مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

رفسنجان | محسن احمدی شهرستان و شهری در استان کرمان
آینه | گلاله هنری آیِنه، صفحه‌ای صیقلی، و معمولاً از جنس شیشه که پشت آن را برای انعکاس تصویر، با روی، نقره و یا جیوه می‌پوشانند. آینه اهمیت ویژه‌ای در باور و فرهنگ ایرانی دارد.
تاس کباب | مهشید شیرمحمدلو از خوراکهای سنتی و رایج در بسیاری از مناطق ایران.
چهارمحال و بختیاری | فریبا پات استانی در حدود نواحی جنوب غربی ایران. این استان بـا وسعتی حـدود 190‘16 کمـ‍ 2 ناحیه‌ای است کوهستانی در بخش مرکزی رشته‌کوههای زاگرس میان °31 و ´10 تا °32 و ´45 عرض شمالی و °49 و ´35 تا °51 و ´21 طول شرقی. استان چهارمحال و بختیاری از سمت شمال و شرق به استان اصفهان، از غرب به استان خوزستان، از جنوب به استان کهگی...
احسایی، شیخ احمد | زین العابدین ابراهیمی شیخ احمد بن زین‌العابدین بن ابراهیم (رجب 1166- ذیقعدۀ 1241 / مۀ 1753- ژوئن 1826)، عالم، حكیم و فقیه نامدار امامی كه جماعت شیخیه (ه‍ م) بدو منسوبند و اساس تعالیم خود را از او گرفته‌اند.
اخلاق | غلامرضا اعوانی , احمد پاکتچی اَخْلاق‌، عنوان‌ شاخه‌ای‌ از علوم‌ انسانی‌ كه‌ در آن‌ از ارزش‌ خویها و رفتارهای‌ آدمی‌ بحث‌ می‌شود. باید دانست‌ كه‌ این‌ علم‌ نگرشی‌ تاریخی بر خویها و رفتارهای‌ انسان‌ به‌ عنوان‌ اموری‌ واقع‌، یا كوششی برای‌ كشف‌ علل‌ و عوامل‌ طبیعی‌ آنها نیست‌، بلكه‌ مطالعۀ آنهاست‌ از این‌ حیث‌ كه‌ هریك‌ در نظام‌ ارزشی‌ معین...
ده مرده | محمدسعید جانب اللهی از طوایف کهن و بزرگ سیستان. واژۀ ده‌مرده در لغت به معانی مختلف ازجمله بسیار قدرتمند، به اندازۀ ده مرد و به‌مجاز بسیار زیاد ( لغت‌نامه ... ؛ انوری) و نیز به معنی سرکردۀ ده نفر (نفیسی) آمده است.
عالی قاپو، کاخ | حسین پورنادری یکی از مهم‌ترین کاخهای سلطنتی عصر صفویه واقع در غرب میدان نقش جهان اصفهان، و یکی از 4 عنصر معماری شاخص در این میدان
بنی امیه | عنایت الله فاتحی نژاد , علی بهرامیان بَنی‌اُمَیه، یكی از دو شاخۀ بزرگ قبیلۀ قریش كه شماری از ایشان نزدیك یك سده بر سرزمینهای اسلامی حكومت كردند.
آبک | طیبه ولی بغدادی آبک \ ābak\ ، یا آپک، محله‌ای در شمال محلۀ امامزاده قاسم واقع در شمال شرقی تجریش. این محله از شمال به ارتفاعات البرز، از جنوب به امامزاده قاسم، از غرب به دربند، و از شرق به جماران محدود می‌شود.
خزر، قوم | علی کرم همدانی خَزَر، قوم، نام مردمانی وابسته به گروه نژادی آلتایی که از حدود سدۀ 6 تا 10 م (4 ق)، بر دشتهای میان نواحی پایین‌دست رودخانۀ ولگا تا کرانه‌های شرقی دریای سیاه و نواحی شمال قفقاز فرمانروایی داشتند.
حرم سرا | مینا احمدیان حَرَمْ‌سَرا، عمارتی مستقل و محفوظ از نگاه و تعرض مردان نامحرم و بیگانه، مختص همۀ زنان اهل حرم با پیوندهای سببی و نسبی، و در دربار مختص زنان عقدی، صیغه، کنیزان، شاهزادگان و فرزندان خردسال و خواجگان.
خرگوش | محسن ابراهیمی خَرْگوش، جانوری پستاندار، کوچک‌اندام، چابک و جونده که از دیرباز صفات و ویژگیهایش دست‌مایۀ ساخت باورها و معتقدات گوناگون در اساطیر، ادبیات و فرهنگ مردم ایران شده است.
جنون | علی اشرف امامی , حمید گوینده , پیمان متین مجموعه‌ای از نشانه‌های نامتعارف روحی و رفتاری همراه با برخی علائم جسمانی. در باورهای فرهنگی، جنون یا دیوانگی، نوعی از خـود بی‌خودی و افسارگسیختگی است که علل مختلفی زمینه‌ساز یا به‌وجود‌آورندۀ آن محسوب می‌شوند. برخی از این باورها با اعتقادات خرافی آمیخته‌اند.
خمسه نظامی | حمیدرضا شایگان فر خَمْسۀ نِظامی، عنوان مشهوری برای پنج‌گنج یا 5 مثنوی پرآوازۀ شاعر نامی ایرانی، حکیم نظامی گنجوی (د ح 614 ق / 1217 م).
باطل سحر | علی بلوکباشی (دبا) یا باطل‌السّحر، هر آنچه در بی اثر کردن سحر و جادو و رماندن دیوان زیانکار به کار می‌رود.
جلالی | معصومه ابراهیمی جَلالی، از ایلات بزرگ کُردِ پراکنده در استان آذربایجان غربی. سبب نام‌گذاری: دربارۀ وجه تسمیۀ جلالیها نظرهای مختلفی داده‌اند. مثلاً برخی از پژوهشگران کُرد، گلالیهای کنونی را همان جلالیها دانسته‌اند (جاف، 290).
پزشکی اسلامی | علی بلوکباشی , یونس کرامتی پِزِشْكیِ اِسْلامی‌ (پزشكی‌ دورۀ اسلامی‌)، نظام‌ پزشكیِ نوینی‌ كه‌ تمدن‌ اسلامی‌ با بهره‌گیری‌ از سنتهای‌ پزشكی‌ یونانی‌، ایرانی‌ و هندی‌ بنیاد نهاد و پژوهشگران‌ معمولاً آن‌ را پزشكی‌ عربی‌ می‌نامند.
آب انبار | هادی عالم زاده , مجید عابدینی , مینا سعیدی آب اَنبار، یا انبار، حوض انبار، حوض، سردابه، بركه، مَصْنَع، مَصْنَعه، منبع و گاه آبدان، آبگیر، تالاب و بَرخ، نوعی مخزن آب سرپوشیده و آب‌بندی شده و غالباً ساخته شده در پایین‌تر از سطح زمین كه به منظور ذخیرۀ آب آشامیدنی برای ایام كم‌آبی یا پایداری در برابر دشمن در هنگام محاصره شدن و گاه استفاده از آب خنك در تاب...
جلیلوند | کیانوش کیانی هفت لنگ جَلیلْوَنْد، یکی از طایفه‌های لر ایل سنجابی و از عناصر شکل دهندۀ حکومت زندیه. این طایفه را در زبان محلی «جلیله‌‌وَن» (پورمکری، 17) و «جیله‌وَن» (سلطانی، 2 / 832؛ سنجابی، 36) می‌نامند.
خانقاه | فریده داودی مقدم خانِقاه، مکانی برای سکونت و عبادت صوفیانِ مقیم و مسافر، که در آنجا به تعلیم مبانی دین و اصول طریقت، و ریاضت، مراقبت و تهذیب نفس، و اخذ مبانی تصوف از حدیث و تفسیر و کلمات مشایخ می‌پرداختند.
استنکاف | حمید گوینده استنکاف \ estenkāf\ ، اصطلاحی حقوقی، به معنی خودداری مقام قضایی، به‌‌رغم وظیفۀ قانونی، از رسیدگی به شکایات و تظلماتی که بر اساس قانون نزد او برده شده است ( قانون مجازات اسلامی...، مادۀ 597). چنین شخصی در اصطلاح حقوقی، «مستنکف از احقاق حق» شناخته می‌شود (جعفری لنگرودی، 3350).
رخش | محمد جعفری (قنواتی) رَخْش، نام اسب رستم در شاهنامه و دیگر روایتهای حماسی و پهلوانی. رخش مانند بیشتر اسبهای اساطیری، از قوایی ویژه و خارق عادت برخوردار بوده است. در لغت‌نامه‌های فارسی، رخش به معنی «دورنگ، یکی سرخ و دوم سپید»، «رنگ سرخ و سفید درهم‌آمیخته»، «رنگ سرخ خالص»، «رنگی میان سیاه و بور»، و «بور ابرش، به اعتبار آمیختگی رنگ ...
جابلسا و جابلقا | حمیرا ارسنجانی جابُلْسا وَ جابُلْقا، نام دو شهر افسانه‌ای یا تمثیلی که نام آنها در اخبار و روایات، قصص و تواریخ، و عرفان و فلسفه با شروح، تفاسیر و تأویلهای گوناگون آمده است. در منابع مختلف صورتهای دیگر نام جابلسا و جابلقا عبارت‌اند از: جابَلسا، جابَلس، جابَلَص یا جابَلْص، جابَلصا، جابُلصا، جابَرص، جابَرس، جابَرسا، جابَرصا؛ ...
حوزه علمیه | احمد پاکتچی حوزۀ عِلْمیّه، عنوانی که در کاربردی متأخر برای نهاد آموزش دینی نزد شیعۀ امامیه متداول شده، گرچه ماهیت این نهاد آموزشی در طی قرنها وجود داشته است.
جازموریان | علی کرم همدانی , حمیده چوبک جازْموریان، یا جَزْموریان، حوضه‌ای آبریز و دریاچه‌ای به همین نام در جنوب شرقی ایران. حوضۀ آبریز جازموریان با وسعـت 600‘69 کمـ‍‍ 2 ، از لحاظ تقسیم‌بندی هیدرولوژیکی ایران بخشی از حوضۀ مسدود میانی ایران به شمار می‌آید. نیمـۀ باختری این حوضـه بـه وسعت 600‘35 کمـ‍ 2 در استان کرمان، و نیمۀ خاوری آن به وسعـت 000‘34 ...
توق | عمادالدین باقی توق، یا طوق، توغ، توقه، از نشانه‌های سوگواری مذهبی. فرهنگ فارسی معین آن را به شکل «توغ»، و ترکی آن را «توق» ضبط کرده
اصلاح طلبی | صادق سجادی , علی اکبر دیانت , احمد پاکتچی , حسن یوسفی اشکوری , یوسف رحیم لو , حسن انصاری , بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه , اردشیر سنایی حرکتی با هدف ایجاد دگرگونی در جامعه با دامنۀ محدود، روشهای معتدل و متمایل به پرهیز از اعمال خشونت و تندروی.
دلاکی | اصغر کریمی دَلّاکی، از پیشه‌های سنتی. پیشه‌ورِ پیشۀ دلاکی را در تداول عام، دلاک یا سلمانی می‌نامند. دلاک واژه‌ای عربی است، و دلاکی معادل مصدر دلک یا تدلیک که از ریشۀ دَلَکَ ساخته شده است و بر مالیدن چیزی و خمیرکردن آرد و مشت‌ومال‌دادن بدن دلالت می‌کند. به شخصی که عمل مالیدن را انجام می‌دهد، دلاک گویند که به‌عنوان پیشه‌و...
جلال الدین اشرف | ابوالقاسم پژوهشگر , سعادت بخشی جعفرآبادی جَلالُ‌الدّینْ اَشْرَف، از مشهورترین و معتبرترین امامزاده‌های شمال ایران، که بنا به قول مشهور، فرزند امام موسى کاظم (ع) و برادر تنی امام رضا (ع) بوده است
پالان | سلیم سلیمی موید نوعی تشکچه به شکل خاص، آکنده از کاه و پوشال که پیش از سوار شدن یا بار زدن، بر پشت چهارپایانی مانند قاطر، الاغ، اسب و جز آنها می‌گذارند، تا بارهای سنگین، زمخت و زاویه‌دار، پشت حیوان را زخم نكند.
اسفند | علی بلوکباشی اِسْفَنْد، یا اسپند، سِپَنْد، گیاهی خودرو، پایدار و همیشه سبز که در کوه و بیابان و زمینهای کویری می‌روید.
جمشید | محمد جعفری (قنواتی) , فرزانه گشتاسب جَمْشید، از شخصیتهای اساطیری هندوایرانی، و از شاهان دورۀ پیشدادی در روایات حماسی ایران.
آب | احمد تفضلی , محمدحسن گنجی , بخش علوم , ابوالقاسم گرجی , اسعد شیخ الاسلامی آب، ماده‌ای مركب از هیدروژن و اكسیژن با فرمول شیمیایی H2o كه در شرایط عادی مایع، و خالصِ آن بی‌بو و بی‌مزه، و اندكِ آن بی‌رنگ است، ولی بسیارِ آن آبی به نظر می‌آید.
ارخالق | مریم محمدتبار اَرْخالُق، نوعی قبای کوتاه آستردار و پنبه‌دوزی شده با یقه‌ای گرد. ارخالق از اجزاء پوشاک سنتی است که زنان و مردان در گذشته آن را روی لباسهای دیگر خود می‌پوشیدند.
آصف دیوان | بخش تاریخ آصِفْ دیوان، میرزا علی‌نقی کردستانی (د 1316ش) پسر میرزارضای وزیری کردستانی، سیاست‌پیشۀ روزگار قاجاری. نیاکانش که به قولی، از یهودیان نو اسلام اصفهان بودند، به تشویق هلوخان اردلان حاکم کردستان، در 1022ق / 1613م به آن منطقه مهاجرت کردند و در حسن‌آباد، نزدیک سنندج کنونی ساکن شدند. چون یکی از افراد این خانواده به...
سیاه چادر | اصغر کریمی مسكن قابل حمل‌و‌نقل بیشتر كوچ‌نشینان دامدار ایران. این نوع مسکن میان كوچ‌نشینان ایران نامهای متفاوتی دارد؛
زفاف | آمنه میرمطهری زَفاف، هم‌بستری عروس و داماد (زوجین) در شب عروسی که با آدابی خاص همراه است.
حسن(ع)، امام | احمد پاکتچی , فرامرز حاج منوچهری , مسعود تاره , عبدالله مسعودی آرانی حَسَن (ع)، اِمام، فرزند علی بن ابی طالب (ع)، چهارمین معصوم، دومین امام شیعیان و آخرین خلیفه، پیش از بنی‌امیه. عهده‌داری دو وظیفۀ سنگین امامت و خلافت
توحید | محمد مجتهد شبستری , فرامرز حاج منوچهری , علی اشرف امامی توحید، اصطلاحی مهم در فرهنگ و معارف اسلامی که از حیث عقیده، باور به یکتایی خداوند، و از حیث عمل، منحصر کردن عبادت به خدای یکتا ست. از آنجا که توحید محوری‌ترین آموزۀ اسلام و دیگر ادیان توحیدی است، این آموزه در ابعاد گوناگون فرهنگ اسلامی بازتاب داشته، و در علوم و معارف دینی نیز مباحث گسترده‌ای بدان اختصاص یافته...
اسفند | علی بلوکباشی اِسْفَنْد، یا اسپند، سِپَنْد، نام‌ گیاهی‌ است‌ خودرو، پایدار و همیشه‌ سبز كه‌ در كوه‌ و بیابان‌ و زمینهای‌ كویری‌ می‌روید. نام‌ این‌ گیاه‌ از كلمۀ «سْپِنْته‌» در اوستا گرفته‌ شده‌، و در زبان‌ پهلوی‌ به‌ معنی‌ «افزونیك‌»، یعنی‌ بركت‌ دهنده‌ و مقدس‌ آمده‌ است‌ (نیبرگ‌، II/ 26؛ رایشلت‌، 270 ؛ قس‌: پورداود، 79-80...
اشاعره | اصغر دادبه , احمد پاکتچی اَشاعِره‌، نامی كه بر پیروان مكتب كلامی ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری (ه م‌) اطلاق می‌شود. اشاعره در معنای عام به سنت گرایان یا اهل سنت و جم‍‍اعت گفته می‌شود، یعنی آنان كه در برابر خردگرایان معتزلی، بر نقل (= قرآن و سنت‌) تأكید میورزند و نقل را بر عقل ترجیح میدهند. در این مقاله مبانی اعتقادی اشاعره در 4 بخش ب...
خامنه ای، آیت الله سیدعلی | علی اکبر ولایتی خامِنه‌ای، آیت‌الله سید علی (ز 29 فروردین 1318/ 28 صفر 1358/ 19 آوریل 1939)، فرزند آیت‌الله سید جواد، و دومین رهبر انقلاب اسلامی ایران.
آل کرت | سید علی آل داوود آلِ کَرْت، سلسله‌ای از پادشاهان محلی ایران که طی سالهای 643 تا 783 ق/1245 تا 1381 م بر بخشی از نواحی خاوری فلات ایران فرمان راندند. متصرفات آنان گاهی همۀ سرزمینهای خاوری خراسان و نیز افغانستان، سیستان و کرانه‌های سند را دربر می‌گرفت. پایتخت این سلسله همواره هرات بود.
ابن رشد | شرف الدین خراسانی اِبْنِ رُشد، ابوالولید محمد بن احمد بن محمد بن رشد، مشهور به حفید (نواده) فیلسوف، شارح و مفسر آثار ارسطو، فقیه و پزشك برجستۀ غرب اسلامی (اندلس).
مستوفی الممالک، آرامگاه | سیما طایفه بنایی قاجاری واقع در باغ قدیمی مستوفی در ده ونک که امروزه در محوطۀ دانشگاه الزهراء قرار گرفته است.
حقوق | حسن امین , منصور شکی حُقوق، مجموعه قوانین و مقررات حاکم بر روابط افراد در جامعه. این مقاله ناظر بر دو بخش حقوق در ایران باستان و حقوق دورۀ اسلامی است.
داغستان | معصومه رضازاده شفارودی از جمهوریهای خودمختار فدراسیون روسیه به مرکزیت ماخاچ‌قلعه، واقع در کرانۀ غربی دریای مازندران و شرق قفقاز.
چهل تکه | مریم محمدتبار چِهِلْ‌‌تِکّه، پارچه‌ای پرنقش‌و‌نگار، دوخته‌شده از قطعات ریز و درشت تکه‌ها و اضافه‌های پارچه‌های دور‌ریز، با کاربردهای متنوع در فرهنگ مردم.
تاریخ‌نگاری | صادق سجادی , مرتضی رزم آرا

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام