مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

افجه | حسن موسوی زاده , ناصر پازوکی طرودی افجه \ afje\ ، روستایی بزرگ واقع در دهستان لواسان کوچک، بخش لواسان.
شاه چراغ | یدالله غلامی مایانی , صادق همایونی از زیارتگاههای مهم شیعیان، مدفن احمد بن موسی بن جعفر (ع) (د ح 203 ق / 818 م)، از فرزندان امام موسى کاظم (ع). آگاهیها دربارۀ زندگی وی بسیار اندک است و در منابع، تنها به مقاطعی از زندگی او پرداخته شده است.
استرالیا، بومیان | بخش زبان شناسی , بخش اقوام , بخش ادیان، اساطیر و عرفان اُسترالیا، بومیانِ \ bumiyān-e ost[o]rāliyā\ ، مردمـان بومی اصلی استرالیا و تاسمانی که از نژاد جغرافیایی اُسترالوئیدند. بنابر برآوردها، در اواخر سدۀ 18م، یعنی هنگام آغاز مهاجرت اروپاییان به این سرزمین، شمار بومیان از 300هزار تا یک میلیون تن بوده است و آنان به حدود 500 قبیله تقسیم می‌شده‌اند که هریک دارای قلمر...
افراسیاب | سعید عریان افراسیاب \afrāsiyāb\، پادشاه توران‌زمین، و از شخصیتهای شاهنامۀ فردوسی. در منابع، نام او به‌صورتهای دیگری چون فراسیاک، فرنگرسین، فراسیاب، فراسیاف، فراسیاو، فراسیاپ، فراسیاون، فراسیافک، فراسیاوک، فراسیات، فرنکرسینا، و فرنک بن فیش نیز آمده است (یوستی، 103؛ بارتولمه، 986؛ ابوعلی مسکویه، 1 / 12، نیز حاشیۀ 7؛ بیرون...
فشم | ناصر پازوکی طرودی از شهرهای شهرستان شمیران. این شهر به همراه شهرهای میگون و اوشان، مرکز بخش رودبار قصران را تشکیل می‌دهد.
آلات موسیقی | حسینعلی ملاح آلاتِ موسیقی، همۀ ابزارهایی که برای ایجاد صوت موسیقایی ساخته شده است (لاروس موسیقی). به نظر قدما آلات موسیقی 4 گونه است: حلق انسان، ذوات الاوتار (یا سازهای رشته‌ای)، ذوات النفخ (یا سازهای بادی)، آلات ایقاعی (یا سازهای ضربی و کوبه‎ای). در این روزگار با در نظر گرفتن تنوع سازها، گروه‎بندی دیگری رایج است، بدین‎سا...
جوال | مریم محمدتبار جَوال، بافته‌ای کیسه‌مانند، منقوش و گاه بدون نقش برای حمل‌و‌نقل و نگهداری آرد، غلات، پوشاک و دیگر اقلام.
آیین اکبری | سید علی آل داوود آیینِ اَكْبَری، كتابی در دانشهای گوناگون اجتماعی، ادبی، تاریخی، اقتصادی و جغرافیایی به زبان فارسی، نوشتۀ شیخ ابوالفضل علاّمی ‌(958-1011 ق / 1551-1602 م) (ه‍ م)، فرزند شیخ مبارك ناگوری (911-1001ق / 1505-1593م) و برادر فیضی دكنی (954-1004 ق) شاعر فارسی گوی هند. این كتاب، گونه‌ای دائرةالمعارف در دانشها، باورها و...
صیادی | صَیّادی، عمل صید ماهی و میگو در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، دریاها و آبگیرهای طبیعی با ابزارها و ادوات مختلف.
ابو بشر متی بن یونس | سید جعفر سجادی منطقی و مترجم برجستۀ آثار یونانی از سریانی به عربی (د 328 ق / 940 م). دربارۀ خاستگاه، تولد و زندگی ابوبشر آگاهی چندانی در دست نداریم.
عریضه و عریضه ‎نویسی | نیره افتخاری عَریضه وَ عَریضه‌نِویسی، شکایت، درخواست، دادخواهی، عرض‌حال یا نامه‌ای که به شخصیتی بلندمرتبه می‌نویسند.
استراباد | جواد نیستانی اِسْتَراباد، يا اَسْتَراباد، نام‌ كهن‌ شهرستان‌ كنونی‌ گرگان‌ (ه‍ م‌) در سده‌های نخستين‌ اسلامی‌ و مركز ايالتی‌ به‌ همين‌ نام‌ در دورۀ صفويه‌، قاجار و اندكی‌ پس‌ از آن‌.
حفص | فرامرز حاج منوچهری حَفْص، ابوعمرو حفص بن سليمان اسدی غاضری (90-180 ق/ 708-796 م)، از مقریان متقدم کوفه، و يکی از دو راوی قرائت عاصم. او به ابوعمر بزاز هم شهرت دارد (ابن‌مجاهد، 95). در برخی منابع، کنيۀ او را ابوداوود، و وی را متولد 91 ق گفته‌اند (قسطلانی، 1/ 103؛ قس: ابن‌نديم، 43).
تیمور گورکانی | علی اکبر دیانت تِیْمورِ گورْکانی (736-807 ق/ 1336-1405م)، بنیان‌گذار سلسلۀ تیموریان در ایران و ماوراءالنهر، و از بزرگ‌ترین فاتحان شرق که بر قلمرو وسیعی از سمرقند تا کرانۀ دریای اژه، از مدیترانه تا خلیج‌فارس، و از مسکو تا دهلی فرمان راند. سلسلۀ گورکانیان یا مغول هند را هم یکی از اعقاب او بنیان نهاد (نک‍ : ه‍ د، تیموریان).
آل خمیس | کاظم برگ نیسی آلِ خَمیس، یا الخمیس عشیرۀ عرب‌ شیعی‌مذهب خوزستان که در روستاهای پیرامون رامهرمز، زندگی می‌کنند. وجه تسمیه و خاستگاه: دربارۀ نام این عشیره، روایتها و اشاره‌هایی می‌توان یافت که پذیرش یا رد آنها جای تردید دارد. یکی از روایتهای محلی می‌گوید که این عشیره را از آن رو آل خَمیس نامیدند که از گرد آمدن مردمان 5 روستا...
دموکرات کردستان ایران، حزب | عبدالعزیز مولودی سبیان حزبی که پس از جنگ جهانی دوم، در بخشی از مناطق و شهرهای کردنشین غرب کشور تشکیل شد. در این مقاله زمینه‌های پیدایش این حزب و تحولات آن تا دورۀ معاصر به لحاظ سیاسی و تاریخی بررسی می‌شود.
خواجه عبدالله انصاری | فاطمه لاجوردی , علی اکبر افراسیاب پور (396-481 ق / 1006- 1089 م)، ابواسماعیل عبدالله بن ابی‌منصور محمد بن علی انصاری هروی، مشهور به پیر هرات، پیر انصاری و شیخ‌الاسلام، عارف نامدار، مفسر، محدث، فقیه، خطیب و نویسندۀ صاحب‌سبک خراسانی.
ابوطاهر، خاندان | فاطمه کریمی (خاندان)، مشهورترین خاندان هنرمند سفالگر ایرانی، از مردم كاشان، در سده‌های 6- 8 ق / 12-14 م.
ابوعبید جوزجانی | سید جعفر سجادی , تقی بینش عبدالواحد بن محمد، یكی از مشهورترین شاگردان و ملازمان ابن سینا و نیز گردآورنده و شارح برخی از آثار او.
شاهپور، دبیرستان | مسعود تاره از نخستین دبیرستانهای منطقۀ شمیران، که پس از انقلاب اسلامی به دبیرستان جلال آل‌احمد تغییر نام داده شد.
خاتمیت | احمد پاکتچی , علیرضا ابراهیم خاتَميَّت، مفهومی با خاستگاه قرآنی ناظر به شناسايی پيامبر اسلام (ص) به مثابۀ واپسين پيامبر که در شاخه‌های مختلف علوم اسلامی از کلام و تفسير تا عرفان مورد توجه قرار گرفته و بازتاب گسترده‌ای در تاريخ فرهنگ اسلامی داشته است.
افسانه های آسیایی | طهمورث ساجدی اَفْسانه‌هایِ آسیایی، عنوان فارسی اثری از ژوزف آرتور دوگوبینو، دیپلمات، ایران‌شناس و نویسندۀ فرانسوی سدۀ 19 م / 13 ق. ارزش اسنادی مستتر در این اثر برای عصر ناصری به همان اندازه حائز اهمیت است که ارزش ادبی آن برای ادبیات فرانسه در نیمۀ دوم سدۀ 19 م که با شکوفایی نووِل‌‌نویسی همراه بود.
تشکیک | امیر حسین ساکت اصطلاحی فلسفی و منطقی، به معنی اطلاقِ لفظی واحد بر چند چیز مختلف، به نحوی که آن لفظ در عینِ داشتنِ اشتراک معنایی، نه به‌طور یکسان، بلکه به درجات متفاوتی بر آن چیزها صدق کند؛ مانند زیبا و روشن. در برابر معانیِ تشکیکی، آن قبیل از معانیِ کلی قرار دارند که به نحو یکسانی بر افرادِ خود حمل می‌شوند و به آنها «متواطی...
تجریش، تکیه ها | سیما طایفه تجریش، تکیه‌ها \ te(a)ky(iy)ehā-ye tajrīš\ ، دو تکیه واقع در شمیران:
درگز | فهیمه خسروی آدینه وند شهر و شهرستانی در شمال خاوری استان خراسان رضوی.
ابن بطوطه | بخش جغرافیا اِبْنِ بَطّوطه‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ لواتی‌ طنجی‌ (ابن‌ جزی‌، 9) و يا به‌ صورتی‌ كامل‌تر، ابوعبدالله‌ محمد ابن‌ عبدالله‌ بن‌ ابراهيم‌ بن‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ يوسف‌ (ابن‌ حجر، 5/ 227)، جهانگرد معروف‌ (703- 779 ق‌/ 1304-1377 م‌). لقب‌ او به‌ دو صورت‌ شرف‌الدين‌ (ابن‌ جزی‌، همان...
خالد نقشبندی | اسماعیل شمس خالِدِ نَقْشْبَنْدی، ابوالبهاء ضیاء‌الدین، خالد بن حسین ابن احمد شهرزوری (1190-1242 ق/ 1776- 1826 م)، مشهور به مولانا خالد، شیخ نامدار نقشبندی و مؤسس شاخۀ خالدیۀ نقشبندیه در این طریقه، که نقشبندیان خاورمیانه، شمال افریقا و آسیای صغیر او را مرشد خود می‌دانند و وی را با القابی چون ذوالجناحین (به سبب جمع میان طر...
پیر | فرهاد دفتری , فاطمه لاجوردی پیـر، اصطلاحی عرفانی به‌معنای‌مرشد و راهنما معادل‌شیخ در زبان عربی، و بابا در لهجه‌های غرب ایران و در زبان ترکی.
ابن ملجم | بخش تاریخ عبدالرحمن مرادی (مق‍ 40ق / 661م)، مردی از خوارج و قاتل امام علی (ع). بلاذری (2 / 488) به نقل از كلبی او را عبدالرحمن بن عمرو بن ملجم خوانده است.
جکسن، سفرنامه های | پیمان متین , مهرزاد گلسرخی جَکْسِن، سَفَرْنامه‌های، گزارش دو سفر آبراهام و‌لنتاین ویلیامز جکسن1 (1862-1937 م / 1279-1356 ق)، شرق‌شناس و زبان‌شناس آمریکایی، به ایران در دهۀ نخست سدۀ 20 م، با عنوانهای ایران در گذشته و حال2 و «از قسطنطنیه تا زادگاه عمر خیام»3.
سرمه | نهال نفیسی یا سورمه، گردی نرم، بیشتر به رنگ سیاه، که برای زیبایی و نیز درمان به چشم می‌کشند.
ابن مقله | علی رفیعی علامرودشتی ابوعلی محمد بن علی بن حسين (حسن) بن عبدالله بغدادی (شوال 272- 328 / مارس 886-940)، اديب، خوشنويس، مبتكر و مبدع خطوط مختلف و وزير عباسيان.
آقاخان | بخش تاریخ آقاخان \āqā-xān\، عنوان امامان بخش عمده‌ای از اسماعیلیان نزاری جهان. پس از مرگ شمس‌الدین محمد (بیست‌وهشتمین امام از شاخۀ نزاریِ مذهبِ اسماعیلیه) در 710 ق / 1310 م، هر دو پسر او، مؤمن‌شاه و قاسم‌شاه، ادعای امامت کردند و بدین‌سان، نزاریه دو دسته شدند: مؤمن‌شاهیه و قاسم‌شاهیه. 5 سده پس از این انشعاب، فتحعلی‌ شاه...
خاگینه | مریم محمدتبار خاگینه، غذایی ساده و سنتی که با تخم‌‌مرغ، آرد، شکر و روغن تهیه می‌شود.
ابن ندیم | حسن انصاری ابوالفرج محمد بن ابی یعقوب اسحاق بن محمد بن اسحاق، کتاب‌شناس، فهرست‌نگار و محقق بغدادی سدۀ 4 ق / 10 م و نویسندۀ اثر معروف الفهرست.
اذان | نسیم عظیمی پور اَذان، مجموعۀ اذکار مربوط به اوقات نماز که به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین شعایر اسلامی در عرصه‌های دیگر فرهنگ و زندگی اجتماعی و معنوی مردم ایران نیز جلوه یافته است.
آهارمهره | محمدحسن سمسار آهارْ مُهْره، اصطلاحی در فن كاغذسازی و بافندگی. در سده‌های گذشته كه هنوز كاغذ با دست ساخته می‌شد، برای آنكه كاغذ نازك، تنك و كم‌دوام نباشد و به هنگام نوشتن پُرز ندهد و از پخش شدن مركب بر آن جلوگیری شود، آن را آهار می‌دادند و مهره می‌كشیدند. نتیجۀ این كار آن بود كه كاغذ استوار، شفاف و نرم می‌شد و كار خوشنویسی ...
ابن بیطار | هوشنگ اعلم اِبْنِ‌بِيْطار، ابومحمد ضياءالدين‌ (EI2: احمدالدين‌) عبدالله‌ بن‌ احمد مالقی‌ (د 646 ق‌/ 1248 م‌)، گياه‌شناس‌ و داروشناس‌ اندلسی‌. وی‌ احتمالاً از خاندان‌ مشهور به‌ ابن‌بيطار مالقه‌ بودكه‌ ابن‌ ابار (شم‍ 35، 165، 241) از آنان‌ ياد كرده‌ است‌. تاريخ‌ ولادت‌ او به‌ طور دقيق‌ معلوم‌ نيست‌، اگر چه‌ برخی‌، بدون‌ ا...
چادر | مهبانو علیزاده , حسن اکبری بیرق چادُر، از پوششهای سراسری زنان که آن را بر روی سر می‌اندازند و تا روی پا را می‌پوشاند.
بیت و باو | اسماعیل شمس منظومه‌های داستانی کردی که موضوع اغلب آنها عشق و حماسه است.
عوفی، سدیدالدین | حمیدرضا شایگان فر محمدبن محمد عوفی بخارایی (دربارۀ برخی اختلافات در مورد لقب عوفی، نک‍ : معین، 1-6)، محقق، نویسنده، واعظ و شاعر نیمۀ دوم سدۀ 6 و نیمۀ اول سدۀ 7ق / 12 و 13م است.
آبک، چشمه | ناصر پازوکی طرودی آبک، چشمه \ češme-ye ābak\ ، چشمه‌ای دائمی که در گذشته در سمت جنوب کوه تخت گل جیران، در محلۀ امامزاده قاسم شمیران و سمت شرق گلاب‌دره قرار داشت. این چشمه در موقعیت جغرافیایی °51 و ´27 طول شرقی، و °35 و ´5/ 49 عرض شمالی، در ارتفاع متوسط 800‘1 متر از سطح دریا واقع شده بود.
اسپرک | یونس کرامتی اِسپَرَک \ esparak\ ، هریک از گونه‌های مختلف سَرده‌ای (جنسی) از گیاهان غالباً معطر علفی یک، دو و چند ساله، و شماری گیاه بوته‌ای از تیرۀ اسپرکیان (اسپرکها)، که غالباً بومی منطقۀ مدیترانه و جنوب غربی آسیا هستند. این سرده بیش از 60 گونۀ مختلف دارد که دست‌کم 10 گونۀ آن در ایران نیز می‌روید و از آن میان، رویش 2 گو...
جمشید | عسکر بهرامی پادشاه پیشدادی و از مشهورترین چهره‌های تاریخ اساطیری ایران و ادبیات فارسی. نام فارسی «جم» یا «جمشید»، که در فارسی میانه هم به صورتهای Jam و Jamšēd آمـده (مثلاً نک‍ ‍: کتاب پنجم ... ، 29، 33)، از اوستایی Yima و هندی باستان Yama به معنای «همزاد» و «توأمان» است (برای دیگر صورتهای اوستایی قدیم، نک‍ : هومباخ، 69).
فایز دشتی | مصطفى فخرایی فایِزِ دَشْتی، زایر محمدعلی، متخلص به فایز، از دوبیتی‌سرایان محلی مشهور در سدۀ 13 ق / 19 م.
اصانلو | علی بلوکباشی (دبا) \osānlū\، یا اُصالو، نام گروهی ایلی ـ عشایری از اقوام ترک‌زبان ایران.
دارالاسلام و دارالحرب | محمدصادق لبانی مطلق دو اصطلاح فقهی ـ حقوقی برای تعیین مرزهای سرزمین اسلام و ترتب آثار حقوقی بر آنها، که از کهن‌ترین تقسیمات سیاسی در فقه محسوب گردیده، و عموم مذاهب اسلامی نیز متذکر آنها شده‌اند. این اصطلاحات البته مربوط به مرزهای سیاسی کنونی نیست، بلکه کل امت اسلامی به‌منزلۀ امر واحد و یکپارچه را شامل می‌شود (زحیلی، 180).
پونه | پیمان متین گیاهی با بویی خوش و مصارف متنوع خوراکی و درمانی نزد ایرانیان.
تخت‌جمشید | علی موسوی تَخْتِ جَمْشید، پرآوازه‌ترین و برجسته‌ترین محوطۀ باستانی تاریخی ایران که با نام یونانی‌اش «پرسه‌پولیس» شهرتی عالم‌گیر دارد.
بابا افضل کاشانی | مرتضی قرائی گرکانی بابا اَفْضَلِ كاشانی، افضل‌الدین محمد بن حسن مَرَقی كاشانی، حكیم، عارف و شاعر ایرانی نیمۀ دوم سدۀ 6 و نیمۀ نخست سدۀ 7ق. وی به ویژه به سبب داشتن آثار فلسفی به زبان فارسی و نیز سروده‌هایش، در ایران آوازه‌ای بلند دارد، با اینهمه، شرح زندگانی وی چندان آشكار نیست.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام