ادیان و عرفان

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

حسام الدین چلبی | پروانه محمدی حُسامُ‌‎الدّینِ چَلَبی، حسن بن محمد بن حسن اُرموی، مشهور به ابن ‎اخی ترک (622-683ق / 1225-1284م)، از یاران نزدیک جلال‎الدین محمد مولوی و جانشین او و از مشایخ فتوت در آناتولی.
حسام الدین عشاقی* |
حسام الدین ملتانی | محبوبه هادینا حُسامُ‌الدّینِ مُلْتانی (د 735ق / 1335م)، از عارفان نامدار طریقۀ چشتیه و از خلفای خواجه نظام‌الدین اولیا. از جزئیات زندگی وی اطلاعی در دست نیست و آنچه از او می‌دانیم، منحصر به گزارشهای محدودی است
ابلیس | فتح الله مجتبایی اِبلیس، نام خاص (عَلَم) برای موجودی كه از فرمان خدا سرباز زد و از درگاه وی رانده شد. نیز اسمی‌ عام برای شیاطین. دربارۀ ابلیس از دیدگاههای مختلف می‌توان بحث كرد. در این مقاله، از ابلیس در 4 بخش سخن رفته است: I. در لغت و ادب عربی، II. در قرآن، III. در كلام، IV. در ادب فارسی و عرفان.
حسن علاء سجزی* |
احمد بیجان | توفیق هاشم پور سبحانی اَحْمَدْ بیجان (د بعد از 870ق/ 1466م)، دانشمند، متصوف و نویسندۀ ترک. پدرش صالح یازیجی (کاتب) بود و اینکه برخی مآخذ نام پدر او را اصلاح‌الدین ذکر کرده‌اند («دائرةالمعارف دانشها...»، I/ 111)، صحیح نیست («دائرةالمعارف دیانت...»، II/ 49). سال ولادت احمد معلوم نیست (نک‍ : میدان لاروس، I/ 170) و از اینکه خود در انو...
احمد پوری | غلامعلی آریا اَحْمَدْپوری، گل‌محمد معروفی کرخی (د 9 محرم 1243ق/ 3 اوت 1827م)، از عرفای سلسلۀ چشتیه. نژادش به معروف کرخی می‌رسید و نیایش شیخ ظهیرالدین، در عصر شاه جهان، از بخارا به هندوستان رفته، و به شیخ‌الاسلامی مولتان منصوب شده بود، لیکن پدرش اللهیار در احمدپور شرقی واقع در ایالت بهاولپور مقیم شد.
احمد چرم پوش |
احمد حرب نیشابوری | محمدجواد شمس اَحْمَدِ حَرْبِ نِیْشابوری، ابوعبدالله (د 234ق/ 848م)، زاهد، محدث و فقیه. از او با عنوان پیر خراسان یاد شده است (عطار، 290). برخی او را از مردم مرو دانسته‌اند (نک‍ : خطیب، 4/ 118)، اما چون ساکن نیشابور بوده، به نیشابوری شهرت یافته است (نک‍ : خلیفه، 150؛ خطیب، همانجا).
احمد خضرویه بلخی | مینا حفیظی اَحْمَدِ خِضْرویۀ بَلْخی، ابوحامد (د 240ق/ 854م)، از عارفان اهل فتوت خراسان. وی در بلخ پرورش یافت (خواجه عبدالله، 82؛ جامی، 54). از تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست، اما باتوجه به اینکه عمر او را هنگام وفات 95 سال ذکر کرده‌اند (ابونعیم، 10/ 42؛ قشیری، 410؛ ابن‌جوزی، صفة...، 4/ 164)، می‌توان تاریخ ولادت وی را...
احمد رفاعی |
احمد زروق |
احمد رومی | محمدجواد شمس اَحْمَدِ رومی، عارف، شاعر و نویسندۀ سده‌های 7-8ق/ 13-14م. تاریخ ولادت او روشن نیست، اما به گفتۀ هامر (ص 232, 234, 237)، احمد رومی در کتاب الدقایق فی الطریق که ظاهراً در 725ق تألیف شده، خود را مردی 50 ساله خوانده است، ازاین‌رو باید در حدود سال 675ق/ 1276م متولد شده باشد.
احمد سملالی |
احمد عبدالحق ردولاوی | مسعود جلالی مقدم اَحْمَدْ عَبْدُالْحَقِّ رُدَوْلاوی، از مشایخ سلسلۀ صابریۀ چشتیه در سدۀ 9ق. نام کامل او را احمد بن عمر بن داوود عدوی عمری نوشته‌اند (حسنی، 3/ 7). وی در رُدَوْلی که شهر کوچکی است (حدود 100 کیلومتری شرق لکهنو)، ولادت یافت (عبدالحق، 187؛ حسنی، 3/ 8؛ رضوی، «تاریخ...»، I/ 270). گفته‌اند که نسبتش به خلیفۀ دوم عمر بن...
احمد علوی |
احمد سرهندی | فتح الله مجتبایی اَحْمَدِ سَرْهِنْدی، شیخ بدرالدین احمد فاروقی سرهندی (971-1034ق/ 1564-1625م)، فرزند شیخ عبدالاحد، معروف به «مجدِّد الف ثانی»، عارف و متکلم مشهور هند در سدۀ 11ق و مؤسس طریقۀ «مجددیه» یا «احمدیه» در سلسلۀ نقشبندی.
احمد کاسانی | مسعود جلالی مقدم اَحْمَدِ کاسانی، فرزند جلال‌الدین (د 949ق/ 1542م)، از بزرگان سلسلۀ خواجگان نقشبندیۀ ماوراءالنهر در اواخر سدۀ 9 و اوایل سدۀ 10ق. او را خواجگی احمد و مخدوم اعظم نیز لقب داده‌اند و به مناسبت محل دفنش، دهبیدی نیز خوانده شده است (ابوطاهر، 179؛ چشتی، 1/ 319، 322؛ رشاد، 76).
احمد کهتو |
احمدیه |
احوال |
احمدیه |
احمد یسوی | توفیق هاشم پور سبحانی اَحْمَدْ یَسَوی، فرزند ابراهیم (د 562ق/ 1167م)، صوفی بزرگ ترک. زادگاه او را برخی سایرام (سیرام) (کوپرولو، 61؛ «دائرةالمعارف...»، II/ 159). و برخی دیگر شهر یسی دانسته‌اند (کاشفی، 1/ 17؛ خانی، 109)، اما باتوجه به اینکه در کتاب جواهرالابرار من امواج البحار تألیف حزینی که به گفتۀ کوپرولو (ص 27, 61, 62 و حاشیه)، ا...
اخبار الاخیار |
باعلوی |
باغستانی | امیر جابری باغِسْتانی، عمر، از مشایخ صوفیۀ قرن 7ق/ 13م آسیای مرکزی (ازبکستان کنونی). از شرح احوال و اطلاعات چندانی برجای نمانده است. به گفتۀ کاشفی، وی در روستای باغستان که در یکی از کوهپایه‌های شهر تاشکند قرار داشته، به دنیا آمده است و نسب او با 16 واسطه به عبدالله‌بن عمر خطاب می‌رسد (2/ 368).
باقی بالله | مرجان افشاریان باقیْ بِاللّٰه، ابوالمؤید رضی‌الدین محمد (971 یا 972-1012ق/ 1564 یا 1565-1603م)، فرزند قاضی عبدالسلام بن خلجی سمرقندی قریشی، از مؤسسان و مروجان طریقۀ نقشبندیۀ هند. وی در کابل زاده شد، ولی چون مدتی دراز در دهلی، و مدتی نیز در ماوراءالنهر مقیم بود، او را در مآخذ خواجه محمدباقی نقشبندی دهلوی، خواجه باقی بالله ده...
بالیم سلطان | علی اکبر دیانت بالیمْ‌سُلْطان (د 922ق/ 1516م)، از بزرگان طریقت بکتاشیه و مجدد آن طریقت.
بالی افندی | بخش عرفان بالی اَفَنْدی (د صفر 960/ فوریۀ 1553)، معروف به صوفیَّوی (صوفیه‌لی)، متصوف عثمانی.
باهو | مرجان افشاریان باهو، سلطان (1039-1102ق/ 1630-1691م)، عارف و شاعر معروف شبه قارۀ هند. نام اصلی او سلطان محمد است (رضوی، II/ 440). پدرش سلطان بازید (بایزید) مردی دانشمند و پرهیزگار، و در دستگاه شاهجهان مورد احترام بود (نک‍: احمد، 163؛ رضوی، همانجا).
بایزید انصاری |
بایزید بسطامی ثانی | محمدجواد شمس بایَزیدِ بَسْطامیِ ثانی، ابومحمدعلی بن عنایت‌الله (زنده در 1011ق/ 1602م)، عارف، محدث، فقیه شیعی و از نوادگان بایزید بسطامی.
بایزید رومی | لیلا رحیمی بهمنی بایَزیدِ رومی، شاعر و عارف ترک قرن 10ق/ 16م که به بایزید خلیفةبن عبدالله، بایزید درویش و بایزیدثانی نیز شهرت دارد. وی از خلفای جمال‌الدین خلوتی و از مشایخ دورۀ سلطانی بایزید دوم بوده است. تاریخ ومحل تولد وی به درستی معلوم نیست، دربارۀ گذشتش نیز منابع سالهای متفاوتی را ذکر کرده‌اند، ولی چون گفته‌اند که تألیف ی...
بحری | مرجان افشاریان بَحْري‌، قاضی محمود (1042-1130ق‌/ 1632- 1718م‌)، عارف‌ و شاعر مشهور دكن‌. بحري‌ در گوگی (از توابع‌ بيجاپور دكن‌) زاده‌ شد و 20 سال‌ نخست‌ زندگی را در آنجا سپري‌ كرد. نام‌ پدرش‌ شيخ‌ بحرالدين‌ بود و به‌ همين‌ سبب‌، وي‌ تخلص‌ بحري‌ را براي‌ خود برگزيد. او در تصوف‌ مريد شيخ‌ محمدباقر از سلسلۀ قادريه‌ بود، ولی مد...
بحیا (بحیة) بن یوسف بن پاقودا | فاطمه لاجوردی بَحْیَا (بَحْیَةِ) بْنِ یوسُفِ بْنِ پاقودا (اواخر سدۀ 5ق/ 11م)، عارف و فیلسوف یهودی اسپانیایی. از جزئیات زندگی وی اطلاعات درستی در دست نیست. آنچه دربارۀ او می‌توان گفت: اینکه وی در سرقسطه (و به گفته‌ای در قرطبه)، دیّان، یا قاضی محاکم شرعی یهود بوده است (منصور، 1؛ اپستاین، 4؛ ER,II/ 42-43).
بخاری | علی اکبر دیانت بُخاری، امیر احمد بن محمد حسینی (ح 849-922ق/ 1445-1516م)، از مشایخ طریقۀ نقشبندیه.
بخاری | امیر جابری بُخاری، باقر بن عثمان، از صوفیان قرن 11ق/ 17م شبه قارۀ هند و مؤلف کتاب جواهر الاولیا. نیاکان او در بخارا می‌زیستند و در سدۀ 7قريال یکی از اجداد او، سید جلال بخاری (د 690ق/ 1291م) از بخارا به نواحی شمال غربی شبه قاره آمد و در قریۀ اُچ، واقع در استان پنجاب مسکن گزید (بخاری، 10، 553؛ غلام سرور، 31). از نیاکان بخ...
بخاری |
بخاری | غلامعلی آریا بُخاری، سید جلال‌الدین (707-785ق/ 1307-1383م)، فرزند سید احمد کبیر، معروف به مخدوم جهانیان و جهان‌گشت، از عارفان بزرگ سدۀ 8ق/ 14م در شبه قارۀ هند. بعضی منابع جدیدتر نام او را جلال‌الدین حسین هم یاد کرده‌اند (چشتی، 970؛ عبدالحی، 2/ 28؛ EI2, II/ 392).
بخاری | هدی سید حسین زاده بُخاری، صلاح ‌بن‌ مبارک (د 793ق/ 1391م)، از اصوفیان طریقۀ نقشبندیه. از زندگی او آگاهی بسیار اندکی در دست است، حتى تاریخ تولد او نیز دانسته نیستو وی خود گوید که در پی یک رؤیای عرفانی به خدمت خواجه علاءالدین عطار (د 802ق/ 1400م)، از پیشوایان بنام طریقۀ نقشبندی، رسید (ص 66) و در 785ق/ 1383م به وساطت وی در «قصر ع...
بختیار کاکی | غلامعلی آریا بَخْتیارِ کاکی، خواجه قطب‌الدین بن کمال‌الدین اوشی، از عارفان بزرگ قرن 7ق/ 13م شبه قارۀ هند و از اقطاب بزرگ طریقۀ چشتیه. گرچه در سلسله نسب او اختلاف است، اما او را از سادات حسینی دانسته‌اند. بعضی نسب او را به امام جعفر صادق(ع) می‌رسانند (غلام‌سرور، 1/ 267).
بدخشانی نقشبندی | مرجان افشاریان بَدَخشانیِ نَقشبَندی، محمد ابراهیم خلیل ‌الله (1087-1165ق/ 1676-1752م)، از صوفیان طریقۀ نقشبندیه. وی در شاهجهان آباد دهلی زاده شد، ولی اصل او از بدخشان بود، زیرا نیاکان وی از آنجا مهاجرت کرده، و در هندوستان ﺳﻜﻧﻰ گزیده بودند. پدرش، محمدعلی نیز که به «حاجی‌بابا» شهرت داشت، از ترکستان به هندوستان مهاجرت کرده بود...
بدخشی | محمدجواد شمس بَدَخْشی، ملا محمد (د 922ق یا 923ق/ 1516 یا 1517م)، از صوفیان حنفی سلسلۀ نقشبندیه. نسبت وی به صورت بَلَخشی نیز آمده (ﻧﻜ : غزّی، 1/ 89؛ ‌نبهانی، ‌1/ 294).
بدخشی | غلامعلی آریا بَدَخشی، محمد امین (ز1020ق/ 1611م)، فرزند علی‌الدین جهانگیر، از صوفیان نقشبندیۀ مجددیۀ سدۀ11ق. از آنجا که وی بیشتر عمر خود را بیرون از هند گذرانیده، تذکره‌نویسان شبه‌قاره کمتر از او یاد کرده‌اند.
بدخشی | محمدجواد شمس بَدَخشی، شاه‌ محمد (د1072ق/ 1662م)، فرزند قاضی آخوند ملاعبدی (عبدمحمد یا عبداحمد)، مشهور به «ملاشاه»، ملقب به «آخوند» و «لسان الله» و متخلص به «شاه»، شاعر، عالم و عارف سلسلۀ قادریه. اصل ملاشاه از بدخشان است و وی در دهۀ آخر سدۀ 10ق در روستای اَرکَسا از تواتبع بدخشان چشم به جهان گشود. تاریخ ولادت او را در منابع...
بدخشی | فاطمه لاجوردی بَدَخشی، نورالدین جعفر (740-797ق/ 1339-1395م)، عارف، صوفی و شاگرد برجستۀ میرسید عَلی همدانی (د 786ق/ 1384م). نورالدین در رستاق بازار، واقع در غرب بدخشان به دنیا آمد (ابن‌کربلایی، 1/ 158؛ شوشتری، 2/ 117؛ ریاض، 81-82). از دوران کودکی و جوانی وی اطلاعی در دست نیست، اما چنانکه خود در معروف‌ترین اثرش، خلاصة المناق...
بدر | فاطمه لاجوردی بَدر، پیر بدرالدین بهادری (د 27 رجب 844ق/ 22 دسامبر 1440م)، معروف به پیر بدر و بدر عالم، از صوفیان مشهور در بهار و بنگال. وی فرزند شیخ فخرالدین ثانی و نوۀ شیخ شهاب‌الدین حق‌گوی بود (عبدالحی، 3/ 36). نیای او، شیخ فخرالدین زاهدی ـ که از معاصران قطب‌الدین بختیار اوشی کاکی بود ـ در میروت اقامت داشت و در همانجا مد...
بدرالدین اسحاق دهلوی | محمد فرید بَدرُالدّین اِسحاقِ دِهلَوی (د 690ق/ 1291م)، از عارفان بزرگ سلسلۀ چشتیه، خلیفه و داماد شیخ فریدالدین مسعود گنج شکر (د664ق/ 1266م). بدرالدین که سلسله نسب خود را به عمرالاشرف، فرزند امام زین‌العابدین(ع) می‌رساند، در دهلی زاده شد و در همانجا پرورش یافت و نزد پدر خود منهاج‌الدین علی بن اسحاق بخاری (قس: ابوالفضل، ...
بدرالدین بن قاضی سماونه | لیلا رحیمی بهمنی بَدرُالدّینِ بنِ قاضیِ سَماونه، محمودبن اسرائیل بن عبدالعزیز (د823ق/ 1420م)، فقیه، قاضی و صوفی ترک و از عوامل مؤثر در شورش دینی ـ اجتماعی سدۀ9ق/ 15م در آسیای صغیر.
بدرالدین پهلواروی | مرجان افشاریان بَدرُالدّینِ پهُلوارَوی، محمد (1268-1343ق/ 1852-1924م)، فقیه، عارف و شاعر هندی، از مشایخ طریقۀ قادریه. وی در خانواده‌ای اهل علم در ایالت بهار زاده شد و نسبتی به جعفرطیار، پسرعموی پیامبر(ص) می‌رسید.

ادیان و عرفان

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

ادیان و عرفان

ورود به سایت

ثبت نام