16 رجب 539 ق/ ژوئيۀ 1062-12 ژانويۀ 1145 م)، مقری و محدث شافعی بغداد. از جزئيات زندگی او اطلاعی نداريم، ولی ظاهراً در بغداد سكنی داشته است. خاندان وی يك خاندان شناخته شدۀ بغدادی است، چنانكه پدرش عبدالملك، عمويش احمد، برادرش خيرون و برادر...
ابن دأب | محمد مهدی مؤذن جامی , مهدی محبتی اِبْنِ دَأب، ابوالوليد عيسی بن يزيد لَيْثی مدنی (د 171 ق/ 787 م)، راوی، محدث، آگاه به ايام عرب و نديم دو خليفۀ عباسی. سمعانی سلسله نسب كامل او را كه به بكر بن دأب می‌رسد (5/ 267) ذكر كرده است. از روزگار كودكی و جوانی او آگاهی چندانی در دست نيست. وی از اعراب حجاز بود. ظاهراً پيش از 140 ق/ 757 م در مدينه از صال...
ابن دارست، ابوالفتح | سید علی آل داوود اِبْنِ‌دارِسْت، ابوالفتح منصور بن احمد (د 467 ق/ 1075 م)، ملقب به امين‌الدوله و مجدالوزراء، از وزيران القائم بامرالله خليفۀ عباسی. ابن‌دارست از وزيرزادگان فارس و اسلاف تاج‌الملك ابوالغنائم وزير سلجوقيان بود و به خاندان دارستيان كه از جمله بزرگان شيراز بودند، تعلق داشت (منشی كرمانی، 21-22). وی در آغاز كار و پي...
ابن دارست، ابوطالب | افسانه منفرد اِبْنِ دارِسْت، ابوطالب تاج‌الدين بن دارست شيرازی، از وزرای سلجوقيان در نيمۀ نخست سدۀ 6 ق/ 12 م. از زندگی وی اطلاع بسياری در دست نيست. برخی او را از مردم شبانكاره دانسته‌اند (قمی، 171). وی ابتدا وزير اتابك بوزابه حكمران فارس بود (حسينی، 118؛ قمی، 128، 136؛ راوندی، 237؛ بنداری، 255)، سپس در پی جناج‌بنديهای درب...
ابن داعی | سید علی آل داوود اِبْنِ داعی، ابوعبدالله محمد بن حسن بن قاسم بن حسن علوی ملقب به المهدی لدين‌الله (304- 359 ق/ 916-970 م)، دانشمند و فقيه علوی كه در زمان معزالدولۀ ديلمی شورش كرد و يك چند بر گيلان و نواحی اطراف آن تسلط يافت. وی در ديلم زاده شد و در جوانی زمانی كه معزالدوله در اهواز بود، نزد وی شتافت (ابن عنبه، 84) و از آنجا ب...
ابن دانیال | بخش علوم اِبْنِ دانيال، شمس‌الدين محمد بن دانيال بن يوسف خزاعی موصلی (647-710 ق/ 1249-1310 م)، چشم پزشك، شاعر و اديب مشهور به حكيم ابن دانيال.
ابن داوود | سید محمد سیدی اِبْنِ‌داوود، ابوبكر محمد بن داوود اصفهانی (255-297 ق/ 869-910 م)، فقیه ظاهری، ادیب، شاعر و گردآورندۀ جنگی از سروده‌های عاشقانه. در بغداد به دنیا آمد، اما نیاكان او در اصفهان می‌زیسته‌اند (ابواسحاق شیرازی، 76). آگاهی ما دربارۀ زندگی او اندك است. از كودكی نزد پدر كه خود بنیان‌گذار مكتب ظاهری در فقه است، به تحص...
ابن داوود حلی | محمدهادی مؤذن جامی اِبْنِ داوودِ حِلّی، ابومحمد حسن بن علی، ملقب به تقی‌الدین (647- بعد از 707 ق/ 1249- بعد از 1307 م)، رجالی، فقیه و ادیب امامی. از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. همین قدر می‌دانیم كه وی نزد دانشمندان بنام حله در آن روزگار، چون محقق حلی و جمال‌الدین احمد بن طاووس دانش آموخت (ابن داوود، الرجال، 45، 83). ابن ...
ابن داوود قمی | محمدهادی مؤذن جامی اِبْنِ داوودِ قُمی، ابوالحسن محمد بن احمد بن داوود (د ذیحجۀ 368 ق/ ژوئیۀ 979 م)، محدث و فقیه شیعی. در خاندانی اهل علم زاده شد، پدرش احمد بن داوود محدثی كثیرالحدیث بود كه نجاشی (ص 95) او را توثیق كرده است. مادرش خواهر محدث موثق سلامة بن محمد اَرزَنی بود كه پس از ازدواج با احمد بن داوود همراه او به قم رفت و محم...
ابن دایه | سعیدالله قره بگلو , ابوالحسن دیانت اِبْنِ دایه، شهرت دو تن از دیوانسالاران و دانشمندان برجستۀ شیعی مذهب دربار عباسیان و سپس طولونیان مصر، در سده‌های 3 و 4 ق/ 9 و 10 م:
ابن دبیثی | احمد پاکتچی اِبْنِ‌دُبَیْثی، جمال‌الدین ابوعبدالله محمد بن سعید بن یحیی بن علی (558-637 ق/ 1163- 1239 م)، مورخ، محدّث، مُقری و فقیه شافعی. نسبت «دبیثی» به سبب انتساب جدّ دومش علی به روستای دبیثا واقع در اطراف شهر واسط است. وی در واسط (عراق) زاده شد (ابن خلكان، 4/ 394؛ ابن دمیاطی، 1/ 13) و در همانجا به تحصیل مقدماتی پرداخ...
ابن دحیه | سعیدالله قره بگلو اِبْنِ دِحْیه، مجدالدین عمر بن حسن بن علی بن محمد بن فرح كلبی، مكنی به ابوالخطاب و معروف به ذوالنّسبین (544-633 ق/ 1149-1236 م)، محدث، لغوی، فقیه، مورخ آشنا به ایام عرب و شاعر اندلسی (ابن‌ابار، 3/ 659؛ ابن‌خلكان، 3/ 448-450؛ غبرینی، 269). در بَلنسیه (والانسیا) زاده شد و در قاهره درگذشت و در سَفح المقطم مدفون ...
ابن درا | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ‌دَرا، محمد بن نورالدین بن محمد درا (1028- رمضان 1065 ق/ 1619- مۀ 1655 م)، شاعر و ادیب شافعی. به شهادت ارجوزه‌ای که استادش، عمادی خطاب به او سروده، نام ابن‌درا درست است و درّا، که در اعلام (زرکلی، 7/ 126) و معجم المؤلفین (کحاله، 21/ 82) آمده، نادرست است.
ابن دراج | مهران ارزنده اِبْنِ دَرّاج، ابوعمر احمد بن محمد قَسطَلّی (347-421 ق/ 958-1030 م)، شاعر و كاتب اواخر عصر امویان اندلس و اوایل دورۀ ملوك الطوایف در آن سرزمین. از زندگی وی تا حدود 35 سالگی تقریباً هیچ اطلاعی در دست نیست. غالب منابعی نیز كه به شرح حال وی پرداخته‌اند، تنها به ذكر مقام او در بارگاه منصور بن ابی عامر و نقل نظرات...
ابن درستویه | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ دُرُسْتویه، ابومحمد عبدالله بن جعفر بن درستویه بن مرزبان فارسی فَسَوی (258-24 صفر 347 ق/ 872-17 مۀ 958)، محدث، ادیب، لغوی، نحوی. او در فَسا كه در آن روزگار شهری به بزرگی شیراز و خوش آب و هواتر از آن بود، به دنیا آمد (نک‍ : خطیب، تاریخ، 9/ 428؛ یاقوت، بلدان، 3/ 891) و به همین جهت به فارسی و فَسَوی شهرت ...

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام