بدل

بَدَل، اصطلاحی در فقه و حقوق که ناظر به معنای عوض است.
در مباحث مربوط به معاملات معوض، بدل به دو اعتبار بر هر دو عوض معامله صادق است؛ چه مبیع بدل به دو اعتبار بر هر دو عوض معامله صادق است؛ چه مبیع بدل از ثمن است و ثمن بدل از مبیع. در این معنا، اصطلاح عوض نیز کاربردی وسیع دارد.
بدل همچنین در حوزۀ مباحث ضمان نیز مطرح می‌گردد و به مالی اطلاق می‌شود که واردکنندۀ ضررر، باید برای جبران ضرر به متضرر بپردازد. اگر مالی که شخص ضامن آن است، تلف شده باشد، عوض آن مال ــ چه مثلی و چه قیمی ــ «بدل تالف» خوانده می‌شود. در صورت غصب، اگر عین مال موجود باشد، اما به سببی از اسباب پیش‌بینی شده در شرع، شخص غاصب نتواند عین مال را به مالک ببازگرداند، بار دیگر بدل لازم می‌آید که در اصطلاح به آن «بدل حیلوله» گفته می‌شود، از آن روی که غاصب میان مالک و مال موجود او حائل شده است. اصطلاحات بدل تالف و بدل حیلوله در قانون مدنی ایران نیز مطرح شده (ماده‌های 311، 322)، و میان حقوقدانان نیز اصطلاحی رایج گشته است.

بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث