مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابوالفضل(ع)، سفره | لیلا احمدی اَبوالْفَضْل (ع)، سُفْره، از نذریهای مشهور و زنانه در ایران. ابوالفضل یا عباس بن علی‌ (ع) از شخصیتهای بسیار معروف مذهبی است
غول | زهرا نظام‌الاسلامی (میسر) غول، موجودی وهمـی و افسانـه‌ای، بـا خاستگاهی سامی ـ عربی، ترسناک، بیابان‌زی، مطلقاً شرور و انسان‌ستیز، که به هر شکلی درمی‌آید و اغلب آدمیـان ــ به‌ویژه مسافران در راه ــ را می‌فریبد، از راه می‌برد و به هلاکت می‌رساند.
اطلس | مهبانو علیزاده نوعی پارچه که از ابریشم بافته می‌شود.
سلطان ابراهیم، امامزاده | کیانوش کیانی هفت لنگ مرقد امامزاده سلطان ابراهیم، به گویش لری بختیاری «سلطون بِریم»، فرزند امام موسى کاظم (ع)، که از زیارتگاههای مقدس و مورد اعتقاد افراد ایل بختیاری و ساکنان روستاهای مجاور است.
سیاق، حساب | اصغر کریمی حِساب، روشی کهن برای ثبت‌وضبط ارقام نقدی و جنسی حسابهای دخل‌وخرج نهادها، دیوان حكومتی و همچنین زندگی روزمرۀ اشخاص، كاسبان و تاجران در دفتر، دستک و بیاض، با علائم رمزگونه. حساب سیاق را حساب دینار، حساب دیناری، حساب رقوم و حساب رقومی نیز گفته‌اند.
خلیج فارس | عباس سعیدی خَلیجِ فارْس، پیشرفتگی بزرگ آب در خشکی، و بخشی از دریای پـارس باستان در جنوب ایران. نام و نام‌گذاری: این بدنۀ آبی بزرگ از زمان باستان تاکنون، پیوسته «دریای پارس» یا «خلیج فارس» نام داشته است
خانواده | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد , علی بلوکباشی , ژاله آموزگار , امیر هوشنگ مهریار , مهرداد عربستانی , حمیدرضا افسری , شهلا اعزازی خانِواده، گروهی از افراد که از راه پیوند زناشویی و خونی، و نیز روابط دیگر مانند فرزندخواندگی با هم در اقامتگاهی مشترک زندگی می‌کنند و کوچک‌ترین واحد اجتماعی نهادینه‌شده در جامعه را تشکیل می‌دهند.
الفبا | آذرتاش آذرنوش , کامران فانی , احمد پاکتچی اَلِفْبا، مجموعۀ حروفی كه با ترتیبی قراردادی مرتب شده است و صداهای یك زبان را معین می‌كند. كلمۀ الفبا از نام دو حرف نخستین حروف ــ در بیشتر مجموعه‌هـا ــ به وجود آمده است. ترتیب الفبای ابجدی ــ چنانکه خواهیم دید ــ بسیار كهن است، اما شاید لاتینی كهن‌ترین زبانی باشد كه تركیب الفبا را (از قرن 2 م به بعد) به كار...
شاخ | اصغر کریمی عضوی دفاعی در بالای پیشانی برخی از جانوران گیاه‌خوار و نشخوارکننده که در فرهنگ مردم کاربردهایی متفاوت دارد.
تولا و تبرا | امیر جابری تَوَلّا وَ تَبَرّا، یا تولی و تبری (در عربی: تَوَلّی و تَبَرُّء)، دو اصطلاح در کلام اسلامی.
ادبیات داستانی عامیانه | محمود امیدسالار , حسن ذوالفقاری اَدَبیّاتِ داسْتانیِ عامیانه، عنوان کلی برای همۀ روایتهای تخیلی، سرگرم‌کننده و آموزنده که در قالب نظم و نثر به صورت مکتوب یا شفاهی در کنار ادب رسمی در میان مردم رواج دارد.
اتابکان لرستان | ابوالفضل خطیبی عنوان كلی دو سلسلۀ مشهور به لر بزرگ و لر كوچك كه از اواخر عصر سلجوقیان بیش از 4 سده بر نواحی وسیعی از خورستان و لرستان فرمان راندند.
اعداد و ارقام | علیرضا جعفری نائینی اعداد و ارقام \aºdād-o(va) arqām\، اعداد مجموعۀ نامهایی است‌ که‌ برای‌ شمارش‌ یا اندازه‌گیری‌ چیزها به‌ کار می‌رود، و ارقام‌ مجموعۀ علامتهایی‌ است‌ برای‌ نشان‌دادن‌ اعداد.
آفاق و انفس | صمد موحد آفاق و اَنْفُس، اصطلاحی در عرفان و فلسفۀ اسلامی. آفاق جمع اُفُق و به معنی کران، کرانه، ناحیه، کرانۀ آسمان، کنار و گرد بر گرد جهان؛ و انفس، جمع نَفْس به معنی ذات، روح و خود است. در اصطلاح متفکران اسلامی 2 واژۀ آفاق و انفس باتوجه به قرآن (فصلت/41/53) در معنای جهان و انسان یا ظاهر و باطن یا عالم مادیات و مجردات ...
اسکندر مقدونی | مجدالدین کیوانی , بخش تاریخ اسکندرِ مقدونی \ eskandar-e maqduni\ ، نیز اسکندر سوم، اسکندر کبیر (در یونانی: آلِکساندروس؛ 356-323ق‌م)، شاه مقدونیه (336-323ق‌م) و یکی از بزرگ‌ترین سرداران تاریخ.
فسنجان | معصومه ابراهیمی فِسِنْجان، از خورشهای سنتی و مرسوم ایرانی. فسنجان به‌صورتهای فسنجون، فَسوجان، فَسوجون، فَسوجَن (نادر میرزا، 102؛ نیز نک‍ : دریابندری، 1 / 874) و فسونجان (به گیلکی، نک‍ : معین، ذیل واژه) تلفظ می‌شود.
خضر | محمد جعفری (قنواتی) خِضْر، به باور مردم، پیامبری که عمر جاودان دارد و در صحرا و بیابان، خیر و برکت‌رسان، و یار و یاور گم‌گشتگان و درماندگان است. مردم بر آن‌اند که دو تن از پیامبران دارای عمر جاویدند: یکی خضر و دیگری الیاس.
بهمئی | علی بلوکباشی بَهْمِئی، یكی از ایلات‌ لُر شیعه‌ در استان‌ كهگیلویه‌ و بویراحمد، در جنوب‌ غربی ایران‌. زیستگاه‌ این‌ ایل‌ بخش‌ بزرگی از مغرب‌ منطقۀ كهگیلویه‌ را در بر می‌گیرد...
آرال، دریاچه | آرال، دَرْیاچه -ye ārāl](a)[daryāče، یا دریای آرال، نیز دریاچه یا دریای خوارزم، دریاچۀ آب شوری که در مرز دو کشور قزاقستان و ازبکستان قرار دارد. قزاقستان از شمال، و جمهوری خودگردان قَراقالْپاقستان(بخشی از ازبکستان) از جنوب، دریاچۀ آرال را دربر گرفته‌اند. این دریاچۀ کم‌عمق در گذشته چهارمین منبع بزرگ آبی واقع در...
بهار کردی | اسماعیل شمس یا وهار کردی، از جشنهای مناطق کردنشین که در آغاز فصل بهارِ این نواحی در بهمن‌ماه برگزار می‌شود.
باران | محسن ابراهیمی باران، قطره‌های آبی که بر اثر تغییر و تحولات جوی از ابرها بر زمین می‌بارد و در ادبیات، اساطیر و فرهنگ مردم ایران، با معانی نمادین گوناگون شناخته می‌شود.
قائم، شهرک | امیرحسین فاطمی شهرکی در شمال شرقی تهران، واقع در شمال بزرگراه ارتش، در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران.
اقیانوس اطلس | بخش جغرافیا اقیانوس اطلس \oqyānūs-e atlas\، پهنۀ آب شور که 5/ 1 از مساحت کرۀ زمین را دربر دارد و دومین اقیانوس بزرگ جهان به شمار می‌آید. نام این اقیانوس از اساطیر یونانی، به معنای «دریای اطلس» مشتق شده است. این اقیانوس با حوضه‌ای S‌شکل، از قطب شمال تا قطب جنوب در حدود 000‘15 کمـ امتداد دارد. وسعت اقیانوس اطلس بدون دریاها...
آسیا | بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین قارۀ زمین.
بلبل | محسن احمدی پرنده‌ای خوش‌آواز که معروف به مهرورزی به گُل است و بن‌مایه‌ای شناخته‌شده در افسانه‌ها و ترانه‌های فرهنگ مردم به شمار می‌رود.
عوج بن عنق | معصومه ابراهیمی عوجِ بْنِ عَنَق، یا عوج بن عُنق / عاج بن عَنَق / عوج بن عَناق (اعناق)، از شخصیتهای معروف افسانه‌ای.
ابن سینا | فتح الله مجتبایی , شرف الدین خراسانی , علیرضا جعفری نائینی , تقی بینش ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا (370-428ق / 980-1037م)، بزرگ‌ترین فیلسوف مشایی و پزشک نامدار ایران در جهان اسلام.
اسرار قاسمی | مریم صادقی اَسْرارِ قاسِمی، کتابی کم‌حجم، به فارسی در علوم خَفیه یا غریبه، ترجمه و تألیف ملاحسین واعظ کاشفی (د 910ق / 1504م).
انغوزه | پیمان متین اَنْغوزه، یا آنقوزه، گیاهی با صمغ بدبو، دارای مصارف خوراکی، درمانی و آیینی در ایران.
دلفان | حمیدرضا دالوند نام یکی از گروههای ایلیِ لک در شمال لرستان.
انا فتحناک لک فتحا مبینا | سمیه متقی اِنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبیناً، آیۀ اول سورۀ فتح (48)، دارای مفهوم رمزیِ گشایش و باطل السحر. «اِنّا فَتَحْنا ... » و چند آیۀ دیگر در قرآن کریم به آیات فتح شهرت دارند و مردم این آیات را نمادی از گشایش، پیروزی و نصرت الٰهی می‌دانند.
استبداد صغیر | حسن موسوی زاده اِسْتِبْدادِ صَغیر، عنوانی برای دورۀ یک‌سالۀ مبارزۀ آشکار محمدعلی ‌شاه قاجار با مشروطیت، از به‌توپ‌بستن مجلس (23 جمادی‌الاول 1326 ق/ 2 تیر 1287 ش) تا پیروزی نهایی مشروطه‌خواهان و خلع وی از سلطنت (27 جمادی‌الآخر 1327 ق/ 25 تیر 1288 ش). در این عصر، پیکارهای خونین میان عوامل استبداد و مشروطه‌خواهان در شهرهای بزر...
ریگی | محمد سعید جانب الهی ریگی، از طایفه‌های سنّی حنفی‌مذهبِ معروف بلوچ در حوزۀ سرحد بلوچستان.
خرقه | مینا احمدیان خِرْقه، جامه‌ای پیراهن‌مانندِ آستین‌دار و جلوبسته، که صوفی آن را با آداب خاصی از دست پیر طریقت می‌پوشید.
خیاطی | نیره افتخاری خَیّاطی، پیشه و هنر تدارک انواع لباس شامل مراحل اندازه‌گیری، برش و دوخت. خیاط و خیاطه در معانی سوزن، نخ، و آنچه بدان جامه دوزند، آمده ( لغت‌نامه ... ، ذیل واژه‌ها؛ صفی‌پوری، 1/ 351-352؛ نیز نک‍ : ستوده، 1/ 173)، و خیاطی (صنعت خیاط) منسوب به آن است.
جاوید | مهبانو علیزاده جاوید، یا جاوی، جاویدی، یکی از 4 شاخۀ ایل بزرگ ممسنی که متشکل از چند تیره است. جاوید در کنار طوایف بَکِش، دشمن زیاری و رستم تشکیل‌دهندۀ 4 شاخۀ بزرگ ایل ممسنی (ه‍ م) است (برای اطلاع دربارۀ خاستگاه و همچنین مهاجرت ایل ممسنی و برخی اختلاف‌نظرها، نک‍ : حمدالله، 540-542؛ بدلیسی، 44، 47؛ منتخب التواریخ...، 38؛ سردا...
آصف الدوله | یحیی ذکاء آصِفُ‎الدّوله، میرزا صالح‎خان باغمیشه‎ای فرزند حاج میرزامهدی (1270- 1348ق / 1854-1930م). از دولتمردان مشروطه‌خواه ایران. پدر وی معروف به حاجی کلانتر بوده است. میرزا صالح در خانواده‎ای عارف‌منش و متمکن که چندین نسل کدخدایی باغمیشه (یکی از کویهای بیرون قلعۀ تبریز) و کلانتری و بیگلربیگی تبریز را داشت، چشم به جها...
تنور | سلیم سلیمی موید محل پختن نان. از نظر تاریخی، پیدایش تنور به دورۀ یک‌جانشینی و زراعت برمی‌گردد. دهخدا آن را لفظی مشترک میان فارسی، عربی و ترکی به معنی محل پختن نان، جایی که در آن نـان می‌پزند و محل طبخ نان که خم‌مانند است، می‌داند (نک‍ : لغت‌نامه ... ).
آل مظفر (سلسله) | سید علی آل داوود لِ مُظَفّر، سلسله‌ای از پادشاهان محلی ایران که در سدۀ 8 ق / 14 م (718-795 ق / 1318-1393 م) بر بخشهایی از ایران شامل یزد، فارس، اصفهان، کرمان و گاه آذربایجان، فرمانروایی داشتند و سرانجام به دست امیر تیمور گورکان برافکنده شدند. زمینۀ تاریخی: هنگامی که چنگیز خان بر خراسان تاخت و در آن ولایت پهناور آشوب انگیخت، ش...
افغانستان | عباس سعیدی , علی بلوکباشی , بخش تاریخ , نجیب مایل هروی افغانستان \afqānestān‌\، کشوری در غرب آسیا، میان ایران و پاکستان.
چپق | نسیم مقرب چُپُق، وسیله‌ای سنتی، شکل‌گرفته از یک کاسه و دسته‌ای میان‌تهی در اندازه‌های متفاوت برای دودکردن توتون.
بطلمیوس | حسین معصومی همدانی , محمد علی مولوی بَطْلَمْیوس‌ (بطلمیوس قَلوذی‌1) (85-163 یا 170م‌)، از بزرگ‌ترین‌ دانشمندان‌ روزگار باستان‌ كه‌ در شهرت‌ به‌ عنوان‌ اخترشناس‌ و جغرافی‌دان‌ تا روزگار حاضر همانندی‌ نیافته‌ است‌.
جغد | مینا احمدیان جُغْد، از پرندگان گوشت‌خوار، بیشتر شب‌پر و از تیرۀ بوفدیسان1، که در فرهنگ ایرانیان همواره مورد توجه بوده است.
چهل کلید، جام | پروانه محمدی کاسۀ کوچکی برنجین یا مسین که به آن چهل قطعۀ فلزی کلیدمانند آویخته شده است و بر دیوارۀ بیرون و درون آن آیات و دعاهایی نوشته‌اند و آن را همچون طلسم و تعویذ برای دفع شرّ و بلا و باطل کردن سحر و جادو و دور کردن آسیب چشم‌زخم به‌کار می‌برند (شریعت‌زاده، 2 / 517).
سلطان جمجمه | حسن ذوالفقاری مثنوی کوتاهی در 86 بیت از سراینده‌ای به نام عطار؛ چنان‌که خود در بیتی از این مثنوی بدان اشاره کرده است: پس بیامرزی تو این عطار را / کو به نظم آورد این اشعار را.
شاهنامه | محمد جعفری (قنواتی) حماسۀ ملی ایرانیان سرودۀ ابوالقاسم فردوسی.
بند انداختن | نسیم عظیمی پور از مهارتهای آرایشی جهت پیرایش و زدودن موهای صورت، دست و پا، که در میان زنان ایران رواج تام دارد.
اباضیّه | مسعود جلالی مقدم اِباضیّه، یا اَباضیّه، فرقه‌ای از خوارج منسوب به عبداللـه ابن اباض تمیمی و از کهن‌ترین فرق پیدا شده در بین مسلمانان. این گروه را پس از اهل سنت و تشیع می‌توان از لحاظ تاریخی مهم‌ترین فرقۀ اسلامی به حساب آورد. با اینکه این فرقه در برابر اکثریت عظیم امت اسلامی (اهل سنت و تشیع) گروه کوچکی به شمار می‌آیند، از لحاظ...
دیناروند | حمیدرضا دالوند یکی از طوایف لر، پراکنده در استانهای لرستان و ایلام.
آسیای صغیر | محمدتقی رهنمایی در منابع مختلف از این منطقه با نام آناطولی، بلاد روم، رومیةُ الصُّغری، روم شرقی (بیزانس = بوزنطیه) یاد شده است. آسیای صغیر نامی است كه یونانیان به بخش آسیایی كشور تركیۀ كنونی داده بودند. دربارۀ واژۀ آسیا نظرهای مختلفی ابراز شده است. در روزگاران كهن واژۀ آسیا را مأخوذ از نام آسیه همسر و مادر پرومتئوس و یا از ن...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام