اسپیدکمر

اسپیدکمر \ espīd-kamar\ ، جان‌پناه و گردنه‌ای در دامنۀ جنوبی کوه توچال. در فاصلۀ حدود 950 متری جنوب قلۀ توچال، در موقعیت جغرافیایی°51 و´25 طول شرقی، و°35 و´52 عرض شمالی، و ارتفاع متوسط 400‘ 3 متر از سطح دریا و در مسیر کوهنوردی میدان دربند به قلۀ توچال، در فاصلۀ 500‘1 متری شمال غرب پناهگاه شیرپلا، پناهگاهی به نام پناهگاه اسپیدکمر (صخرۀ سنگی سفید) یا جان‌پناه امیری وجود دارد. در برخی از نقشه‌ها و نوشته‌ها به جای اسپیدکمر از نام سیاه‌سنگ استفاده کرده‌اند که اشتباه است. 
جان‌پناه اسپیدکمر نخستین جان‌پناه کوهستانی ایران است که در 1326 ش به همت محمدکاظم گیلانپور و گروهی از کوهنوردان بنا شده است. مسیر این جان‌پناه از میدان دربند آغاز می‌شود و در سربالایی تند کوه در جهت شمال ادامه یافته، به میدان کوچک سربند و سپس شیردره، تله‌سی‌یژ و دوراهی اسون (اوسون) می‌رسد. از دوراهی اوسون، این مسیر پیاده‌روی کوهنوردی اندکی به سمت شمال شرقی منحرف می‌شود، و پس از عبور از شرق آبشار پسنک، به آبشار دوقلو و پس از عبور از آنجا به غارپلنگ و سپس به پناهگاه شیرپلا می‌رسد. 
در محل پناهگاه شیرپلا این مسیر کوهنوردی به 3 شاخۀ شرقی، شمالی و غربی تقسیم می‌شود. شاخۀ شرقی به منطقۀ باغک، اسپیلت، سرلوگرزدره و نهایتاً گردنۀ پیازچال می‌رود. شاخۀ شمالی پس از رسیدن به منطقۀ باغک مستقیماً به سمت شمال امتداد یافته، به یوردخللر، یال چهارپالون و در آخر در سمت شرق قلۀ توچال به خط‌الرأس کوه توچال منتهی می‌شود. شاخۀ غربی پس از عبور از پناهگاه شیرپلا به سمت غرب منحرف می‌شود، و پس از طی حدود 400 متر به سمت شمال تغییر جهت داده، پس از طی حدود 300 متر به جان‌پناه اسپیدکمر یا امیری می‌رسد. این مسیر پس از رسیدن به جان‌پناه یادشده در جهت شمال، خط مستقیمی را طی کرده، به یال گوله‌بند یا کوله‌بند می‌رسد و سپس در فاصلۀ حدود 150 متری شرق قلۀ توچال به خط‌الرأس کوه منتهی می‌شود. 
طول این مسیر کوهنوردی، از میدان دربند تا قلۀ توچال توسط کوهنوردان حرفه‌ای یک‌روزه قابل طی‌کردن است، اما آنها عموماً ترجیح می‌دهند که این مسیر را با تأنی و درنگ همراه با اقامت شبانه در شیرپلا و اسپیدکمر، سه‌روزه طی کنند و قلۀ توچال را در روز سوم فتح نمایند.

ناصر پازوکی طرودی