مقالات

نمایش تا از مورد
نتیجه جستجو برای :
  • درویش | دَرْویش، در اصطلاح به معنی صوفی و عارف، و در فرهنگ مردم، سخنور و معرکه‌گیر را گویند. درویش در لغت، معانی فراوانی دارد، که ازجمله نیازمند، فقیر، سائل، گدا، خواهنده از درها، بی‌تعلق، خرقه‌پوش، صوفی و عارف (نک‍ : صبا، 254) آمده است. این واژه در اوستایی: drighu (دریگی؛ بهرامی، 2/ 770)، که برخی گفته‌اند با «دریغ» ...
  • جمشید و خورشید | جَمْشید و خورْشید، منظومه‌ای عاشقانه از سلمان ساوجی (708- 778 ق / 1308-1376 م) در قالب مثنوی. این منظومه داستان تحمل مصائب جمشید در راه رسیدن به خورشید و جنگها و هجرانها و سرانجام وصال آن دو ست.
  • سیمیا | از علوم غریبۀ کهن. صاحبان این علم با به‌کارگیری دانش حروف و تسخیر افلاک و سیارات، كه همانند موجودات زنده دارای روح پنداشته می‌شوند، به امور خلاف عادت و طبیعت دست می‌زنند، و یا امور غیرواقعی را به چشم مردم همچون امور واقعی جلوه می‌دهند.
  • داور، علی اکبر | بنیان‌گذار دادگستری نوین ایران و وزیر دادگستری در سالهای نخست حکومت پهلوی اول.
  • آذربایجان | آذَرْبایْجان jān](ye)[āzarbāy، منطقه‌ای در شمال غربی ایران با وسعتی برابر با 074‘109 کم‍ 2، معادل 6٪ وسعت کشور ایران که میان °35 و´45 و°40 و´39 عرض شمالی و °44 و ´5 و °48 و´50 طول شرقی واقع شده است. آذربایجان از شمال به کشورهای ارمنستان و آذربایجان، از مغرب به ترکیه و عراق، از مشرق به جمهوری آذربایجان و استان...
  • ابونواس | حسن بن هانی (ح 140- 198 ق / 757-814 م)، شاعر بلندآوازۀ عصر عباسی.
  • پوشاک | مجموعۀ جامه‌هایی از پوست، الیاف گیاهی، پشم، کتان و ابریشم و جز آن که آنها را در اصل برای پوشاندن اندامهای بدن و مصون نگهداشتن آنها در برابر عاملهای طبیعی، اقلیمی و آب و هوایی می‌پوشند.
  • زهر الربیع | کتابی است به عربی ساده و عامه‌فهم، تألیف سید نعمت‌الله جزایری شوشتری (1050-1112 ق / 1640 - 1700 م)، از فقهای دورۀ صفوی، مشتمل بر حکایات، لطایف، افسانه‌ها و خاطرات که با اخبار و احادیث فراوان ممزوج گردیده است.
  • بصره | بَصْره‌، استان‌ و بندری‌ تاریخی‌ در جنوب‌ شرقی‌ عراق‌.
  • رواق | رَواق، اصطلاحی در معماری و یکی از مهم‌ترینِ فضاها در مساجد و دیگر بناهای سنتی.
  • خالکوبی |
  • اسفنج | اسفنج \ esfanj\ ، هریک از چندین‌هزار گونه جانور بی‌مُهرۀ آبـزی که دارای اسکلتی متخلخل‌اند و شاخۀ پُریفِرا از سلسلۀ جانوران را تشکیل می‌دهند؛ همچنین، اسکلت فراوری و خشک‌شدۀ برخی گونه‌های این جانوران، که به‌عنوان جسمی با خاصیت آب‌کشی (جذب آب)، مصرف تجاری دارد، اسفنج نامیده می‌شود.
  • بلوچ | بَلوچ، جماعت بزرگی از گروههاي قومی‌ گوناگون كه در منطقۀ گسترده‌اي به نام بلوچستان در ايران، پاكستان و بخش مجاور آنها در افغانستان و نيز در نواحی ديگر اين سرزمينها و جاهايی مانند هند، تركمنستان، عمان و امارات متحده عربی زندگی می‌كنند.
  • بی بی دوست | زیارتگاه و مکانی مقدس واقع در 20کیلومتری شرق شهرستان زابل و 10کیلومتری دهستان بنجار، در شمال روستای قاسم‌آباد، در کنار جاده‌ای منتهی به شهر مرزی دوست‌محمد در مرز افغانستان که زنان ضمن زیارت آن، آداب و آیینهای خاصی را به جا می‌آورند.
  • آدم، ابوالبشر | آدم، یا آدم ابوالبشر، نخستین انسان و پدر همۀ مردمان. دربارۀ آفرینش و زندگانی او در دینهای سه‌گانۀ یهود و مسیحیت و اسلام، روایات و داستانهای همسان و همانند آمده است، و این همسانی و همانندی از آن‌رو است كه مبدأ وحی در این 3 دین یكی است. از این‌رو، پیش از پژوهش دربارۀ آفرینش آدم و سرگذشت او در فرهنگ اسلامی، بررس...
  • رستاخیز، حزب | رَسْتاخیز، حِزْب، تشکیلات سیاسی دولتی (1353-1357 ش / 1974- 1978 م)، تأسیس‌شده به دستور مستقیم محمدرضا شاه پهلوی و یکی از علتهای تشدید نارضایی منجر به انقلاب اسلامی
  • آل بویه | آل بویه، سلسله‎ای ایرانی‌نژاد و شیعی‌مذهب، منسوب به ابوشجاع بویه که میان سالهای 322- 448ق / 933-1056م بر بخش بزرگی از ایران و عراق و جزیره تا مرزهای شمالی شام فرمان راندند. سابقۀ تاریخی: در میانه‎های سدۀ 3ق / 9م، سلطۀ دیرینۀ دستگاه خلافت عباسی با جنبشهای استقلال‌طلبانه‎ای در قلمرو خود روبه‎رو شد که به سهم خوی...
  • آ. اس. پ. | آ. اس. پ. \ ā-es-pe\ ، مجتمعی مسکونی، اداری و تجارتی، واقع در منطقۀ 6 شهرداری تهران. این مجتمع که از ساختمانهای بلند شهر تهران به شمـار می‌آید، در زمینی به مساحت 000‘50 مـ2 مشتمل بر 3 برج 23 طبقه در اراضی ونک واقع شده است.
  • اسلیمی | اِسلیمی \ eslimi\ ، یکی از هفت طرح اصلی در نگارگری سنتی ایران (نک‍ : نویدی، روضة‌الصفات، 50). اسلیمی را نمودار تجریدی درخت، به‎ویژه تاک، دانسته‌اند که با گردشها و پیچشهای پی‌درپی و هماهنگِ شاخه‌های آراسته به برگها و نیم‌برگها و گرههای آن از پایه‌ای، که بند اسلیمی خوانده می‌شود، می‌روید و با آهنگ منظم و ساختار...
  • دراویش کردستان | دَراویشِ کُرْدِسْتان، عنوان فیلم مستندی ساختۀ برایان موزر، کارگردان انگلیسی، در 1352 ش/ 1973 م، با دیدگاهی قوم‌نگارانه، دربارۀ درویشان طریقت قادریِ منطقۀ بایوۀ کردستان ایران. کارگردان و دو همکار مردم‌شناس او، آندره سینگر و علی بلوکباشی (نک‍ : دنبالۀ مقاله)، از جنبه‌های اجتماعی و سیاسی، کیفیت ارتباط میان درویش...
  • خاکسپاری | خاکْ‌سِپاری، یا دفن، سنت دیرینۀ به‌خاک‌سپردن پیکر بی‌جان مردگان، مرکب از اعمال ترتیبی: غسل، کفن، نماز، گذاشتن در لحد، تلقین و پر کردن قبر با خاک پس از مراسم تشییع.
  • اسب | اَسْب، حیوانی که از دیرباز در امور گوناگون زندگی انسان چون سواری، کشیدن بار، راندن ارابه و سوارکاری مورد استفاده قرار گرفته است.
  • جگر | آشپزباشی، علی‌اکبر، سفرۀ اطعمه، تهران، 1353 ش؛ ابن‌سینا، قانون، ترجمۀ عبدالرحمان شرفکندی، تهران، 1370 ش؛ ابن‌طولون، محمد، المنهل الروی فی الطب النبوی، به کوشش زهیر عثمان جعید، بیروت، 1416 ق / 1996 م؛ انجوی شیرازی، ابوالقاسم، تمثیل و مثل، تهران، 1352 ش؛ انصاف‌جویی، محمد و دیگران، آشپزی کردستان، سنندج، 1386 ش؛ ...
  • داغ و داغ گذاری | داغ و داغْ‌گُذاری، گذاشتن نشانی پایدار با اهداف گوناگون، روی بدن انسان یا حیوان، با هر نوع وسیلۀ تفتیده در آتش.
  • جزئی و کلی | جُزْئی وَ کُلّی، از اصطلاحات فلسفه و منطق در تقسیم مفاهیم، معانی و تصورات. بر پایۀ تعریف رایج میان حکما و منطق‌دانان جزئی آن است که نفسِ تصورِ آن مانع از وقوعِ شرکت در آن باشد؛ و در مقابل، کلی آن است که نفسِ تصورِ آن مانع از وقوعِ شرکت نباشد (فارابی، 58؛ ابن‌سینا، الشفاء، الٰهیات، 195-196؛ جرجانی، 103، 239).
  • بقچه | یا بُغچه، بُخچه، پارچه‌ای به شکل مربع برای بسته‌بندی، حفظ و نگهداری یا حمل وسایل و لباس.
  • حقیقت و مجاز | حَقیقَت و مَجاز، حقیقت در لغت اسمی است برگرفته از فعل «حَقَّ» به معنای راست بودن، و ثابت بودن، و در اصطلاح دانشمندان علم بلاغت دلالت بر معنایی دارد که کلمه در اصل برای بیان آن وضع شده است. مجاز در لغت مصدری میمی است برگرفته از فعل «جازَ» به معنای عبور کردن، و در اصطلاح، به‌کارگیری یک لفظ است در معنای غیرحقیقی...
  • ترکمن، قوم | گروه قومیِ بزرگ ترک‌زبان مسلمان که در سرزمینهای آسیای مرکزی، ایران، افغانستان، ترکیه، سوریه، عراق و چین پراکنده‌اند و امروزه جمعیت اصلی کشور جمهوری ترکمنستان را تشکیل می‌دهند.
  • اردشیر دراز دست | اَرْدِشیرِ دِرازْدَسْت [ardešīr-e derāz dast]، یا اردشیر اول، پسر خشیارشا از ملکه آمِستریس(دختر اُتانس، یکی از7 یار داریوش)، شاه هخامنشی(د 465 یا 464-424یا 423ق). پلوتارک نخستین کسی است که اردشیر را، به سبب اینکه دست راستش بلندتر از دست چپش بوده، درازدست نامیده است(اردشیر، بند1). اما برخی دیگر گفته‌اند که وی ...
  • جبرئیل | جِبْرَئیل، از فرشتگان مقرب درگاه الٰهی که واسطۀ رساندن وحی پروردگار به انبیا، به ویژه پیامبر اسلام(ص) بود. نام جبرئیل 3 بار در قرآن کریم در سوره‌های بقره (2/ 97، 98) و تحریم (66/ 4) آمده است و در آن به مواردی از جایگاه این فرشته به عنوان رسانندۀ وحی الٰهی، یار و یاور پیامبر (ص)، وصف او به امین و نیز مورد توجه...
  • بویر احمدی | بویرْ اَحْمَدی‌، یا بویراحمد،‌بزرگ‌ترین ایل از ایلات شش‌گانۀ استان‌ كهگیلویه‌ و بویراحمد، متشكل‌ از چند تیره‌ و طایفه‌ با خاستگاههای‌ گوناگون‌. بویراحمدیها در منطقۀ وسیعی‌ از نواحی‌ شمال و شرق استان‌ ــ كه‌ به‌ نام‌ همین‌ ایل‌ نام‌گذاری‌ شده‌ است‌ ــ زندگی‌ می‌كنند.
  • خان | خان، لقبی که از زمان سلطۀ مغول بر ایران، به رئیسان و سرکردگان ایالات و ولایات و ایلات داده می‌شد.
  • خضر | خِضْر، نام شخصیتی اسطوره‌ای، اسرارآمیز و پیامبرگونه که افزون بر پیوستگی با آیاتی از قرآن کریم، روایتها، افسانه‌ها و حکایتهای گوناگونی را در فرهنگ دینی و متون ادبی و عرفان به خود اختصاص داده است.
  • تخم مرغ | خایه، سلول نطفۀ ماده (تخمک) مرغ خانگی.
  • تنبان | قطعه‌ای از پوشاك مردان و زنان كه از كمر به پایین بدن را می‌پوشاند.
  • ترجمه قرآن | کوششی برای بازگرداندن معانی قرآنی از اصل عربی به زبانهای مختلف که در طول تاریخ اسلام با جلوه‌های مختلف تفسیری، ادبی و هنری قرین شده است.
  • سلطان اسحاق | مهم‌ترین پیشوای مذهبی طریقۀ یارسان (اهل حق) که مقبره‌اش در روستای شیخان از توابع پاوه در استان کرمانشاه زیارتگاه مردم است.
  • جلالوند | یا جلاله‌وند، نام یکی از ایلات کُرد زبان کرمانشاه. سبب نام‌گذاری: در منابع موجود برخی نام ایل را مرکب از دو کلمۀ جلال: شکوه، و وند: دارنده و صاحب می‌دانند و بر این باورند که جلالوند به معنای با شکوه است (سلطانی، 737). البته سبب انتساب این صفت به جلالوندها را توضیح نداده‌اند و پیران ایل هم این دیدگاه را تأیید ...
  • تاک | یا انگور، گیاهی با پیشینۀ اساطیری، و کاربرد آیینی، طبی و خوراکی در فرهنگ مردم ایران.
  • جادو | جادو، یا سِحر، مجموعۀ باورها، اعمال، فنون و روشهایی که به کارگیری آنها برای کنترل یا دگرگون کردن شرایط فراطبیعی، طبیعی و محیط زیست، و رسیدن به مقاصد و اهداف نیک یا بد، مؤثر و سودمند پنداشته می‌شده است. در این امر، جادوگر یا از توان روحی و ارادۀ شخصی خود و یا از برخی ابزارها، وسایل، اوراد، افسونها، طلسمات و تع...
  • آفرینش | آفَرینِش، آراء و باورهای کهن ایرانیان دربارۀ خلقت جهان و پیدایش انسان.
  • تریاک | شیرۀ گونه‌هایی از گیاه خشخاش که افزون بر مصارف پزشکی همچون ماده‌ای تخدیرکننده و اعتیادآور به کار می‌رود.
  • باغ کمش | باغ‌کمش \ bāq-komeš\ ، یا باغ‌کمیش، روستایی واقع در حدود 9 کیلومتری جنوب غربی شهر بومهن، 7 کیلومتری جنوب شهرک جدید پردیس، 6 کیلومتری جنوب جادۀ تهران ـ بومهن، و 3 کیلومتری جنوب روستای سیاه‌سنگ، با ارتفاع 599‘1 متر از سطح دریا.
  • اطلاعات و ضد اطلاعات | \ettelāʾāt va zedd-e ettelāʾāt\، عنصری مهم در قدرت ملی، و تصمیم‌گیری دربارۀ امنیت، دفاع ملی و سیاستهای خارجی (اطلاعات در حوزه‌های علوم و فنون، و نیز علم اطلاع‌رسانی و شاخه‌های آن، موضوع این مقاله نیست).
  • جاحظ | جاحِظ، ابوعثمان عمرو بن بَحْر کنانی فُقیمی بصری، نویسنده‌ای کلان با ابعادی سخت گوناگون (د 255ق/ 869 م).
  • ادرار | ‌اِدْرار، شاش، پیشاب، زهراب یا بول، مایعی زرد رنگ، شور و کمی تلخ حاوی آب و اوره و املاح دفعی از کلیه‌ها.
  • دره شوری | طایفه‌ای بزرگ از ایل قشقایی که در گذشته زندگی کوچ‌گردی داشتند. آنان در تابستانها به ییلاق، در حدود شمال سمیرم و خیرآباد گندمان، هم‌مرز بختیاریها، و در زمستانها به قشلاق، اطراف کازرون و ماهور (میلاطون) تا کناره‌های رودخانۀ زهره در بهبهان کوچ می‌کردند (قهرمانی، 67؛ فرمانفرما، 2 / 839).
  • رفسنجان | شهرستان و شهری در استان کرمان
  • سرگین | یا سَرگین، هر نوع مدفوع اعم از فضلۀ انسان و حیوان.
  • ابدالی | اَبدالی (منسوب به ابدال، به تلفّظ افغانان اَودال یا اَودَل)، قبیلۀ معروف افغان كه حكومتی مستقل در هرات بنیان نهادند و اخلاف آنان پس از تأسیس دولتی جدید در افغانستان، بیش از دو قرن بر آن كشور حكومت كردند. ابدالیان نام ابدالی را از نیای بزرگشان ابدال بن ترین ابن شَرَخبون (شرف‌الدین) بن سَرَه بَن بن قَیس گرفته‌ا...

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: