جونیه

جونیه، شهری بندری و خلیجی به همین نام در لبنان. نام جونیه برگرفته از واژۀ یونانی گونیا به معنی زوایا ست (مرهج، 4 / 85؛ فریحه، 97).
 این شهر بندری با 581‘99 تن جمعیت (2009م / 1388ش)، در استان جبل لبنان در 15 کیلومتری شمال بیروت در ساحل کسروان جای دارد («فرهنگ ... »،.npn؛ «بلدیة ... »، بش‍ ‌). جونیه در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده است و گرچه درگذشته رونق چندانی نداشت، اما امروزه با اتصال این شهر به بیروت و دیگر نقاط لبنان از طریق راه‌آهن، بر اهمیت آن افزوده شده، و به یکی از شهرهای مهم لبنان بدل گردیده است (لامنس، 1 / 6؛ خاطر، 171؛ «بلدیة»، بش‍‌ ).
خلیج جونیه در شمال شهر واقع است و به سبب عمق زیاد این خلیج کشتیها به آسانی در آنجا رفت و آمد می‌کنند (همانجاها). رود کَلب (لیکوس باستان) از شمال شهر می‌گذرد و به خلیج جونیه می‌ریزد (لامنس، 1 / 5). این شهر یکی از مراکز مهم صید ماهی در لبنان به شمار می‌رود و کشاورزی نیز در آنجا رونق دارد. مرکبات، زیتون و سبزیجات از فراورده‌های کشاورزی آنجا ست (مرهج، 4 / 96؛ پیولان، 109).
بندر جونیه در اوایل سدۀ 14ق / 20م ساخته شد و در دهۀ 1980م بسیار گسترش یافت و امروزه از مراکز مهم سیاحتی لبنان به شمار می‌رود (نک‍ : لامنس، 1 / 6؛ خاطر، همانجا؛ «بلدیة»، بش‍ ‌).
در شمـال شهر جونیـه ــ در صربا از توابع جونیه ــ تپه‌ای است که بکرک (به عربی بکرکی) خوانده می‌شود. این تپه که به خلیج جونیه مشرف است، مقر کلیسای کاتولیک مارونی است. وجود این کلیسا، آنجا را به یکی از بزرگ‌ترین شهرهای مارونی‌نشین بدل کرده است (همانجا).

پیشینۀ تاریخی

هرچند از تاریخ جونیه در دوران باستان آگاهی روشنی در دست نیست، اما آثار کهنی که در صربا به دست آمـده است، از اهمیـت آن در دوران باستـان حکـایت دارد (لامنس، 1 / 6، 8‌). برخی از جغرافیانویسان مسلمان در سده‌های نخستین اسلامی کورۀ جونیه را یکی از اقلیمهای دمشق آورده‌اند (ابن خردادبه، 74). ادریسی جغرافی‌نویس سدۀ 6 ق / 12م نیز از دژی بزرگ در جونیه با ساکنان مسیحی آن یاد کرده است (1 / 372). یاقوت نیز در سدۀ 7ق / 13م آن را از اعمال طرابلس در ساحل دمشق نوشته است (2 / 160).
این شهر در اوایل سدۀ 11ق / 17م محل درگیری نیروهای امیرفخرالدین قورقماز (994-1042ق) از خاندان بنو معن (امیران دروزی لبنان) و یوسف پاشا بر سر تصاحب کسروان بود ( الاصول ... ، 3 / 355؛ نوفل، 156). جونیه در 1256ق / 1840م از مراکز مهم مبارزه بر ضد تسلط مصر بر شام به شمار می‌رفت. در این سال نیروهای عثمانی، انگلیسی، اتریشی و نیروهای مردمی در جونیه متمرکز شدند و نیروهای مصری را وادار به خروج از جونیه کردند (نک‍ : باز، 35؛ صلیبی، 75-76؛ شدیاق، 1 / 98). در زمان برقراری کنفرانس صلح پس از جنگ جهانی اول که دولت فرانسه با خواسته‌های مردم لبنان مخالفت می‌کرد، جونیه از مراکز مهم تظاهرات مردمی بر ضد فرانسه بود. مردم جونیه در 1933م / 1312ش در برابر سلطۀ فرانسه بر لبنان اعتصاب عمومی کردند (نک‍ : قضیة، 1 / 96؛ لبنان ... ، 1 / 623؛ شیف، 24-26؛ وینسلو، 203-204, 216-217).

مآخذ

ابن خردادبه، عبیدالله، المسالک و الممالک، بیروت، 1408ق / 1988م؛ ادریسی، محمد، نزهة المشتاق، بیروت، 1409ق / 1989م؛ الاصول التاریخیة، به کوشش مسعد حلبی و نسیب وهیبه خازن، بیروت، 1956م؛ باز، رستم، مذاکرات، به‌کوشش فؤاد افرام بستانی، بیروت، 1968م؛ «بلدیة جونیة» (نک‍ : مل‍‌ )؛ پیولان، آ. دو، فی بلد الموارنة، ترجمۀ کمیل افرام بستانی، بیروت، 1987م؛ خاطر، لحد، عهد المتصرفین فی لبنان، 1862-1918م، بیروت، 1967م؛ شدیاق، طنوس، اخبار الاعیان فی جبل لبنان، بیروت، 1970م؛ صلیبی، سلیمان، تاریخ لبنان الحدیث، بیروت، 1972م؛ فریحه، انیس، اسماء المدن و القری اللبنانیة، بیروت، 1956م؛ قضیة لبنان، 1918-1920م، به کوشش جورج ادیب کرم، بیروت، 1985م؛ لامنس، ه‍ .، تسریح الابصار فی ما یحتوی لبنان من الآثار، بیروت، 1402ق / 1982م؛ لبنان فی تاریخه و تراثه، به کوشش عادل اسماعیل، بیروت، 1993م؛ مرهج، عفیف بطرس، اعرف لبنان، بیروت، 1971-1972م؛ نوفل، نوفل نعمت‌الله، کشف الّلثام، طرابلس، 1990م؛ یاقوت، بلدان؛ نیز:

Jounieh, www. jounieh.gov.lb / historyc.htm; Schiff, Z. and E. Yaa’ri, Israel’s Lebanon War, New York, 1984; Winslow, Ch., Lebanon, London, 1996; The World Gazetteer, www. world-gazetteer.com.

پرویز امین