مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تقدم و تأخر | سیما نوربخش تَقَدُّمْ وَ تَأَخُّر، دو مفهوم نسبیِ وابسته به هم که در فلسفه در مباحث هستی‌شناسی کاربرد دارند. در متون فلسفی، مبحث تقدم و تأخر و اقسامِ آن ‌گاه در ضمن یا در جنب مباحث دیگری مانند «حدوث و قدم» مطرح شده است (ابن‌سینا، الاشارات، 3/ 109؛ سهروردی، 1/ 307؛ علامۀ حلی، 34-35). علاوه بر این دو لفظ، معادلهای دیگری چو...
اخوان ثالث، مهدی | یدالله جلالی پندری , قنبرعلی رودگر اَخَوانِ ثالِث، مهدی‌ (1306- 1369 ش‌/ 1928-1990 م‌)، متخلص‌ به‌ م‌. امید، شاعر معاصر. وی‌ در طوس‌ مشهد زاده‌ شد. تاریخ‌ ولادت‌ او را 1307 ش‌ ذكر كرده‌اند و این‌ تاریخ‌ از شناسنامۀ او گرفته‌ شده‌ است‌، ولی‌ به‌ گفتۀ خود او تولدش‌ در 26 اسفند 1306 بوده‌ است‌ (نك‍ : كاخی‌، 27). پدرش در طوس‌ بـه‌ عطاری‌ و فروش‌ گ...
آداب و رسوم کردان | اسماعیل شمس آداب و رُسومِ کُرْدان، یا عادات و رسومات‌نامۀ اکرادیه، عنوان کتابی دربارۀ آداب و رسوم و ویژگیهای شخصیتی و فرهنگی کردها از ملامحمود افندی بایزیدی و با همیاری الکساندر ژابا که در 1274ق / 1858م تألیف گردید.
ابوحفص سغدی | علی میرانصاری از شعرای اواخر سدۀ 3 و اوایل سدۀ 4 ق كه سرودن نخستین شعر پارسی و اختراع ساز شهرود را به او نسبت داده‌اند و در بعضی از كتابهای لغت از فرهنگی كه به نام او بوده، لغاتی نقل شده است.
آل قاورد | صادق سجادی آلِ قاوُرْد، یا سلجوقیان کرمان، سلسله‌ای منسوب به قاوردبن چَغْری‌بیگ بن میکاییل بن سلجوق که حدود 150 سال، از 442 ق / 1050 م تا 583 ق / 1187 م بر کرمان و سیستان و بلوچستان و گاه بر فارس و عُمان فرمان راندند. سابقۀ تاریخی: برخی از مورخان آغاز حکومت قاورد یا قاروت را 433 ق / 1042 م و برخی 442 ق / 1050 م دانسته‌ا...
انطاکیه | علی اکبر دیانت اَنْطاكیّه، شهری باستانی در جنوب تركیه و مركز استان كنونی ختای.
اصول فقه | احمد پاکتچی \osūl-e feqh\‌، یكی‌ از شاخه‌های‌ علوم‌ اسلامی‌ كه‌ نسبت‌ به‌ دانش‌ فقه‌، علمی‌ ابزاری‌ شمرده‌ می‌شود.
آسمان | محمد مجتهد شبستری , احمد تفضلی آسْمان، گنبدی ظاهری که مردم کرۀ زمین در همه‎جا بر بالای سر خود مشاهده می‎کنند. از دیرباز اقوام و پیروان ادیان و طوایف گوناگون را دربارۀ آن باورهای مختلف بوده است و هست. مقالۀ مربوط به آسمان دارای 3 بخش است: 1. آسمان در فرهنگ اسلامی، 2. آسمان در عقاید زردشتیان، 3. آسمان در عقاید مانویان.
استپ، منطقه | بخش جغرافیا اِستِپ، منطقۀ \ mantaqe-ye [e]step\ ، منطقه‌ای مرتعی به طول حدود 000‘8 کم‍ در اوراسیا که از مجارستان در غرب تا منچوری در شرق امتداد دارد. استپ واژه‌ای اسلاوی، به معنی سرزمینی کم و بیش هموار و خشک است. رشته‌کوههایی منطقۀ استپ را قطع، و آن را به بخشهای متفاوتی تقسیم می‌کنند؛ اما مردمان سوارکار ساکن استپ پیوسته ...
خیرالدین بارباروس | علی اکبر دیانت (871-953 ق / 1466-1546 م)، دریاسالارِ (قپودانِ دریا) مشهور عثمانی و از نام‌آورترین دریاسالاران تاریخ دریانوردی، به‌ویژه در جهان اسلام.
چارواداری | لیلا احمدی چارْواداری، از مشاغل سنتی مختص حمل و نقل بار و مسافر با چهارپایان باربر. به شاغل این شغل چاروادار می‌گویند و اسامی دیگر آن مکاری، خربنده، خرکچی، قاطرچی و قافله‌دار است
خرسنگ، قبرستان گبری | ناصر پازوکی طرودی خرسنگ، قبرستان گبری \ qabrestān-e gabrī-ye xar-sang\ ، گورستانی واقع در دشت لار. این گورستان در موقعیت °51 و ´44 و ´´34 طول شرقی، و °36 و ´´29 عرض شمالی، در ارتفاع 730‘2 متری از سطح دریا، در شمال غربی دشت لار و کاروان‌سرای چشمۀ دوبرار و همچنین در دامنۀ جنوب غرب کوه بن‌ورده، در شرق درۀ پلک، و شمال شرقی کوه خرس...
ابن بواب | محمد آصف فکرت اِبْنِ بَوّاب‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ هلال‌ (د 413 ق‌/ 1022 م‌)، خوشنويس‌ و مُذَهَّب‌ معروف‌، منابع‌ متأخر لقب‌ علاءالدين‌ را هم‌ به‌ نام‌ او افزوده‌اند (GAL, S, I/ 434؛ هوار، 80). زادروز و زادگاهش‌ را نمی‌دانيم‌، ولی‌ معلوم‌ است‌ كه‌ بيشتر زندگی‌ را در بغداد گذرانيده‌ است‌. پدرش‌ هلال‌، دربانِ‌ آل‌ بويه‌ (ابن‌ت...
بومهن | ناصر پازوکی طرودی بومهن \ būmehen\ ، روستایی واقع در 3کیلومتری شمال شرقی شهر بومهن.
اقلیم التفاح | عباس سعیدی اقلیم التفاح \eqlīm-ot-toffāh\، ناحیه‌ای در جنوب لبنان. اقلیم التفاح در گذشته از نواحی جبل عامل یا بلاد بشاره به شمار می‌آمد که خود به دو ناحیه تقسیم می‌شد: بشارۀ جنوبی و بشارۀ شمالی. اقلیم التفاح از لحاظ اداری ـ سیاسی یکی از بخشهای سه‌گانۀ بشارۀ شمالی بود (سوید، 1 / 34، 36). رودخانۀ لیطانی با 144 کمـ طول، به...
تیمورتاش، عبدالحسین | رضا آذری شهرضایی تِیْمورْتاش، عبدالحسین (ح 1260- مهر 1312ش/ 1881 – اکتبر 1933م)، ملقب به مُعزّزالملک و سردار معظم، دولتمرد مشهور ایرانی.
باچوخه، کشتی | الهام زارع باچوخه، کُشْتی، یا کشتی چوخه (چوخا، چوخه‌ای)، از کشتیهای محلی و بسیار رایج منطقۀ خراسان.
رستم | لیلا ورهرام رُسْتَم، مشهورترین پهلوان حماسۀ ملی ایران. در روایات حماسی ایران، رستم فرمانروای سیستان و جهان‌پهلوان دربار شاهان کیانی، کاووس و کیخسرو، است. او در زمان منوچهر پیشدادی متولد می‌شود و از عهد کیقباد تا دورۀ پادشاهی بهمن در حماسۀ ملی ایران حضور دارد. بخش مهمی از حماسۀ ملی ایران به کردارهای رستم اختصاص دارد و در ...
امیر حسینی | محمدجواد شمس اَمیرْ حُسِینی، ركن‌الدین حسین بن عالم بن ابی الحسن حسینی غوری هروی (د 16 شوال 718 ق/ 11 دسامبر 1318م)، از مشایخ طریقۀ سهروردی و شاعر بزرگ هرات، متخلص به حسینی. از او به امیرحسینی سادات و امیرسیدحسینی نیز یاد شده است (اصیل‌الدین، 43؛ دولتشاه، 167). سال ولادت امیرحسینی به روشنی دانسته نیست، اما از برخی اشارات ...
استخاره | حامد خانی اِسْتِخاره، منسکی مستحب از نگاه عموم مسلمانان برای تصمیم‌گیری در امور حیرت‌آور، که آداب و شیوه‌های گزاردن آن معمولاً به بزرگان دین منتسب است. با به‌جا‌آوردن این منسک، فردْ ضمن طلب قضای خیر از خدا، از او می‌خواهد که در امور خطیر فرارویش، انتخاب بهینه‌ای را پیش پای وی نهد.
ابن جنی | ابو محمد وکیلی اِبْنِ جِنّی‌، ابوالفتح‌ عثمان‌ بن‌ جنی‌ موصلی‌ (ح‌ 321- 28 صفر 392 ق‌/ 933- 16 ژانويۀ 1002 م‌)، عالم‌ به‌ صرف‌ و نحو، لغت‌ و ادب‌ عرب‌. پدر او برده‌ای‌ رومی‌ از آن‌ سليمان‌ بن‌ فهد ازدی‌ موصلی‌ بود (خطيب‌، 11/ 311) كه‌ «جنی» نام‌ داشت‌ و جنی‌ خود به‌ گفتۀ سيوطی‌ (بغيه‌، 2/ 132) معرب‌ گنی‌ است‌. بروكلمان‌ احت...
سرو | پیمان متین از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین گیاهان اسطوره‌ای و آیینی در فرهنگ ایرانی. سرو درختی است از راستۀ بازدانگان و از تیرۀ مخروطیان که برگهای سوزنی و همیشه‌سبز دارد؛
چشم پزشکی | صادق سجادی , مهشید شیرمحمدلو چَشْمْ‌پِزِشْکی، یکی از انواع کهن علوم پزشکی که در آن از ساختمان و تشریح، کارکرد اجزاء، بهداشت، اسباب و علل بروز بیماریها، اوصاف و نشانه‌شناسی بیماریها، انواع معالجات، و داروهای چشم بحث می‌شده است
شام غریبان | عمادالدین باقی مراسمی که در شبهای 11 تا 13 محرم به یاد نخستین شب آوارگی و غربت اسیران کربلا و اندوه آنان در غیاب شهیدان روز عاشورا برگزار می‌شود.
پنیرک | مریم سامعی گیاهی گل‌دار و خودرو با خواص دارویی گوناگون. پنیرک گیاهی از رستۀ پنیرکیان با برگهای پنجه‌ای و متناوب است که در تمام قسمتهای آن، لوله‌های شیرابه و لعابی بسیار وجود دارد (گل‌گلاب، 201).
خمر | حمید گوینده خَمْر، نوشیدنی مست‌کننده که در قرآن کریم از نوشیدن آن نهی شده و در فقه اسلامی، به عنوان شاخص‌ترین نوشیدنی حرام بحثهای مفصلی دربارۀ آن انجام شده است.
بادرنجبویه | پیمان متین بادْرَنْجْبویه، از گیاهان معطر با نقش مهم در نظام درمانی سنتی و عامیانه.
جگرکی | نیره افتخاری جِگَرَکی، از شغلهای مربوط به پخت‌و‌پز غذاهای سنتی ایرانی.
اهل هوا | علی بلوکباشی اَهْلِ هَوا، در باور عامه به كسانی می‌گویند كه به تسخیر بادهای جادویی و مرموز بیماری‌زا درآمده، و از گزند آنها رسته و آزاد شده‌اند. سواحل نشینان جنوب ایران برآنند كه اهل هوا در تمام طول عمر، مركب (فرس) بادهای رام شده در درون خود، و میانجی و وسیلۀ ارتباطی با آنها هستند (قس: فیرث، 297-298: میانجی روح در میان مر...
شیر | حسن اکبری بیرق شیر، جانوری درنده، با جایگاهی خاص در باورها، ادبیات، هنر و فرهنگ عامۀ مردم ایران.
اعتدالین | یونس کرامتی \eʾtedāle(a)yn\، (به‌معنای دو اعتدال)، دو لحظه از سال خورشیدی که در آنها، از دید ناظر زمینی، مرکز جرم خورشید در مسیر گردش ظاهری خود گرد زمین (دایرۀ فرضی موسوم به دایرةالبروج) از صفحۀ معدل‌النهار (دایرۀ فرضی استوای سماوی یا همان صفحۀ دایرۀ استوای زمین) می‌گذرد.
ابوذر غفاری | ناصر گذشته جُنْدب بن جُناده (د 31 یا 32 ق / 652 یا 653 م)، صحابی بزرگ پیامبر (ص) که به سبب شخصیت ویژه و ستیزهایی که با عثمان و معاویه داشت، آوازه‌ای بلند یافت.
تذهیب | محمدحسن سمسار تَذْهیب، هنری از شاخۀ نگارگری با نقش‌مایه‌های گیاهی و هندسیِ بسیار نازک و ظریفِ شیوه یافته با رنگهای غالب طلا و لاجورد و یکی از ارکان بنیادی کتاب‌آرایی.
جاهلیت | آذرتاش آذرنوش جاهِلیَّت، کلمه‌ای که از نظر معنی‌شناسی بیشتر در برابر «حلم» (بردباریِ خردمندانه) می‌نشیند تا در برابر «جهل» (نادانی)، در آثار اسلامی، بر دوران تاریخی پیش از اسلام اطلاق شده است.
حضرات خمس | فاطمه لاجوردی , کاظم طیبی فرد حَضَراتِ خَمْس، اصطلاحی عرفانی در مکتب ابن‌عربی که بیانگر مراتب طولی هستی، شامل 5 مرتبه از تجلیات خداوند است. حضرت در لغت به معنای حضور، جانب، نزدیکی و پیشگاه (هجویری، 248؛ لغت‌نامه ... )، و در عرفان به معنای مظهر، یعنی محل یا جایگاه ظهور یا حضور خداوند، و در معنای خاص‌تر، به معنی هر یک از مراتب نزولی تعینات،...
احمد جام | محمدجواد شمس اَحْمَدِ جام، شیخ ابونصر شهاب‌الدین احمد بن ابی‌الحسن نامقی، ملقب به ژنده‌پیل (یا زنده‌فیل) (440-536ق/ 1048-1142م)، عارف مشهور. او را از فرزندان جریر بن عبدالله بجلی، صحابی پیامبر اکرم(ص) دانسته‌اند. از این روی شیخ را احمد عربی و احمد بجلی نیز نامیده‌اند (غزنوی، 16؛ ابوالمکارم، 10-11؛ نیز نک‍ : بوزجانی، 26).
جیران تجریشی | علی کرم همدانی جیران تجریشی \ jeyrān-e tajrīšī\ ، از زنان عقدی و بسیار محبوب ناصرالدین شاه قاجار (سل‍ 1264-1313 ق) و ملقب به فروغ‌السلطنه.
بدل | بابک فرزانه بَدَل، در لغت به معنای جانشین، و در اصطلاح یکی از وابسته‌های اسم (توابع) در نحو عربی. بدل اسمی است غالباً جامد که بدون واسطۀ حرف عطف پس از اسمی دیگر به منظور تقریر، تأکید و توضیح آن می‌آید و مراد اصلی گوینده است، و همین ویژگی آن را از دیگر توابع (صفت، عطف بیان، عطف نسق، تأکید) که در حقیقت مکمل و مفسر متبوعند،...
حدود العالم | معصومه رضازاده شفارودی حُدودُ الْعالَم (عنوان کامل: حدود العالم من المشرق الی المغرب)، کتابی در جغرافیای عمومی، به زبان فارسی از مؤلفی ناشناخته. این اثر که نگارش آن در 372 ق / 982 م آغاز گشته (نک‍ : ص 7)، کهن‌ترین متن جغرافیایی به جا مانده به زبان فارسی است.
اردوان | حسن رضایی باغ بیدی , مهرداد قدرت دیزجی اَرْدَوان [ardavān]، نام چند تن از شاهان و شاهزادگان و بلندپایگان ایران قدیم (= فارسی باستان:* اَرتَبانو؛ صورت یونانی: ارتبانوس):
خلجیان | هدی سید حسین زاده خَلَجیان، دومین سلسله از سلاطین مسلمان دهلی (سل‍ 689- 720 ق / 1290- 1320 م)، که از تختگاه خود، دهلی، بر بخشی از شبه‌قاره فرمان راندند.
ابوالفتح بستی | آذرتاش آذرنوش , مهران ارزنده علی ‌بن حسین (د 400 ق / 1010 م)، دبیر، وزیر و شاعر ذواللسانین سدۀ 4 ق / 10 م.
اسکندرون | علی اکبر دیانت اسکندرون \ eskandarun\ ، شهری بندری در کرانۀ شرقی خلیجی به همین نام در شرق دریای مدیترانه، واقع در استان خَتای (انطاکیۀ سابق) در جنوب شرقی ترکیه. اسکندرون چهارمین بندر بزرگ ترکیه به‌شمار می‌رود.
تالش | شیوا جعفری , فریدون شایسته , علی عبدلی تالِش، سرزمینی در جنوب غربی دریای خزر و نیز رشته کوه و قومی به همین نام، همچنین نام شهرستانی در استان گیلان.
چمران (شهید)، بیمارستان | سعیده صائبی مقدم چمران (شهید)، ‌بیمارستان \ bīmārestān-e šahīd čamrān\ ، بیمارستانی واقـع در میدان نوبنیاد، خیابان لنگری، خیابان صنایع.
ابن خاقان | صادق سجادی اِبْنِ خاقان‌، خاندانی‌ از وزيران‌ و ديوان‌ سالاران‌ و اميران‌ عباسی‌ در سده‌های‌ 3-4 ق‌ كه‌ از آن‌ ميان‌، اين‌ كسان‌ شناخته‌ شده‌اند:
بروگش، سفرنامه ها | مریم صادقی , شیرین شادفر دو سفرنامه از هاینریش کارل بروگش به ایران:
تکیه | علی بلوکباشی یا تَکْیه، ساختمانی با معماری و فضاسازی ویژه برای برگزاری آیینهای نمایشی شبیه‌خوانی و مراسم عزاداری و نیز جایی خاص برای اجرای مناسک اهل تصوف و درویشان.
برصیصا | حمیرا ارسنجانی بَرْصیصا (شخصیتی شبه تاریخی و افسانه‌ای)، زاهدی متعبد و مستجاب الدعوه که داستان عبرت‌انگیز او همواره در تفسیر برخی آیات قرآن مطرح شده است. در بیشتر منابع اسلامی نام برصیصا، در کنار نام بلعم باعور و شیطان دیده می‌شود و این امر به سبب شباهتی است که سرگذشت و سرنوشت شوم او با آنان دارد. در اخبار اسلامی برصیصا راه...
الاغانی | الاغانی \al-ʾaqānī\، كتابی از ابوالفرج اصفهانی (ه‍ م) كه‌ از آغاز تأليف‌، بزرگ‌ترين‌ اثر ادبی در تاريخ‌ فرهنگ‌ عربی به‌ شمار آمده‌، و از همان‌ زمان‌ مورد عنايت‌ خاص‌ ادب‌‌دوستان‌ قرار داشته‌ است‌. با اين همه‌، اين‌ كتاب نتوانسته‌ است‌ از چنگ‌ برخی تصحيفات‌، كاستيها، فزونيها و يا افسانه‌هايی كه‌ گرد مردان‌ بزر...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام