مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

جوامع الحکایات و لوامع الروایات | پگاه خدیش جَوامِعُ الْحِکایاتْ وَ لَوامِعُ الرِّوایات، مجموعه داستانی بزرگ تألیف سدیدالدین محمد عوفی در سدۀ 7 ق / 13 م.
رعد و برق | محسن ابراهیمی رَعْدوبَرْق، یا صاعقه، از پدیده‌های جوی باورساز در فرهنگ مردم، که بیشتر به‌سبب همراه‌بودن صدای غرش ابرها (رعد) و نور ساطع از آن (برق و صاعقه)، هر دو پدیدۀ جوی، یعنی رعد وَ برق، یکی انگاشته می‌شود.
جزئی و کلی | امیر حسین ساکت جُزْئی وَ کُلّی، از اصطلاحات فلسفه و منطق در تقسیم مفاهیم، معانی و تصورات. بر پایۀ تعریف رایج میان حکما و منطق‌دانان جزئی آن است که نفسِ تصورِ آن مانع از وقوعِ شرکت در آن باشد؛ و در مقابل، کلی آن است که نفسِ تصورِ آن مانع از وقوعِ شرکت نباشد (فارابی، 58؛ ابن‌سینا، الشفاء، الٰهیات، 195-196؛ جرجانی، 103، 239).
بقچه | اصغر کریمی یا بُغچه، بُخچه، پارچه‌ای به شکل مربع برای بسته‌بندی، حفظ و نگهداری یا حمل وسایل و لباس.
ریگی | محمد سعید جانب الهی ریگی، از طایفه‌های سنّی حنفی‌مذهبِ معروف بلوچ در حوزۀ سرحد بلوچستان.
دلفان | حمیدرضا دالوند نام یکی از گروههای ایلیِ لک در شمال لرستان.
آخرالزمان | فتح الله مجتبایی , محمد مجتهد شبستری , احمد تفضلی آخِرٌالزَّمان، اصطلاحی كه در فرهنگ ادیان بزرگ دنیا دیده می‌شود و در ادیان ابراهیمی از اهمیت و برجستگی ویژه‌ای برخوردار است. عقاید مربوط به آخرالزمان بخشی از مجموعۀ عقایدی است كه به پایان این جهان و پیدایش جهان دیگر مربوط می‌شود و ادیان بزرگ دربارۀ آن پیشگوییهایی كرده‌اند. در این مقاله نخست به بررسی عقاید مسلم...
افسانه های کردی | اسماعیل شمس اَفْسانه‌هایِ کُرْدی، عنوان کتابی شامل 48 افسانه و قصه که منصور یاقوتی از ده‌نشینان کرد گردآوری و تنظیم کرده است.
اسب | آذرتاش آذرنوش , پرویز رجبی , نگین خاکی , جهانشاه درخشانی اَسْب [asb]، حیوانی که از دیرباز در امور گوناگون زندگی انسان، چون سواری، کشیدن بار، راندن ارابه و سوارکاری مورد استفاده قرار گرفته است. از نظر تاریخ طبیعی، اسب جانوری برخاسته از قارۀ آمریکا ست که با شکلی متفاوت با اندام امروزین خود، به قارۀ آسیا راه یافته، و مراحلی از تکامل خود را در این قاره پیموده است. دشته...
بطلمیوس | حسین معصومی همدانی , محمد علی مولوی بَطْلَمْیوس‌ (بطلمیوس قَلوذی‌1) (85-163 یا 170م‌)، از بزرگ‌ترین‌ دانشمندان‌ روزگار باستان‌ كه‌ در شهرت‌ به‌ عنوان‌ اخترشناس‌ و جغرافی‌دان‌ تا روزگار حاضر همانندی‌ نیافته‌ است‌.
اخوان الصفا | شرف الدین خراسانی , تقی بینش اِخْوانُ الصَّفا، نام مؤلفان نوشته‌هایی که به رسائل اخوان الصفا و خُلّان الوفا مشهور شده است.
طلسم | محمد کریمی زنجانی اصل , ملیحه کرباسیان طِلِسْم، نقشها و نوشته‌های جادویی یا تنجیمی، یا اشیاء دربردارندۀ این نقشها یا نوشته‌ها و یا اشیائی با خاصیتی منحصربه‌فرد که به‌قصد دخالت در پدیده‌های طبیعی و اندیشه‌ها و احساسات و امور روزمرۀ آدمی و تغییردادن رخدادها به‌کار گرفته می‌شوند.
حسین(ع)، امام | علی بلوکباشی , یدالله غلامی مایانی , علی بهرامیان , احمد پاکتچی , بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث , فرامرز حاج منوچهری , عبدالله مسعودی آرانی حُسِيْن (ع)، اِمام، فرزند علی بن ابی‌طالب (ع) و فاطمۀ زهرا (ع)، و نوۀ پيامبر اکرم (ص) (3 شعبان 4-10 محرم 61 ق / 8 ژانويۀ 625-10 اکتبر 680 م)، امام سوم شيعيان و شهيد کربلا
ابومسلم خراسانی | صادق سجادی , علی بهرامیان (ز ح 100- مق‍ ‍137 ق / 718-754 م)، سردار پرآوازۀ ایرانی.
خاله رورو | نسیم مقرب خاله‌رو‌رو، از نمایشهای معروف شادی‌آور زنانه، که در بسیاری از مناطق ایران اجرا می‌شده است.
خزل | حسن موسوی زاده خِزِل، از ایلات لُر شیعی‌مذهب که به گویش لکی سخن می‌گویند و در شهرستانهای شیـروان ـ چرداول و مرکزیِ استـان ایلام زندگی می‌کنند.
جعفر صادق (ع)، امام | احمد پاکتچی جَعْفَرِ صادِقْ (ع)، اِمام، ابوعبدالله جعفر بن محمد بن علی بن حسين بن علی بن ابی طالب (83-148ق / 702- 765م)، امام ششم از ائمۀ مذهب شيعۀ اثناعشری و بنيان‌گذار مذهب فقهی جعفری.
باران خواهی | محمد جعفری (قنواتی) آیینهایی که در دوره‌های خشک‌سالی اجرا می‌شود و عمدتاً حالت نمایشی دارند و به آن تمنای باران، طلب باران، و یا استسقا نیز می‌گویند.
اقیانوس اطلس | بخش جغرافیا اقیانوس اطلس \oqyānūs-e atlas\، پهنۀ آب شور که 5/ 1 از مساحت کرۀ زمین را دربر دارد و دومین اقیانوس بزرگ جهان به شمار می‌آید. نام این اقیانوس از اساطیر یونانی، به معنای «دریای اطلس» مشتق شده است. این اقیانوس با حوضه‌ای S‌شکل، از قطب شمال تا قطب جنوب در حدود 000‘15 کمـ امتداد دارد. وسعت اقیانوس اطلس بدون دریاها...
خاکسپاری | اصغر کریمی خاکْ‌سِپاری، یا دفن، سنت دیرینۀ به‌خاک‌سپردن پیکر بی‌جان مردگان، مرکب از اعمال ترتیبی: غسل، کفن، نماز، گذاشتن در لحد، تلقین و پر کردن قبر با خاک پس از مراسم تشییع.
اصفهان | آذرتاش آذرنوش , عباس سعیدی , احمد پاکتچی , فرامرز حاج منوچهری , مهبانو علیزاده , امیر جابری یكی از شهرهای بزرگ ایران با جمعیتی برابر 025‘127‘1 نفر (1370 ش) و نیز استان و شهرستانی به همین نام در مركز ایران.
آ. اس. پ. | سعیده صائبی مقدم آ. اس. پ. \ ā-es-pe\ ، مجتمعی مسکونی، اداری و تجارتی، واقع در منطقۀ 6 شهرداری تهران. این مجتمع که از ساختمانهای بلند شهر تهران به شمـار می‌آید، در زمینی به مساحت 000‘50 مـ2 مشتمل بر 3 برج 23 طبقه در اراضی ونک واقع شده است.
روحوضی | زهرا خسروی روحوضی، یا تخت حوضی، گونه‌ای متأخر از نمایشهای شادی‌آور ایرانی. نام این نمایش برگرفته از مکان اجرای آن است، زیرا برای اجرای آن روی حوض خانه‌ها را با الوار می‌پوشاندند و فرش می‌کردند و دستۀ نمایش روی صحنه‌ای که حداکثر نیم متر ارتفاع داشت، به اجرای نمایش می‌پرداختند و تماشاگران نیز دورتادور حوض به تماشا می‌نشست...
اسطوره | عسکر بهرامی , محمدحسین باجلان فرخی ‌اُسْطوره، روایتهای نمادین دربارۀ ایزدان یا موجودات فوق انسانی در زمانها و مکانهای نامشخص.
انار | علی بلوکباشی اَنـار، میوۀ درختی از تیرۀ موردیها یا پونیكاسه، و از جنس پونیكا و گونۀ گراناتوم (گل گلاب، 232؛ ثابتی، 50).
خج و سیامند | اسماعیل شمس خَج و سیامَنْد، از داستانهای عاشقانۀ کهن کردی که در قالب نثر و نیز شعر هجایی به لهجه‌های کرمانجی و سورانی در مناطق مختلف کردنشین نقل می‌شود.
پوشاک | علی بلوکباشی , عسکر بهرامی , احمد پاکتچی , مهبانو علیزاده مجموعۀ جامه‌هایی از پوست، الیاف گیاهی، پشم، کتان و ابریشم و جز آن که آنها را در اصل برای پوشاندن اندامهای بدن و مصون نگهداشتن آنها در برابر عاملهای طبیعی، اقلیمی و آب و هوایی می‌پوشند.
آش رشته | رویا فتح الله زاده آشِ رِشْته، از غذاهای ملی و آیینی ایرانیان. این غذا افزون بر مصرف غذایی به بهانه‌های مختلف که ریشه در باورها و اعتقادات مردم دارد، پخته می‌شود.
احسایی، شیخ احمد | زین العابدین ابراهیمی شیخ احمد بن زین‌العابدین بن ابراهیم (رجب 1166- ذیقعدۀ 1241 / مۀ 1753- ژوئن 1826)، عالم، حكیم و فقیه نامدار امامی كه جماعت شیخیه (ه‍ م) بدو منسوبند و اساس تعالیم خود را از او گرفته‌اند.
جاوید | مهبانو علیزاده جاوید، یا جاوی، جاویدی، یکی از 4 شاخۀ ایل بزرگ ممسنی که متشکل از چند تیره است. جاوید در کنار طوایف بَکِش، دشمن زیاری و رستم تشکیل‌دهندۀ 4 شاخۀ بزرگ ایل ممسنی (ه‍ م) است (برای اطلاع دربارۀ خاستگاه و همچنین مهاجرت ایل ممسنی و برخی اختلاف‌نظرها، نک‍ : حمدالله، 540-542؛ بدلیسی، 44، 47؛ منتخب التواریخ...، 38؛ سردا...
ترکمن، قوم | علی بلوکباشی گروه قومیِ بزرگ ترک‌زبان مسلمان که در سرزمینهای آسیای مرکزی، ایران، افغانستان، ترکیه، سوریه، عراق و چین پراکنده‌اند و امروزه جمعیت اصلی کشور جمهوری ترکمنستان را تشکیل می‌دهند.
آفتابه لگن | عباس تراب زاده آفْتابه لَگَن، وسیلۀ شستن دست، پیش و پس از صرف غذا، در مجالس میهمانی و خانواده‌های اعیان و اشراف که در گذشته رواج داشت.
ادرار | پیمان متین ‌اِدْرار، شاش، پیشاب، زهراب یا بول، مایعی زرد رنگ، شور و کمی تلخ حاوی آب و اوره و املاح دفعی از کلیه‌ها.
طویله | شیوا جعفری طَویله، نامی عمومی برای فضای معماری مختص حیوانات و دامهای اهلی بزرگ و کوچک. واژۀ طویله در بیشتر جاهای ایران متداول است،
جگر | محسن ابراهیمی آشپزباشی، علی‌اکبر، سفرۀ اطعمه، تهران، 1353 ش؛ ابن‌سینا، قانون، ترجمۀ عبدالرحمان شرفکندی، تهران، 1370 ش؛ ابن‌طولون، محمد، المنهل الروی فی الطب النبوی، به کوشش زهیر عثمان جعید، بیروت، 1416 ق / 1996 م؛ انجوی شیرازی، ابوالقاسم، تمثیل و مثل، تهران، 1352 ش؛ انصاف‌جویی، محمد و دیگران، آشپزی کردستان، سنندج، 1386 ش؛ ...
اسفنج | بخش علوم زیستی اسفنج \ esfanj\ ، هریک از چندین‌هزار گونه جانور بی‌مُهرۀ آبـزی که دارای اسکلتی متخلخل‌اند و شاخۀ پُریفِرا از سلسلۀ جانوران را تشکیل می‌دهند؛ همچنین، اسکلت فراوری و خشک‌شدۀ برخی گونه‌های این جانوران، که به‌عنوان جسمی با خاصیت آب‌کشی (جذب آب)، مصرف تجاری دارد، اسفنج نامیده می‌شود.
خلافت | احمد پاکتچی خِلافَت، اصطلاحی در فرهنگ اسلامی که ریشه در قرآن کریم دارد؛ بنیاد آن به خلافت آدم و داوود (ع) بر روی زمین بازمی‌گردد
چوب و فلک | محسن ابراهیمی چوب و فَلَک، از ابزارهای رایج و قدیمی برای تنبیه و تأدیب مجرمان، خاطیان، و شاگردان مکتب‌خانه‌ها در ایران.
بامدی | علی بلوکباشی بامَدی، یا بامِذی، بااَمْدی (= بابا احمدی)، طایفه‌‌ای بزرگ از طوایف لر شیعه مذهب ایل بختیاری (ﻫ م)، پراکنده در ناحیه‌‌ای گسترده در دو استان چهار محال و بختیاری و خوزستان. بامدی از اتحاد طوایف «دورکی‌‌باب» و یکی از بابهای چهارگانۀ هفت لنگ بختیاری تشکیل یافته است.
اردشیر دراز دست | پرویز رجبی اَرْدِشیرِ دِرازْدَسْت [ardešīr-e derāz dast]، یا اردشیر اول، پسر خشیارشا از ملکه آمِستریس(دختر اُتانس، یکی از7 یار داریوش)، شاه هخامنشی(د 465 یا 464-424یا 423ق). پلوتارک نخستین کسی است که اردشیر را، به سبب اینکه دست راستش بلندتر از دست چپش بوده، درازدست نامیده است(اردشیر، بند1). اما برخی دیگر گفته‌اند که وی ...
خروس | محسن ابراهیمی خُروس، مرغ نر خانگی از راستۀ ماکیان با نژادهای گوناگون و دارای نقش و مقام ویژه در ادیان، اساطیر، ادبیات و فرهنگ و فولکلور ایران.
سفره نذری | ملیحه کرباسیان نذری که با مراسمی خاص ادا می‌شود و انواع گوناگون دارد. نذر، نوعی مبادله با جهان مینوی و نیروهای فوق طبیعی است (همایون‌سپهر، 9).
زمستان | اصغر کریمی زِمِسْتان، فصل چهارم و آخرین فصل سال خورشیدی / جلالی، مشتمل بر ماههای دی، بهمن، اسفند (برجهای جدی، دلو، و حوت). زمستان مرکب از «زم» به معنی سردی و «ستان» پسوند زمان است که برای کثرت و نیز ظرفیت به کار می‌رود ( لغت‌نامه ... ).
بهمن پهلوی، کاخ | شیده لالمی بهمن پهلوی، کاخ \ kāx-e bahman-e pahlavī\ ، از بناهای تاریخی در مجموعۀ فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد و محل اقامت بهمن پهلوی، اکنون یکی از دفترهای یونسکو در ایران.
خمسه نظامی | حمیدرضا شایگان فر خَمْسۀ نِظامی، عنوان مشهوری برای پنج‌گنج یا 5 مثنوی پرآوازۀ شاعر نامی ایرانی، حکیم نظامی گنجوی (د ح 614 ق / 1217 م).
برکت | محمدعلی جودکی نیرویی رمزی و قدسی که موجب فراوانی نعمت می‌شود. مردم خاصیت برکت‌زایی را به برخی از افراد، حیوانات، اشیاء، و مکانها منتسب می‌کنند.
جسم | حسین معصومی همدانی جِسْم، يكی از مفاهيم بنيادی فلسفه و كلام اسلامی. از ديدگاه فلاسفۀ اسلامی، جسمِ محسوس، از آن نظر كه تغيير در آن رخ می‌دهد، يا از آن نظر كه متحرك يا ساكن است،‌ موضوع علم طبيعی است (ابن سينا، النجاة،‌ 158،‌ الشفاء، سماع طبيعی، 7،‌ الاٰلهيات ... ، 2، نيز 7-8، كه تفاوت ميان نحوۀ پرداختن علم طبيعی و ما بعدالطبيعه ر...
بلوچ | علی بلوکباشی بَلوچ، جماعت بزرگی از گروههاي قومی‌ گوناگون كه در منطقۀ گسترده‌اي به نام بلوچستان در ايران، پاكستان و بخش مجاور آنها در افغانستان و نيز در نواحی ديگر اين سرزمينها و جاهايی مانند هند، تركمنستان، عمان و امارات متحده عربی زندگی می‌كنند.
آب سنجی | جواد صفی نژاد آبْ‌سَنْجی، سنجش آب بر طبق مقررات عرفی مخصوص كه از روزگاران كهن در ایران به دو شكل سنجش حجمی و سنجش زمانی متداول است.
خالکوبی | مینا احمدیان

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام