مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

آفتاب دهلوی | جعفر شعار آفتاب دهلوی \āftāb-e dehlavī\، ابوالمظفر مروّج‌الدین یا جلال‌الدین (1130-1221 ق / 1718-1806 م)، امیر و شاعر فارسی‌گوی هندی، ملقب به شاه عالَم ثانی. نامش میرزا عبدالله و پدرش عزّالدین عالم‌گیر ثانی و جدّش شاه عالم اول بود. وی آخرین سلطان از سلاطین مستقل دهلی بود (مدرس، 1 / 50؛ آقابزرگ، 9(1) / 10). 25 سال از آغ...
سل، | فرشته بهرامی بیماری عفونی و مسری که بیشتر ریه را مبتلا می‌کند.
صفّه | صُفّه، کوهی در جنوب شهر اصفهان. رشته‌کوه صفه، به طول 3 کمـ با 3 قله، و بیشینه‌ارتفاع 232‘2 متـر (کاظمی، 41) در جنوب شهر اصفهان واقع شده است و بخشی از رشته‌های کوچک و گسستۀ زاگرس را تشکیل می‌دهد که از شرق به غرب کشیده شده‌اند (میناسیان، 9).
والک پلو | گلاله هنری غذایی ساده که با استفاده از گیاه والک که در کوههای منطقۀ شمیران می‌روید، تهیه می‌شود.
آشتیانی، خاندان | اردشیر سنایی \xāndān-e āštiyānī\، از خاندانهای معروف در دورۀ قاجار و پهلوی.
امام خمینی، مدرسه علمیه | حسن موسوی زاده امام خمینی، مدرسۀ علمیه \ madrese-ye elmiy(yy)e-ye emām xomeynī\ ، مدرسه‌ای نوپا در محلۀ اُزگل، واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران. این مدرسه به همت حجت‌الاسلام و المسلمین کاظم صدیقی، امام‌جمعۀ موقت تهران، برای آموزش علوم اسلامی به طلاب جوان در 1382 ش، در یکی از طبقه‌های مسجد جامع ازگل بنیاد نهاده شد.
اشرف پهلوی، کاخ |
اسپیدکمر | ناصر پازوکی طرودی اسپیدکمر \ espīd-kamar\ ، جان‌پناه و گردنه‌ای در دامنۀ جنوبی کوه توچال. در فاصلۀ حدود 950 متری جنوب قلۀ توچال، در موقعیت جغرافیایی°51 و´25 طول شرقی، و°35 و´52 عرض شمالی، و ارتفاع متوسط 400‘ 3 متر از سطح دریا و در مسیر کوهنوردی میدان دربند به قلۀ توچال، در فاصلۀ 500‘1 متری شمال غرب پناهگاه شیرپلا، پناهگاهی به ...
حیوان |
اسفندقه | عباس سعیدی اِسفَندَقه \ esfandaqe(a)\ ، ناحیه‌ای سنتی و کوهستانی در شهرستان جیرفت در استان کرمان ( نشریه...، 43). اسفندقه را به‌معنای محل [رویش] اسپند دانسته‌اند (صفا، 69). آبادیهای این ناحیه بیشتر دامنه‌ای و کوهستانی است (خیراندیش، 59) و چندین کوه محلی، از جمله سرخوبالا، باغ برج، ماری، هوشک و زیارت، در محدودۀ آن قرار د...
اسرار گنج دره جنی | حسن میر عابدینی اسرارِگنجِ درۀ جِنّی \ asrār-e ganj-e darre-ye jenni\ ، با عنوان کاملِ « اسرار گنج درۀ جنی: یک داستان از یک چشـم ‌انـداز»، رمـانی‌‌ سیـاسـی ـ اجتماعی‌ از ابراهیم‌ گلستـان (ز 1301ش). گلستان این رمان را بر پایۀ فیلمی که به همین نام ساخته بود، در 1353ش نوشت.
اسلامیه | عباس سعیدی اِسْلاميّه‌، شهر كوچكی‌ در بخش‌ مركزي‌ شهرستان‌ فردوس‌ (استان‌ خراسان‌). نام‌ پيشين‌ اين‌ شهر باغستان‌ بود ( فرهنگ‌ جغرافيايی‌ آباديها...، 5) كه در سرشماري‌ 1355ش‌ به‌ اسلاميه‌ تبديل‌ يافت‌ ( فرهنگ‌ آباديها...، 21/ 201). اين‌ شهر در 34 و 10 عرض‌ جغرافيايی‌ و 58 و 15 طول‌ شرقی‌ (مفخم‌ پايان‌، 1/ 54)، در ارتفاع...
ان، برهان |
ابراهیم مرزوق | آذرتاش آذرنوش اِبْراهیم مَرْزوق (1233-1283ق / 1818-1866م)، ادیب و شاعر مصری. وی در قاهره زاده شد و در خرطوم درگذشت. در جوانی به مدرسۀ زبانهای بیگانه در قاهره وارد شد و زبان فرانسه را نیك آموخت، اما علاقۀ او به ادبیات عربی، موجب شد كه انبوهی قطعۀ منثور و منظوم (شیخو، 87: 000‘20 بیت) حفظ كند، پس از فراغت از تحصیل، به خدمت دو...
ابن جزری، ابوعبدالله | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ جَزَری‌، ابوعبدالله ‌محمد بن ‌مجدالدين ‌بن ‌ابی ‌اسحاق ‌ابراهيم‌، معروف‌ به‌ ابن‌جزری‌ و ملقب‌ به‌ شمس‌الدين‌ (658 -739 ق‌/ 1260- 1338 م‌)، مورخ‌ دمشقی‌. شرح‌ حال‌ جامع‌ وی‌ را ابومحمد قاسم‌ ابن‌ محمد برزالی‌ از معاصران‌ و دوستان‌ نزديك‌ او نوشته‌ است‌ (ابن‌شرح‌ حال‌ در آخر كتاب‌ تاريخ‌ ابن‌جزری‌، نسخه...
جزایری، شیخ طاهر | بابک فرزانه جَزايِري، شيخ طاهر (1268-1338ق / 1852-1920م)،‌اديب، لغت‌شناس و دانشمند سوري. پدر او شيخ محمد صالح سمعوني جزايري (د 1285ق / 1868م)، که از دانشمندان بزرگ مذهب مالکي بود، در 1263ق از الجزاير مهاجرت کرد و راهي دمشق شد و در آنجا منصب قضا را برعهده گرفت (کردعلي، 9؛ معطوف، 2 / 145؛ نويهض، 101).
توازی، اصل | محمد حسین احمدی تَوازی، اَصْل، اصل پنجم از اصول موضوع یا مصادرات هندسۀ اقلیدسی که امروزه آن را به صورتی که به نام پلی‌فر (1748-1819م/ 1161-1234ق) معروف شده است، می‌شناسیم: «از نقطه‌ای مفروض [در خارج یک خط] می‌توان یک خط و تنها یک خط به موازات آن رسم کرد» (گرینبرگ، 16-17).
جونیه | پرویز امین شهری بندری و خلیجی به همین نام در لبنان. نام جونیه برگرفته از واژۀ یونانی گونیا6 به معنی زوایا ست (مرهج، 4 / 85؛ فریحه، 97).
ابن عبدالوهاب |
روتول | شیوا جعفری , هاتف هیدجی روتول، نام قومی مسلمان و کم‌جمعیت از اقوام ساکن قفقاز شمالی، در شمال رود سامور، در جنوب داغستان و چند روستا در شمال جمهوری آذربایجان کنونی.
آب تالون/ آب طالون، رود | علیرضا بنی جانی آب‌تالون / آب‌طالون، رود \rūd-e āb-tālūn\، از شاخه‌های رودخانۀ آب‌کیک در شمال غربی مرکز شهرستان تهران.
زعفران | مهبانو علیزاده زَعْفِران، گیاهی علفی ‌از تیرۀ زنبقیان با گلهایی معطر، و مصارف خوراکی و درمانی.
دوازده مقام اویغوری | مقدس میجیت (اُن‌ایکی‌موقام)، رپرتوار (کارگان) مقامهای اویغوری که به خانوادۀ رپرتوارهای عالمانۀ جهان اسلام تعلق دارد.
آتشی | فتح الله مجتبایی آتَشی، حكیم محمد امین، یا امینا، شاعر پارسی‌گوی سدۀ 11ق / 17م و پزشك دربار محمد عادلشاه بن ابراهیم (فرمانروای بیجاپور و هفتمین امیر از خاندان عادلشاهیه در آن دیار). از زندگی و احوال وی آگاهی اندكی در دست است. ظاهراً ایرانی‌نژاد و از شاعران مهاجر به دكن بوده كه در این سرزمین به مقام و ثروت رسیده است (آتشی، 324...
آلاچیق |
آخر | بخش معارف آخِر، واژه‌‌ای عربی به معنی انجام، سرانجام، بازپسین، پسین، واپسین، فرجام و كران. ریشۀ این واژه (أ خ ر) در ثلاثی مجرد كاربردی ندارد، ولی در بابهای تفعیل، تفعّل و استفعال به‌كار رفته است. از میان فرهنگ‌نویسان عرب تنها خوری شرتونی آن را صفت خوانده است، دیگران به نام صرفی آن اشاره‌ای نكرده‌اند. مؤنث آن آخرة (نگار...
اشپنر | بخش ادیان و عرفان ‍\ešpener\، فیلیپ یاکوب (1635-1705 م / 1044-1116 ق)، عالم الٰهیات، نویسندۀ پرکار و برجسته‌ترین نمایندۀ آیین پیِتیسم (زهدباوری / تَوَرُّع) آغازین در آلمان.
اسنیه | شهلا آذری \(asniya(e\، در دین زردشتی، ایزد نگهبان پنج‌گاهِ شبانه‌روز.
ابن قولویه | حسن انصاری ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر قمی (د 368 يا 369ق / 979 يا 980م)، محدث و فقيه امامی. از جزئيات زندگی وی اطلاع چندانی در دست نيست؛
ترکی | عبدالله مسعودی آرانی تخلص 3 شاعر:
ابن اثردی | منوچهر پزشک اِبْنِ اَثْرَدی، شهرت خاندانی از پزشكان سدۀ 5 و 6ق / 11 و 12 م. تلفظ جزء دوم این نام به طور قطع معلوم نیست و به صورتهای اَثُرْدی، اَثْرَدی و اَثَرْدی آمده است (صفدی، 15 / 247، ضبط از مصحح؛ اولمن، GAL, S, 885; 225). از 5 تن از این خاندان آگاهیهای مختصری در دست است. موطن و محل فعالیت ایشان، آنگونه كه از منابع م...
ایلسون |
اهل بیت | علی رفیعی اَهْلِ بِیْت، یا اهل البیت، اصطلاحی قرآنی، حدیثی و كلامی، به معنای خانوادۀ پیامبر گرامی اسلام (ص). این اصطلاح در این معنا تنها یك بار در قرآن كریم (در آیه‌ای كه به آیۀ تطهیر معروف شده) به كار رفته است: «وَ قَرْنَ فی بُیوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلیَّةِ الاْولى وَ اَقِمْنَ الصَّلوٰةَ وَ آتینَ ...
تذکر | مریم ثقفی تَذَکُّر، اصطلاحی فلسفی در مبحث شناخت که به معنی یادآوری دانسته‌هایی است که فراموش شده‌اند و با آنکه بالفعل در ذهن حاضر نیستند، انسان می‌تواند دوباره آنها را دریابد.
احکام نجوم |
آدی گرنت | آدی گرَنْت [ādī grant] (در پنجابی: نخستین کتاب)، کتاب مقدس دین سیک، از ادیان هند. این کتاب حدود 6 هزار سرود دینی از گوروها (رهبران دینی سیکها) و اولیای ادیان گوناگون را در بر می‌گیرد.
آذر فرنبغ | پرویز رجبی آذَرْ فَرْنْبَغ [āzar farnbaq] (فارسی میانه: آدُر فَرّوباگ)، یکی از ۳ آتشکدۀ مهم آیین زردشت که در کنار آذر گُشنَسپ و آذر بُرزین‌ مهر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. این نام به غلط آذر فُربَغ نیز خوانده شده است (نک‍ : یوستی، 93).
بدخشی | محمدجواد شمس بَدَخشی، شاه‌ محمد (د1072ق/ 1662م)، فرزند قاضی آخوند ملاعبدی (عبدمحمد یا عبداحمد)، مشهور به «ملاشاه»، ملقب به «آخوند» و «لسان الله» و متخلص به «شاه»، شاعر، عالم و عارف سلسلۀ قادریه. اصل ملاشاه از بدخشان است و وی در دهۀ آخر سدۀ 10ق در روستای اَرکَسا از تواتبع بدخشان چشم به جهان گشود. تاریخ ولادت او را در منابع...
رضائیه |
ورجین، کوه | مجید یاسینی یا کوه ورچین، کوهی واقع در ابتدای جادۀ لشکرک به فشم.
اذون |
خاطرات وحید | فرهاد طاهری خاطِراتِ وَحید، ماهنامه‌ای در زمینۀ تاریخ معاصر ایران. این نشریه، در نیمۀ هر ماه و در قطع وزیری و میان 80 تا 140 صفحه در تهران منتشر می‌شد و صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن سیف‌الله وحیدنیا بود.
بدیع الدین مدار | بخش ادیان و عرفان بَدیعُ‌الدّینِ مَدار، مشهور به قطب مدار و شاه‌مدار، از صوفیان مشهور شبه قارۀ هند. دربارۀ جزئیات زندگی وی اقوال گوناگون و گاه متضاد و ﺣﺘﻰ افسانه‌آمیزی وجود دارد، از جمله آنکه تاریخ تولد وی را در منابع مختلف 220 یا 250ق/ 835 یا 864م (لعلی بدخشی، 51؛ عبدالحی، 3/ 36)، 442ق/ 1051م (همو، 3/ 38؛ EI2 , I/ 858 ، به نق...
بکریه | علی رضا سید تقوی بَكْرّیه، عنوانی كه هم به پیروان بكربن اخت عبدالواحد ــ صوفی زهدگرای بصری سدۀ 2ق كه دستی نیز در علم كلام داشت ــ اطلاق می‌شود و هم به جماعتی كه معتقدند امامت ابوبكر بر اساس «نص» پیامبر (ص) بوده است. البته برخی برآنند كه این هر دو فرقه یك گروهند.
بهار | محسن سلیمانی
اسحاق، ادیب | عنایت الله فاتحی نژاد اِسْحاق‌، اَدیب‌ (1272-1301ق‌/ 1856-1884م‌)، نویسنده‌، شاعر و روزنامه‌ نگار مسیحی‌ عرب‌. وی‌ در فیحاء از توابع‌ دمشق‌ به‌ دنیا آمد و تحصیلات‌ مقدماتی‌ را در مدرسۀ عازاریین‌ دمشق‌ به‌ پایان‌ رساند و در همانجا زبان‌ فرانسه‌ را نیز فرا گرفت‌. قریحۀ شاعری‌ وی‌ از همان‌ آغاز كودكی‌ شكوفا شد و 10 سال‌ بیش‌ نداشت‌ ك...
ابوالجود | محمدعلی مولوی محمد بن احمد بن لیث، ریاضی‌دان برجستۀ ایرانی سدۀ 4 ق / 10 م. از تاریخ تولد، سرگذشت، جای زندگی و درگذشت او آگاهی چندانی نداریم.
ابن ابی شریف | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ اَبی شَریف، ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن ابی‌بكربن علی بن مسعود بن رضوان مرّی، ملقب به برهان‌الدین، فقیه و قاضی شافعی مقدسی قاهری. وی در 18 ذیقعدۀ 836ق / 6 ژوئیه 1433م در بیت‌المقدس زاده شد (سخاوی، 1 / 134) و در محرم 923ق / 1517م در قاهره درگذشت (ابن ایاس، 5 / 161). علوم مختلف را در زادگاه خویش و نزد بر...
ابن ابی البیان | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ اَبی الْبَیان، داوود بن سلیمان بن ابی الفرج، مكنّی به ابوالفضل و ملقّب به سَدیدالدّین، پزشك و داروساز یهودی تبارِ مصری (556-640ق / 1161-1242م). كهن‌ترین منبع دربارۀ این پزشك، اثر ابن ابی اصیبعه است كه شاگرد و سپس همكار وی در بیمارستان ناصری قاهره بوده است. به گفتۀ او (2 / 118، 119) ابن ابی البیان در قا...
ابن ابجر کنانی | محمدعلی مولوی اِبْنِ اَبْجَرِ كِنانی، عبدالملك بن سعید بن حیان بن ابجر عجلی كنانی همْدانی كوفی، مكنّی به ابوبكر، طبیب و محدث. از زندگی وی آگاهی چندانی در دست نیست، اما دركتابهای رجالی، با همین نام و نشان و گاه با ‌اندكی اختلاف، از او یاد شده است (بخاری 3(1) / 416؛ بسوی، 712-713؛ ابن ابی حاتم، 2(2) / 351-352؛ ابن منجویه، 1 ...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام