مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن یونس، کمال الدین | سید جعفر سجادی کمال‌الدین ابوعمران (ابوالفتح) موسی بن یونس بن محمد بن منعه (5 صفر 551-14 شعبان 639 ق / 30 مارس 1156-17 فوریۀ 1242 م)، فقیه شافعی، اصولی، منطقی، طبیب و ریاضی‌دان، ابن‌یونس در موصل‌زاده شد و تا 20 سالگی که در آنجا می‌زیست
ابوعبدالرحمن سلمی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث عبدالله بن حبیب بن ربیعه (د 74 یا 75 ق / 693 یا 694 م)، تابعی و مقری مشهور كوفی.
جهان ملک خاتون | علی میرانصاری از زنان شاعر و غزل‌سرای خاندان اینجو که در سدۀ 8 ق / 14م، در عصر حافظ در شهر شیراز می‌زیست. وی فرزند جلال الدین مسعود، پسر محمود شاه اینجو، بنیان‌گذار فرمانروایی خاندان اینجو (ه‍ م) در فارس بود (صفا، 3 / 1045).
جهانگیر پادشاه، آرامگاه | فریبا افتخار مجموعه‌ای از چند بنا واقع در شاهدره، در شمال غرب و نزدیک لاهور، آن سوی رودخانۀ راوی. بنای هستۀ اولیۀ آن پس از درگذشت جهانگیرپادشاه (ه‍ م) در 1037ق / 1627م، به دستور شاه‌جهان آغاز شد و در 1047ق / 1637م به پایان رسید. این مجموعه در باغی پهناور واقع شده و شامل بنای آرامگاه جهانگیر، اکبری سرای (جلوخان)، مسجد و در...
جلال‌آباد | محمد رضا خسروی مرکز ولایت ننگرهار در شرق افغانستان. این‌ شهر با °34 و ´26 عرض شمالی و °70 و ´28 طول شرقی و ارتفاع حدود 570 متری از سطح دریا، در مرکز ولایت ننگرهار واقع است.
اسماعیل اول صفوی | مهدی کیوانی اِسْماعيل‌ اَوَّل ‌صَفَوي‌ (سلـ 907 -930ق‌/ 1501-1524م‌)، نخستين‌ پادشاه‌ سلسلۀ صفويه‌، ملقب‌ به‌ ابوالمظفر بهادر خان‌ حسينی‌ فرزند سلطان‌ حيدر و نوادۀ دختري‌ اوزون‌ حسن‌ آق‌ قويونلو.
احمدیلیان | عباس زریاب خویی اَحْمَدیلیان، فرمانروایان مراغه و گاه تبریز در سدۀ 6 و اوایل سدۀ 7ق، منسوب به احمدیل کُرد روّادی.
ریواس | علیرضا بنی جانی , هما میرانصاری ریواس \ rīvās\ ، گیاهی بوته‎ای، بومی آسیا و خودرو در رشته‎کوههای البرز. در برخی گویشها ازجمله گویش تهرانی، به آن ریباس گفته می‎شود و در طب سنتی ریوند و راوند نیز خوانده می‌شده است.
آقابزرگ | علیرضا همایون فر آقا‌بزرگ \āqā-bozorg\، مسجد و مدرسه‎ای بزرگ و باشکوه در کاشان، منسوب به ملا مهدی نراقی ملقب به آقابزرگ. این مسجد با هزینۀ مردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش در نیمۀ سدۀ 13 ق / 19 م، مقارن با پادشاهی محمد شاه قاجار (د 1264 ق / 1848 م) ساخته شده است (نراقی، 254؛ مصطفوی، 1 / 418). مسجد و مدرسۀ آقابزرگ...
ابن خاقان |
آلاچیق | محسن احمدی آلاچیق، نوعی خانۀ متحرک که در میان اقوام کوچ‌رو معمول است و نیز گونه‌ای داربست تزیینی که در باغها به‌کار می‌رود و بر آن گل و گیاه می‌پیچند.
ارنیترنگ | اُرْنیتُرَنْگ [ornītorang]، یا اردکْ‌پوز،پستاندار تخم‌گذار و تک‌مخرج از خانوادۀ اردک‌پوزان که در استرالیا و تاسمانی زندگی می‌کند.
اسم | حسن رضایی باغ بیدی , عبدالله مسعودی آرانی اسم \ esm\ ، نام کردن، علامت و نشانه، نام و عنوان و آوازه یا کلمه‌ای که بدان چیزی یا کسی را می‌خوانند. اسم یکی از اقسام هفت‌گانه یا نه‌گانۀ کلمه در دستور زبان فارسی و نیز یکی از سه قسم کلمه در صرف و نحو عربی است. در اصل و ریشۀ آن، دو نظریه بیان شده است: 1. به نظر علمای بصره، سیبویه و طرف‌دارانش، اصل این کلمه ...
اسرافیل | احمد پاکتچی اِسْرافیل‌، در روایات‌ اسلامی‌ نام‌ فرشته‌ای‌ از ملائكۀ مقرب‌ كه‌ بیشترین‌ شهرت‌ او به‌ دمیدن‌ در صور به‌ هنگام‌ برپاییِ قیامت‌ است‌.
اسلام، مدرسه | مسعود تاره اسلام، مدرسه \madrese-ye eslām\، از نخستین مدارس ملی تهران (تأسیس: 1317 ق/ 1899 م)، که توسط سید محمد مجتهد طباطبایی، روحانی مشروطه‌خواه تهران تأسیس شد.
دیولافوا، سفرنامه | معصومه ابراهیمی دیولافوا، سَفَرْنامه، یا ایران، کلده و شوش، عنوان سفرنامۀ ژان‌ هانریت مگره، معروف به مادام دیولافوا، که در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار به همراه شوهر خود، مارسل دیولافوا به ایران سفر کرد.
رباعی | علی میرافضلی یکی از قالبهای کهن شعر فارسی که از 4 مصراع هم وزن تشکیل شده است. رعایت قافیه در مصراعهای اول و دوم و چهارم الزامی، و در مصراع سوم اختیاری است. قدمت رباعی در ادب فارسی به سدۀ 3 ق / 9 م می‌رسد و تا امروز به حیات خود ادامه داده است.
آریانوس | آریانوس [āriyānūs]، فلاویوس، نیز معروف به آریان (اش‍ سدۀ 2م)، مورخ و فیلسوف یونانی که در نیکُمِدِیا در بیتونیا (بیتینیا) متولد شد و بیشتر به عنوان نگارندۀ اثری در وصف لشکرکشیهای اسکندر مقدونی از او یاد شده است. وی در این اثر به نام آناباسیس که یادآور کتاب گزنفن با همین عنوان است، در 7 مجلد به شرح ماجراهای فتو...
شاهزاده حسین، امام زاده | حسن موسوی زاده زیارتگاهی در مرکز بافت قدیم آبادی امامۀ بالا.
حذیفة بن یمان | بخش تاریخ حُذَیفَةِ بْنِ یَمان، ابوعبدالله (د 36 ق / 656 م)، صحابی مشهور پیامبر (ص) از انصار. وی از قبیلۀ عدنانی سعد العشیرة، تیرۀ بنی‌عَبس بود، اما خانوادۀ او از طریق حِلف، از قبیلۀ اوسی بنی عبدالاشهَل، در یثرب شمرده می‌شدند
تقویم | یونس کرامتی مصدر عربی از ریشۀ قوم، در لغت به معنی راست کردن کژی، به صلاح آوردن مردمان؛ و در اصطلاح، حساب یک سالـۀ اوضاع ستارگان توسط منجمـان ــ که می‌توانست پیشگوییهای احکام نجومی و جدول اختیارات هر روز را نیز شامل باشد ــ و نیز سالنامه یا دفتری که در آن اتفاقات روزانۀ یک سال (گاه ذیل همان اطلاعات نجومی و احکامی هر روز) ...
جده | محمدرضا ناجی جُدّه، یا جِدَّه، مهم‌ترین شهر و بندر عربستان سعودی در کنار دریای سرخ. این شهر به عروس دریای سرخ شهرت دارد و دروازۀ ورود بیشتر حاجیان حرمین شریفین و از مهم‌ترین کانونهای بازرگانی عربستان سعودی به شمار می‌رود و با جمعیتی بالغ بر 3 میلیون تن (1386ش/ 2007م)، پس از ریاض دومین شهر بزرگ کشور است («فرهنگ...»؛ الموسو...
چهره‌نما | اسماعیل شمس نشریـۀ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی به مدیریت و سردبیری میرزا عبدالمحمد ایرانی، ملقب به مؤدب‌السلطان، و سپس فرزندش منوچهر مؤدب‌زاده که از 30 محرم 1322ق / 15 آوریل 1904م در مصر منتشر می‌شد.
اغوز | مصطفی موسوی اغوز \oqūz\، نام قبیله یا در واقع اتحادیه‎ای مرکب از قبیله‎های ترک‌زبان که موطن اصلی آنها در شمال شرقی آسیای میانه و در کرانۀ شاخه‎هایی از رود ینی‎سئی در سرزمین مغولستان امروزی واقع بود.
افضل الدین کرمانی | محمدابراهیم باستانی پاریزی افضل‌الدين‌كرمانی \afzal-od-dīn-e kermānī\‌، تاج‌الزمان‌ احمد بن‌ حامد، از شاعران‌، مورخان‌ و پزشكان‌ اواخر قرن‌ 6 و اوايل‌ قرن‌ 7 ق در دستگاه‌ آل‌ قاورد (ه‍ م) يا سلجوقيان‌ كرمان‌.
آق حصاری | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه آق‎حصاری \āq-hesārī\، حسن‌ ‎بن طورخان ‌‎بن داوود ‌بن یعقوب، مشهور به «حسن کافی» (951-1025 ق / 1544-1616 م)، فقیه، ادیب و پژوهشگر. وی از مردم بوسنه بود. در آق‌حصار به دنیا آمد، بیش از 20 سال منصب قضاوت آنجا را برعهده داشت و در همان شهر درگذشت. زبانهای عربی، ترکی و فارسی را نیک می‎دانست (زرکلی، 2 / 194). پرهیزک...
دب اصغر | یونس کرامتی صورت فلکی کوچکی چسبیده‌به قطب شمال آسمان، نخستین صورت شمالی از صورتهای فلکی 48‌گانۀ باستانی، دارای 7 ستاره درون، و یکی بیرون از صورت (بطلمیوس، 341-342؛ بتانی، 245: فقط ستارگان 1، 2، 6 و 7 سیاهۀ بطلمیوس را یاد کرده است؛ صوفی، صور ... ، 34-36، 38: دربارۀ قدر ظاهری ستارگان پنجم، هفتم و هشتم نظری متفـاوت از نظر ب...
آصف بن برخیا | مجدالدین کیوانی آصَفِ بْنِ ‎بَرْخِیا (در عبری، آساف ‎بن ‎برخیا)، وزیر یا کاتب یا ندیم حضرت سلیمان. تقریباً در همۀ روایات و داستانهایی که ضمن آنها از این شخصیت نیمه تاریخی ـ نیمه افسانه‎ای یادی به میان آمده، به آیۀ 40 از سورۀ 27 (نمل) اشاره شده است: سلیمان از یاران پیرامون خویش خواست که پیش از وارد شدن ملکۀ سبا تخت او را در پ...
آسیاب کهک | سیما طایفه آسیاب کهک \āsiyāb-e kohak\، بنایی تاریخی متعلق به اوایل دورۀ قاجار واقع در منطقۀ 2 شهرداری تهران، به نشانی تقاطع بزرگراه یادگار امام و بلوار مرزداران، خیابان لادن، بین بوستان و انارستان، مجتمع مسکونی المهدی. این اثر در تاریخ 25/ 8/ 1384 ش به شمارۀ 731‘ 13 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ابراهیم عبدالقادر مازنی |
ابراهیم سامانی فلک |
خواهرخواندگی | ویلم فلور خواهَرْخوانْدِگی، اصطلاحی که به مناسبات میان دو زن متأهل اشاره دارد و از طریق پیمان خواهری، صیغۀ خواهرخواندگی صورت رسمی می‌یابد. این مراسم در روز عید غدیر، یا آخرین چهارشنبۀ سال (چهارشنبه‌سوری)، در یک امامزاده، و در حضور یک روحانی برگزار می‌شود (آقاجمال، 35؛ ماسه، I/ 138). درگذشته، چنین پیمانهایی میان زنان ام...
داش آکل | حسین میرعابدینی داشْ‌آکُل، داستانی مشهور از صادق هدایت (1281-1330 ش/ 1903-1951 م)، نویسندۀ مشهور ایرانی. هدایت افزون بر داستانهای ذهنی، مانند «سه قطره خون»، در زمینۀ پدید‌آوردن قصه‌های وهمناک و افسانه‌ای نیز طبع آزموده است؛ اما تنۀ اصلی داستان‌نویسی او را نوشته‌های واقع‌‌گرایانه‌ای همچون «داش‌آکل» تشکیل می‌دهند.
تحریر اقلیدس | یونس کرامتی تَحْریرِ اُقْلیدِس، روایت عربی بازنگری شدۀ اصول هندسۀ اقلیدس، توسط نصیرالدین طوسی (ه‍ م). از گزارش مسعودی که ابن‌خلدون نیز مضمون آن را تأیید می‌کند، می‌توان دریافت که دست‌کم از روزگار منصور روایتی عربی از اصول اقلیدس در دست بوده است.
انقروی | پروانه محمدی اَنْقَرَوی، رسوخ‌الدین اسماعیل بن احمد (د 1041ق/ 1631م)، متخلص به رسوخی و مشهور به رسوخی دده، از مشایخ صوفیه و شارح مثنوی مولوی. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست، اما می‌دانیم كه نخست بر طریقت بایرامیه از سلسلۀ خلوتیه بود، سپس به طریقت مولویه پیوست و خلیفۀ بوستان چلبی، شیخ مولویان شد. وی مدتی بعد به استان...
جوینی، معین‌الدین | ناهید دادبه معین‌الدین، عارف، صوفی، نویسنده و شاعر سدۀ 8 ق / 14م. وی در اشعار خود «معینی» و گاه «معین» تخلص می‌کرد (صفا، گنجینه... ، 4 / 323). جوینی بنا به اظهار واله داغستانی (4 / 2044) از قریۀ آوه، و به گفتۀ علی حسن خان (ص 435) از قریۀ انداده از توابع اسفراینِ خراسان بود. او را انسانی خداشناس و حق‌پرست توصیف کرده‌اند (...
برج طغرل | مهبانو علیزاده بُرْجِ طُغْرُل، از مشهورترین برجْ آرامگاههای ایران، مدفن طغرل اول سلجوقی (د 455ق/1063م) و برخی دیگر از افراد این خاندان که در ری واقع شده است. به نوشتۀ قزوینی رازی، طغرل در ری درگذشت و در «گورخانه‌ای پر زینت و آلت»، مدفون شد (ص 631؛ نیز نک‍‍: ظهرالدین، 22؛ راوندی، 112؛ بنداری، 31-32؛ برای اختلاف در محل دفن طغ...
ارموری | حسن رضایی باغ بیدی اُرْموری، زبان طایفۀ ایرانی‌تبار ارمور در افغانستان و پاکستان که سخن‌گویانش آن را برگستا یا برگیستا نیز می‌نامند (گریرسن، 123). ارموری از زبانهای ایرانی نو جنوب شرقی است ( ایرانیکا، I/ 512؛ کیفر، 453) و دو گویش دارد: 1. ارموری لوگر در حوالی بَرَکی ـ برک در استان لوگر در جنوب کابل؛ 2. ارموری کانیگُرام در وزیرس...
خجند | محسن احمدی خُجَنْد، شهری کهن در ماوراءالنهر، امروزه مرکز استان (ولایت) سغد در جمهوری تاجیکستان.
آرش | احمد تفضلی آرَش [āraš]، پهلوان تیرانداز ایرانی. نام وی در اوستا به صورت اِرِخْشه با صفت تیزتیرترینِ ایرانیان آمده، و گفته شده که او تیری از کوه اَیریو خشوثه به کوه خَونْوَنْت انداخته است ( اوستا، یشت 8، بند 6). این نام در پهلوی ایرَش و با صفت تیزتیر آمده، و به اختصار روایت شده است که در روز ششم از ماه فروردین، منوچهر و ...
حمیدی | منصوره تدینی حَمیدی، قاضی حمیدالدین ابوبکر محمد بن عمر بن علی محمودی بلخی، از بزرگان ادب پارسی در سدۀ 6 ق/ 12 م، و مؤلف مقامات. اقبال آشتیانی به نقل از منتجب‌الدین علی بن احمد کاتب جوینی، لقب ظهیرالدین را نیز برای او ذکر می‌کند و هیچ یک از القاب وی را از نوع تعارفی نمی‌داند، چون هر دو لقب در فرمان سلطان سنجر صریحاً ذکر شد...
رسنان | ناصر پازوکی طرودی رسنان \ rasanān\ ، روستایی از توابع بخش لواسان شهرستان شمیران.
التفهيم لأوائل صناعة التنجيم | یونس کرامتی اَلتَّفْهیمُ لأَوائِلِ صَناعَةِ التَّنْجیم، کتابی از ابوریحان محمد ابن احمد بیرونی (ه‍ م)، دربارۀ اخترشماری (احکام نجوم) که ابوریحان آن را چنان که خود تأکید کرده، در 420ق/ 398 یزدگردی و به خواهش ریحانه دختر حسین خوارزمی نوشته است ( التفهیم، روایت فارسی، 2، 135-136، 280، روایت عربی، 1، 104، 190).
عالم آرای عباسی | لیلا مرادی عالَمْ‌آرایِ عَبّاسی، کتابی از اسکندربیک منشی در تاریخ صفویه از آغاز تا پایان سلطنت شاه عباس اول، دربردارندۀ عناصر و نکاتی از فرهنگ مردم.
رستم التواریخ | فرشته مجیدی رُسْتَمُ التَّواریخ، کتابی در شرح حوادث تاریخی، از اواخر دورۀ صفوی تا اوایل سلطنت فتحعلی شاه قاجار، اثر محمدهاشم حسینی موسوی صفوی متخلص به آصف و مشهور به رستم‌الحکما.
اوشان | ناصر پازوکی طرودی اوشان \ ūšān\ ، شهری در رودبار قصران. این شهر در °51 و´32 طول شرقی، و °35 و´54 عرض شمالی در ارتفاع 862‘1 متری از سطح دریا، و در فاصلۀ 15 کیلومتری شمال غرب لشکرک، در محل تقاطع رودخانه‌های فشم و آهار جای دارد.
استخوان | بخش علوم پزشکی استخوان \ osto(e)xān\ ، بـافـتی سخت کـه استخوان‌بندی (ه‍ م) بدن مهره‌داران را تشکیل می‌دهد.
داود | لیلا رضایی در ادیان یهودی و مسیحی، دومین و بزرگ‌ترین پادشاه بنی‌اسرائیل، سرایندۀ زبور، و مسح‌شدۀ الٰهی.
آب دزک، آبشار | سیما صفری ‌آب‌دزک، آبشار \ āb-šār-e āb-dozak\ ، آبشاری واقع در میانۀ درۀ میان‌رو روستای برگ جهان لواسان.
ابن عطا | مینا حفیظی ابوالعباس احمد بن محمد بن سهل اَدَمی بغدادی (مق‍ ‍309ق / 922م)، عارف، شاعر، مفسر و محدث حنبلی.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام