فقه، علوم قرآنی و حدیث

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

بحرانی | مهدی مطیع بَحْرانی، هاشم ‌بن ‌سلیمان ‌بن ‌اسماعیل حسینی توبلی (د 1107ق/ 1695م)، محدث ومفسر امامی. او از نوادگان سیدمرتضى علم‌الهدى است و نسبش به واسطۀ وی به امام موسی بن جعفر(ع) می‌رسد (افندی، 5/ 298). بحرانی در خانواده‌ای روحانی در کَتکان از قرای توبلى، حاکم‌نشین آن روز بحرین، چشم به جهان گشود (بحرانی، یوسف، 63). ولاد...
بحرانی | حسین فرهنگ انصاری بَحْرانی، ابوعلی جمال‌الدین ماجد بن هاشم بن علی حسینی (د 1028ق/ 1619م)، فقیه، محدث و شاعر شیعی.
بحیری | فرامرز حاج منوچهری بَحیری، عنوان مشترکی برای اعضای خاندانی محدث که از سدۀ 4تا6ق/ 10 تا12م در نیشابور می‌زیستند و غالباً «مزکَی» بوده‌اند. وجود نام بَحیر در سلسلۀ نسب این خاندان، به صورت بحیربن نوح بن حسین – نیای خاندان که چندان نکته‌ای دربارۀ او دانسته نیست ـ سبب نامبرداری ایشان به بحیری شده است. اگرچه نام بحیریها کمتر در طبقات...
بحیره | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث بَحیره، عنوانی برای گونه‌ای از آزاد کردن آیینی حیوانات در عصر جاهلی که در قرآن کریم ابطال شده است. در بین اعراب پیش از اسلام چنین مرسوم بود که ثمرۀ زایمان پنجم ماده شتر را با «بَحْر»، یا شکافتن گوش آن نشانه‌گذاری می‌کردند و این حیوان که «بحیره» نام می‌گرفت، آزاد، و وقف خدایان می‌شد و هرگونه بهره‌کشی از آن اعم...
بخاری | کیانوش صدیق بُخاري‌ ابوالفضل‌ صفی‌الدين‌ محمد بن‌ احمد بن‌ محمد (د 27 رمضان‌ 1200ق‌/ 24 ژوئيۀ 1786م‌)، فقيه‌ و محدث‌ حنبلی‌. در تاريخ‌ ولادت‌ او اختلاف‌ است‌، از جمله‌ برخی‌ آن‌ را 1154ق‌/ 1741م‌ و برخی‌ ديگر 1160ق‌/ 1747م‌ دانسته‌اند (جبرتی‌، 4/ 4؛ كتانی‌، 1/ 214). بخاري‌ نزد دانشمندان‌ عصر خويش‌ به‌ فراگيري‌ دانش‌ پردا...
بخاری | احمد پاکتچی بُخاری، ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم ‌جُعفی (13 شوال 194-256ق/ 20 ژوئیۀ 810-870م)، محدث نامدار ماوراءالنهر، صاحب صحیح و پیشوای محدثان اهل سنت. نیای بزرگ وی،بردزیه (بزدزیه)، دهقانی سغدی، و بر دین سغدی، و بر دین زرتشتی بود و فرزند او مُغیره، جد دوم بخاری، به دست یَمان جعفی، والی بخارا اسلام آورد و به س...
بخل | محمود کریمی بُخل، واژه‌ای قرآنی به معنای «زُفتی» که در سنت، تفسیر و آموزه‌های اخلاقی از زمینه‌ها، آثار و علاج آن گفت‌وگو شده است. بخل در لغت ضد کَرَم، و به معنای منع و امساک آمده است (ابن‌منظور، نیز تاج...، مادۀ بخل؛ لغت‌نامه...، ذیل زفتی)، اما در واژگان دینی خودداری از خرج کردن مال است در مواردی که نباید از آن دریغ شود ...
بدخشی | ملیحه مهدوی بَدَخشی، تخلص دو شاعر سدۀ 9ق/ 15م در سرزمین خراسان قدیم. با آنکه این دو شاعر در عصر خویش از شاعران برجستۀ درباری به شمار می‌رفته، و از احترام ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند، دربارۀ زندگی آنان اطلاعات دقیق و جامعی دردست نیست؛ ﺣﺘﻰ برخی از تذکره‌نویسان آن دو را یک تن پنداشته، و در شرح احوال آنان به راه خطا رفته‌اند (...
بدرالدین قرافی | فرامرز حاج منوچهری بَدْرُالدّينِ قَرافی‌، محمد بن‌ يحيی‌ بن‌ عمر بن‌ احمد بن‌ يونس‌ (رمضان‌ 939- رمضان‌ 1009/ آوريل‌ 1533- مارس‌ 1601)، قاضی‌ مالكی‌ و از نويسندگان‌ پر كار مصر. وی در خاندانی‌ اهل‌ علم‌ ــ كه‌ كسانی‌ چون‌ شمس‌الدين‌ قرافی‌ و قاضی‌ محمد بن‌ عبدالكريم‌ دميری از آن‌ برخاستند ــ متولد شد (نک‍ : بدرالدين‌، 181، 210)....
بدل | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث بَدَل، اصطلاحی در فقه و حقوق که ناظر به معنای عوض است.
بر، | مهدی مطیع بِرِ، اصطلاحی قرآنی و پر کاربرد در فرهنگ اسلامی که از آن نیکوکاری و احسان اراده شده است. این واژه اشتقاقی است از واژۀ «بَرّ» به معنای خشکی که متضاد بحر است و در آن وصعت و گستردگی وجود دارد (‌ﻧﻜ : راغب، 40). از این‌رو، به کارهای نیک چون در وجود انسان محدود نمی‌شود، گسترش می‌یابد، به دیگران می‌رسد و دیگران از آ...
براثا | مریم صادقی بَراثا، يا بُراثا، محله و مسجد مقدس شيعيان در بغداد قديم، محلۀ براثا در بخش غربی بغداد، در منطقۀ كَرْخ و در جنوب محلۀ باب مُحوَّل واقع بوده است (‌ﻧﻜ : يعقوبی، 244؛ ابن حوقل، 1/ 241؛ ياقوت، بلدان، 1/ 532؛ ريحي، ذيل برث). براثا معرب واژۀ آرامی بَرَيثا به معنای «بيرونی» است (‌ﻧﻜ : فرنكل، مقدمه، 20؛ لسترنج، 156، ...
براذعی | فرامرز حاج منوچهری بَراذِعی، ابو سعید خلف ‌بن ابی‌القاسم اسدی قیروانی (د ح 438ق/ 1046م)، فقیه مالكی و مؤلف كتاب‌ التهذیب كه در میان مالكیان غرب اسلامی از جایگاه ارزشمندی برخوردار است.
برادری | صادق سجادی , فرهنگ مهروش بَرادَری، از مفاهيم رايج در فرهنگ اسلامی اين معنا نخست برای اشاره به برادران همخون به كار می‌رفته، و به تدريج در فرهنگ عرب جاهلی و پس از آن فرهنگ اسلامی، كاربردهايی ثانوی يافته است.
برائت |
برائت، سوره |
برائت | احمد رضوانی بَرائَت، یكی از اصول مهم در مذاهب گوناگون فقهی، و یكی از 4 اصل عملی در اصول متأخر امامیه كه عبارت است از نفی تكلیف از مكلف در موارد شك در تكلیف.
بردعی، محمد |
بردعی | علی تولایی بَرْدَعی، ابوسعید احمد بن حسین (مق‍ ذیحجۀ 317/ژانویۀ 930)، فقیه و قاضی حنفی و متکلم معتزلی ساکن عراق، اصل او از بردعه شهری در منطقۀ اران (ه‍ م) است (نک‍: یاقوت، 1/183، 558؛ سمعانی، 2/146، 152).
برزالی |
بردیجی | فرامرز حاج منوچهری بَرْدیجی، ابوبکر احمد بن هارون بن روح بَرذَعی (د 301ق/914م)، محدثی ایرانی ساکن بغداد. وی منسوب به بردیج، یکی از شهرهای جمهوری آذربایجان است؛ برذعه هم که اکنون بدان منتسب است، در 14 فرسخی بردیج قرار دارد (نک‍: سمعانی، 1/314؛ یاقوت، 1/556). ذهبی تنها کسی است که به بیان تاریخ تولدِ تقریبی بردیجی پرداخته، و حدود ...
برزنجی | سیمین محقق بَرْزَنْجی، محمد بن عبدالرسول بن عبدالسید (1040-1103ق/1630-1629م)، مفسر و فقیه صوفی مشرب شافعی. نسب وی به امام حسن مجتبی(ع) می‌رسد (ﻧﻜ: مرادی، 3/65). وی در روستای برزنج در شهر زور، در غرب ایران، متولد شد. در موطن خود نزد پدرش قرآن و برخی علوم و معارف را فراگرفت و از کسانی مانند محمد شریف کورانی و ابراهیم بن ح...
برزلی | فرامرز حاج منوچهری بُرْزُلی، ابوالقاسم بن احمد بن محمد مُعتلّ بَلَوی قیروانی (د 840ق/1436م)، فقیه و خطیب مالکی تونس.وی منسوب به بُرزُله، یکی از نواحی قیروان است (سخاوی، 11/189). نام و نسب او را به صورت ابوالقاسم بن محمد بن اسماعی بلوی نیز آورده‌اند (نک‍ : همو، 11/133؛ قس: سراج، 1/685). با توجه به تاریخ درگذشت برزلی که در 103 سا...
برزخ | غلامحسین ابراهیمی دینانی , احمد پاکتچی بَرْزَخ، واژه‌ای قرآنی که در فرهنگ اسلامی به معنی زندگی انسان پس از مرگ تا برپایی قیامت است. دربارۀ پیشینۀ واژه، اغلب لغویان عرب ضمن سکوت دربارۀ احتمال معرّب بودن، آن را به‌طور ضمنی عربی دانسته‌اند. راغب اصفهانی به‌عنوان قول آورده است که اصل آن «برزه»، شاید برزۀ فارسی به معنی زراعت و شاخۀ درخت بوده، و تعریب ش...
برسی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث بُرْسی، رضی‌الدین حافظ رجب بن محمد بن رجب حلی (د پس از 813ق/1410م)، محدث، عارف و نویسندۀ آثاری چون مشارق الانوار. وی در معرف خویش، خود را «رجب الحافظ» خوانده (مثلاً ﻧﻜ: ص 5، 14)، و در سروده‌هایش «حافظ برسی» یا «حافظ» تخلص کرده است (مثلاً ص 240، 246، 247، ملحقات) و این نشان می‌دهد که حافظ را شهرتی برای خود، و ...
برقانی | فرامرز حاج منوچهری بَرْقانی، ابوبکر احمد بن محمد بن غالب خوارزمی (336-رجب 425ق/947- ژوئن 1034م)، محدث و فقیه شافعی، و صاحب یکی از برجسته‌ترین «مستخرج»ها بر صحیحین.
برقی | حسین فرهنگ انصاری بَرْقی، خاندانی امامی ساکن قم در سده‌های 2 و3ق/8 و9م، جد اعلای این خاندان محمد بن علی یکی از طرفداران زیدبن علی(ع) بود که پس از قتل زید، به وسیلۀ یوسف بن عمر ثقفی زندانی، و سپس کشته شد. در این زمان خانوادۀ او ازجمله فرزند و نواده‌اش، عبدالرحمان و خالد به جانب شرق، روبه سوی رستاق برق‌رود گریخته، در آنجا سکنى گ...
برماوی | کیانوش صدیق بِرْماوی، ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن عبدالدائم بن موسى (ذیقعدۀ 763-12 جمادی‌الآخر 831/ سپتامبر 1362-29 مارس 1428)، فقیه و محدث شافعی اهل عسقلان. او از نوجوانی به حفظ قرآن و آموختن فقه و حدیث پرداخت و نزد استادان بزرگ آن عصر به استماع مشغول گشت و در فقه و اصول و نحو و حدیث از سرآمدان روزگار خود شد. از جملۀ م...
برکوی | علی اکبر دیانت بِرْکَوی، تقی‌الدین محمد بن پیرعلی (929-981ق/1523-1573م)، فقیه و از دانشمندان پرتألیف عثمانی در سدۀ 10ق/16م. شهرت او به سبب نسبتهای ترکی بِرگیلی و بیرگیلی نیز ضبط شده است. او در شهر بالیکسیر (ﻫ م) دیده به جهان گشود و پدرش پیرعلی از عالمان اهل زاویه در زمان خود بود (علی بن یالی، 436).
برکت | محمود کریمی بَرَکَت، از مفاهیم دینی که در قرآن کریم و روایات اسلامی جایگاهی مهم دراد و در فرهنگ عامۀ مسلمانان گسترش چشمگیری یافته است. ریشۀ «ب ر ک» در زبان اقوام سامی وجود داشته (ER, II/250)، و در لغت عرب به معنای طلق رشد و فزونی (خلیل، ابن‌منظور، مادۀ برک)، یا فزونی و کثرت در خیر (ازهری، مادۀ برک) است. فیروز آبادی سعادت...
اخباری | رضا شکری اَخْباری‌، میرزا محمد، ابو احمد جمال‌الدین‌ (21 ذیقعدۀ 1178- مق‍ 28 ربیع‌الاول‌ 1232ق‌/ 12 مۀ 1765- 15 فوریۀ 1817م‌)، فرزند عبدالنبی‌ بن‌ عبدالصانع‌ نیشابوری‌ استرابادی‌، فقیه‌، محدث‌ و از پایه‌گذاران‌ مكتب‌ اخباریه‌.
اخباریان | احسان قیصری اَخْباریان‌، در فقه‌ متأخر امامی‌ گروهی‌ كه‌ به‌ پیروی‌ از اخبار و احادیث‌ اعتقاد دارند و روشهای‌ اجتهادی‌ و اصول‌ فقه‌ را نمی‌پسندند. در مقابل‌ آنان‌ فقیهان‌ هوادار اجتهاد قرار می‌گیرند كه‌ با عنوان «اصولی‌» شناخته‌ می‌شوند. بدون‌ لحاظ عنوانهای «اخباری‌» و «اصولی‌» تقابلِ این‌ دو گونه‌ نگرش‌ به‌ فقه‌ امامی‌ ...
اخنوخ |
اخسیکتی | محمد آصف فکرت اَخْسیكَتی‌، ابوالوفا حسام‌الدین‌ محمد بن محمد بن‌ عمر (د 644ق‌/ 1246م‌)، معروف به‌ ابن‌ ابی‌ المناقب‌، فقیه‌ حنفی‌ و اصولی‌. وی‌ به‌ قصبۀ اَخْسیكَت‌ (اَخْسیكَث‌) در ناحیۀ فرغانه‌ از ماوراءالنهر (نك‍ : یاقوت‌، 1/ 162) انتساب‌ داشته‌ است‌. كنیۀ وی‌ را ابوعبدالله‌ نیز آورده‌اند (عبدالقادر، 2/ 130). از زندگانی‌ ...
اخطب خوارزم |
اخفاء |
اخفش | محمد رادمنش اَخْفَش‌، ابو عبدالله‌ هارون‌ بن‌ موسی‌ بن‌ شریك‌ تغلبی‌ دمشقی‌ (201-292ق‌/ 816 - 905م‌)، نحوی‌، لغوی‌، محدث‌، مفسر و مقری‌ بزرگ‌ شام‌.
اختلاف الحدیث | احمد پاکتچی اِخْتِلافُ الْحَدیث‌، شاخه‌ای از علوم‌ حدیث‌ كه‌ در آن‌ به‌ مقایسۀ محتوایی احادیث‌ پرداخته‌ می‌شود و وجوه‌ تعارض‌ میان‌ آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اخلاص | محمدعلی لسانی فشارکی اِخْلاص‌، نام‌ صد و دوازدهمین‌ سورۀ قرآن‌ مجید. این‌ سوره‌ دارای‌ 5 آیه‌، 11 كلمه‌ و 47 حرف‌ است‌.
اختلاف الفقها | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِخْتِلافُ الْفُقَها، عنوان‌ شاخه‌ای از علم‌ فقه‌ كه‌ در آن‌ به‌ مقایسۀ آراء فقیهان‌ پرداخته‌ می‌شود. در سخن‌ از پیشینۀ اختلاف‌ الفقها، باید سرآغاز آن‌ را با پیدایش‌ رأی و نظر در فقه‌ همزمان‌ دانست‌. برپایۀ اشارات‌ موجود در منابع‌، پاره‌ای از موضوعات‌ فقهی وجود داشته‌ كه‌ میان‌ صحابه‌ مورد بحث‌ و اختلاف‌ نظر ...
برنامج |
بروج | محمدعلی لسانی فشارکی بُروج، هشتاد و پنجمین سورۀ قرآن مجید، دارای 22 آیه، 109 كلمه و 458 حرف. نام مشهور سوره، بنابر یك قاعدۀ اصلی در نام‌گذاری سُوَر قرآنی (نك‍ : اندرابی، گ 49 ب ـ 50 الف) از كلمۀ پایانی نخستین آیۀ آن گرفته شده است
بروسوی، یعقوب | فرامرز حاج منوچهری بُروسَوی، یعقوب بن سید علی (د 931 ق / 1525م)، قاضی و مدرس حنفی عثمانی. در برخی منابع تاریخ وفات او 932 ق آمده است
بروجردی | علی تولایی بُروجِرْدی، سید حسین طباطبایی (17 فروردین 1254-11 فروردین 1340 ش / 6 آوریل 1875-31 مارس 1961 م)، فرزند سیدعلی، فقیه نامدار و از مراجع برجستۀ امامیه در عصر حاضر.
برهان الدین فزاری | فرامرز حاج منوچهری بُرْهان الدّین‌ فَزاری‌، ابواسحاق‌ ابراهیم‌ بن‌ عبدالرحمان‌ بن‌ ابراهیم‌ (ربیع‌ الاول‌ 660 -7 جمادی‌الاول‌ 729 / فوریۀ 1262- 9 مارس‌ 1329)، فقیه‌ شافعی‌ ساكن‌ مصر. در برخی‌ منابع‌ متقدم‌ او را «ابن‌ فِركاح‌» نیز نامیده‌اند (مثلاً نك‍ : وادی‌آشی‌، 84 - 85؛ ابن‌ حجر، انباء...، 1 / 169).
بریدبن معاویه | احمد پاکتچی بُرَیدِ بْن‌ مُعاویه‌، ابوالقاسم‌ عجلی‌ (د پیش‌ از 148ق‌ / 765م‌)، از اصحاب‌ برجستۀ امام‌ باقر و امام‌ صادق‌(ع‌). پدرش‌ معاویه بن‌ ابی‌ حكیم‌ حاتم‌ از خاندانی‌ از اعراب‌ عجلی‌ مهاجر به‌ كوفه‌ بود
بریدةبن حصیب بن عبدالله | احمد پاکتچی بُرَیدَه بْن‌ حُصَیب‌ بْن‌ عَبْدُاللّه‌، ابوعبدالله اسلمی‌ (د 63ق‌ / 683م‌)، از صحابیان‌ نامدار پیامبر(ص‌). گفته‌اند: نام‌ او عامر، و بریده‌ لقبش‌ بوده‌ است‌
بزار | فرامرز حاج منوچهری بَزّار، ابوبكر احمد بن‌ عمرو بن‌ عبدالخالق‌ عَتَكی‌ (د 292ق‌ / 905م‌)، محدث‌ بصری‌ و از قدیم‌ترین‌ مسند نویسان‌. ابن‌ ناصر الدین‌ واژۂ بزار را بر اساس‌ لغت‌ بغدادیان‌، به‌ گیرندۂ روغن‌ دانۀ كتان‌ معنی‌كرده‌ است‌
بزنطی | احمد پاکتچی بَزَنْطی‌، ابوجعفر احمد بن‌ محمد بن‌ ابی‌نصر (152-221ق‌ / 769-836م‌)، از عالمان متقدم‌ امامیه‌ در كوفه‌ كه‌ در شمار اصحاب‌ امامان‌ كاظم‌، رضا و جواد (ع‌) نامبردار است‌.
بزی | محمدعلی لسانی فشارکی بَزّی‌، ابوالحسن‌ احمد بن‌ محمد بن ابی بَزّه‌ (170-250ق‌ / 786-864م‌)، راوی‌ اول‌ قرائت‌ ابن‌ كثیر مكی‌ از قرّاء سبعه‌ و شیخ‌ القراء مكۀ معظمه‌.

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام