فقه، علوم قرآنی و حدیث

نمایش تا از مورد
نتیجه جستجو برای :
  • زکات | زَکات، مفهومی در فقه اسلامی ناظر به دهشی آيينی که فرد اجلای آن، پرداخت ده‌يک از مال معين است. اين دهش، فروع گسترده و پيچيدگیهايی در احکام دارد که بسط آن، فصل مهمی از فقه اسلامی را به خود اختصاص داده است. در تاريخ تمدن اسلامی، گردآوری زکات و توزيع آن، زمينه‌ساز ايجاد نهادی مدنی بوده است؛ همچنين سابقۀ ديرپای اي...
  • زکریا، پدر یحیی | زَکَريّا، پدر یحیى، از صالحان قوم بنی‌اسرائيل نام‌برده‌شده در قرآن کريم. نام زکريا در قرآن 7 بار در سوره‌های آل‌عمران (3/ 37 ، 38)، انعام (6/ 85)، مريم (19/ 2، 7)، و انبياء (21/ 89)، و قصۀ آن حضرت، در کنار قصۀ حضرت مريم آمده است. براساس نوع بيان قصص در قرآن کريم، آنچه را دربارۀ زکريای نبی در آيات الٰهی است می...
  • زکریا انصاری | زَکَریّا اَنْصاری، فـرزند محمد بن احمد بن زکریـا سُنَیکی مصری شافعی (823-926 ق/ 1420-1520 م)، ملقب به شیخ‌الاسلام و قاضی‌القضات و مکنى به ابویحیى، فقیه، اصولی شافعی و مفسر قرآن کریم و از حفاظ حدیث. وی در سنیکه در استان شرقیۀ مصر به دنیـا آمد. در 841 ق بـرای ادامۀ تحصیل به قـاهره رفت و در الازهر اقامت کرد (سخا...
  • زکی محمدحسن |
  • زلزال | زِلْزال، نودونهمین سورۀ قرآن کریم به ترتیب مصحف، و نودوسومین سوره در ترتیب نزول.
  • زمخشری |
  • زمر | زُمَر، سی‌ونهمین سورۀ قرآن کریم. این سوره دارای 8 واحد موضوعی (ركوع)، 75 (یا 73) آیه، 170‘1 كلمه و 780‘4 حرف است (نک‍ : «تنویر ... »، 1/ 385). نـام مشهور آن از دو بـار تکرار كلمۀ شاخص «زمر‌» در قرآن‌ کریم، و تنها در اين‌ سوره از قرآن برگرفته شده است که می‌تواند ناظر به ساختار خاص سورۀ یادشده با دسته‌های گوناگ...
  • زمزم | زَمْزَم، چاهی در مکۀ معظمه، در کنار رکن اسود و مقام ابراهیم (ع)، بخش شرقی مسجدالحرام در مسعى که نزد مسلمانان اهمیت والایی دارد.
  • زمهریر | زَمْهَریر، واژه‌ای قرآنی که در روایات تفسیری با مفهوم سرمای شدید، در عرض دیگر عذابهای الٰهی، در شمار سخت‌ترینِ آنها در جهنم معنا شده است. مفاهیم برآمده از این دست روایاتْ سبب شده است تا زمهریر، با همان معنایِ نوعی از عذابهای جهنمی، در اندیشه و باور دین‌مدار مسلمانان جای یابد.
  • زمین | زَمین، یکی از 8 سیارۀ منظومۀ خورشیدی. در زبان فارسی زمین افزون‌بر سیارۀ خاکی، معانی و تعابیری گوناگون، ازجمله سرزمین، سطح کرۀ خاکی، خاک، کشور، مملکت، مِلک، مُلک، تربت و جز اینها دارد و در ترکیبات مختلف، همچون زمین‌لرزه، زمین‌گیر و ایران‌زمین ( لغت‌نامه ... ) به کار می‌رود.
  • زنا |
  • زقوم | زَقّوم، گياهی جهنمی، يادشده در قرآن کريم، که به‌عنوان ابزاری برای عذاب، خوراک گناهکاران است. واژۀ زقوم 3 بار در قرآن کريم در آيات 62 سورۀ صافات (37)، 43 سورۀ دخان (44) و 52 سورۀ واقعه (56) به کار رفته است. براساس اين آيات، زقوم درختی در جهنم با ميوه‌هايی شبيه به سر شياطين، خوراک و غذای جهنميان است و ايشان با ...
  • زفر بن هذیل | زُفَرِ بْنِ هُذَیْل، ابوالهذیل عنبری (110- 158 ق/ 728-775 م)، عالم و فقیه بصری و از اصحاب ابوحنیفه. نَسَب وی با چند واسطه به شاخۀ مُضَر از عدنان می‌رسد (ابن‌خلکان، 2/ 317- 318)؛ همچنین، عنبری نشان‌دهندۀ نسبت او به عنبر بن عمرو بن تمیم است (قرشی، 4/ 268).
  • زرکشی | زَرْکِشی، بدرالدين ابوعبداللٰه محمد (745-794 ق/ 1344-1392 م)، فقيه، اصولی، نحوی و اديب شافعی مصری، و صاحب کتاب البرهان فی علوم القرآن، نخستين اثر تأليف‌شده در اين زمينه.
  • زرارة بن اعین |
  • زخرف | زُخْرُف، چهل‌وسومین سورۀ قرآن کریم به ترتیب مصحف، و شصت‌وسومین سوره در ترتیب نزول، پس از سورۀ شورى و پیش از سورۀ دخان.
  • زبیر بن بکار | زُبَیْرِ بْنِ بَکّار (172-256 ق/ 788-870 م)، ابوعبدالله، اخباری، نسب‌شناس و شاعر پرآوازه. زبیر (منسوب به اسدی، زبیری، مدینی، مکی) از نوادگان زبیر بن عوام، صحابی معروف بود (ابن‌ندیم، 140؛ ذهبی، سیر ... ، 10/ 31). وی در مدینه زاده شد و همان‌جا پرورش یافت و در جوانی به‌سبب دانش و آگاهی‌اش از سنن و تاریخ، به شهرت...
  • زبور، رسم الخط | زَبور، رَسْمُ‌الْخَط، خط تحریریِ مشتق از خط مُسند که پیش از اسلام در عربستان جنوبی برای نگارش مطالب روزمره، روی چوب، به کار می‌رفت.
  • زبور | زَبور، نامی که در قرآن کریم و دیگر مآخذ دورۀ اسلامی، و نیز پـاره‌ای از منابع مسیحی ـ عربی، برای اشاره به کتاب مزامیر به کار رفته است.
  • زازا | زازا، بخشی از مردم کرد که با زبان و آداب‌و‌رسوم خاص خود در آناتولی شرقی زندگی می‌کنند.
  • زاخو | زاخو، شهری تاریخی، و مرکز شهرستان زاخو، از توابع استان دهوک در اقلیم کردستان عراق. این شهر میان °42 عرض شمالی و °37 طول شرقی قرار گرفته، و ارتفاع آن از سطح دریا 440 متر اسـت. زاخو در 53کیلومتـری دهوک ــ مرکز استـان ــ قرار دارد و فـاصلۀ آن از مرز عراق و ترکیه در شمال، 10 کمـ ، و از مـرز عراق و سوریه در غرب، 2...
  • ریا | ریا، خودنمایی و آشکارکردن عمل به‌منظور جلب توجه و ستایش مردم.
  • روزی |
  • رندی |
  • رفیع الدین قزوینی | رَفیعُ‌الدّینِ قَزْوینی، میرزا محمدرفیع (د 1090 ق/ ۱۶۷9 م)، مشهور به واعظ قزوینی، واعظ، شاعر و ادیب عصر صفوی و متخلص به «واعظ».
  • رغائب |
  • روم | روم، سی‌امین سورۀ قرآن کریم به ترتیب مصحف، و هشتاد‌وچهارمین سوره در ترتیب نزول، پس از سورۀ انشقاق (84)، و پیش از سورۀ عنکبوت (29).
  • روز و شب |
  • روایت |
  • رواسی |
  • رمی، جمره |
  • رمایه |
  • رقاشی |
  • رفیعا، رفیع بن فرج گیلانی |
  • رفاعۀ طهطاوی |
  • رستاخیز |
  • رضاع | شیرخوردن طفل از پستان زن، که در فارسی، آن را «شیرخوارگی» گویند.
  • زلزال | نودونهمین سورۀ قرآن کریم به ترتیب مصحف، و نودوسومین سوره در ترتیب نزول
  • رعد | رَعْد، سیزدهمین سورۀ قرآن کریم به ترتیب مصحف، و نودوششمین سوره به ترتیب نزول پس از سورۀ «بینه» (یا محمد) و پیش از سورۀ «انسان» (یا رحمان).
  • الرسائل | اَلرَّسائِل، عنوان مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دورۀ اخباریگری که از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیۀ امامی به شمار می‌آید
  • رشوه | رِشْوه، اصطلاحی در فقه اسلامی به معنای مالی که برای ابطال حق و یا احقاق باطل به شخص صاحب‌منصب، به‌ویژه قاضی، داده می‌شود.
  • القاب و عناوین | اَلْقابْ وَ عَناوین، کلماتی که همراه اشخاص می‌آیند و برای احترام، تکریم و گاه تحقیر به کار می‌روند. در این مقاله این موضوع در 3 بخش بررسی شده است: 1. در ایران باستان، 2. در قلمرو اسلام، 3. در ایران دورۀ اسلامی:
  • افشار، ایرج | افشار، ایرج (1304- 1389 ش)، ایران‌شناس بزرگ، کتاب‌شناس برجسته، و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. فعالیتهای او طی مدتی بیش از 60 سال مداوم، در زمینه‌های متنوع و گسترده‌ای قرار می‌گیرد که حاصل آن، آثار فراوان به‌صورت کتاب، مقاله، یادداشت و منابعی دیگر است (نک‍ : ادامۀ مقاله).
  • افراسیاب | اَفْراسیاب، پادشاه توران‌زمین، و از شخصیتهای شاهنامۀ فردوسی. در منابع، نام او به‌صورتهای دیگری چون فراسیاک، فرنگرسین، فراسیاب، فراسیاف، فراسیاو، فراسیاپ، فراسیاون، فراسیافک، فراسیاوک، فراسیات، فرنکرسینا، و فرنک بن فیش نیز آمده است (یوستی، 103؛ بارتولمه، 986؛ ابوعلی مسکویه، 1/ 12، نیز حاشیۀ 7؛ بیرونی، 104؛ ثعا...
  • اصابع، اصبع | اَصابِع، جمعِ اِصبَع (به معنای انگشتان دست)، نظامی در موسیقی قدیم جهان اسلام (اصابع و مجاری)، برای تبیین جایگاه نغمات و ساختار مُدها، برمبنای موضع انگشتان دست روی دستۀ سازهای زهی. پیشینۀ چنین نظامهایی در موسیقی مشرق‎زمین تا زمـان ابـن‎مِسجَـح (د ح 97 ق/ 716 م) قـابل پیگیـری اسـت (نک‍ : فاروقی، 20, 101, 111-11...
  • اشتقاق، لغت | اِشْتِقاق، در لغت به معنی «گرفتن کلمه‌ای از کلمۀ دیگر» (صفی‌پوری؛ لغت‌نامه ... ). اشتقاق در دستور سنتی زبان فارسی، اصطلاحی است در مقابل جامد، و در دستور زبان امروزی، اصطلاحی است در کنار «تصریف» در صرف (ساختواژه).
  • اسم | اِسْم، نام‌کردن، علامت و نشانه، نام و عنوان و آوازه یا کلمه‌ای که بدان چیزی یا کسی را می‌خوانند. این موضوع در 3 بخش بررسی شده است: 1. اسم در زبانهای ایران باستان و ایرانی میانه، 2. اسم در دستور زبان فارسی، 3. اسم در دستور زبان عربی (این بخش پیش‌تر در دبا آمده است):
  • اسطوره و اسطوره شناسی، اسم عام | اُسْطوره وَ اُسْطوره‌شِناسی، اسطوره اسم عام است برای روایتهای اصولاً دینی نمادین دربارۀ ایزدان یا موجودات فوق انسانیِ دخیل در رویدادها یا اوضاع خارق‌العاده در زمانهای نامشخص، ولی به‌هرحال جدا از زمان عادی و تاریخی وقایع انسانی، و معمولاً در بیان ریشۀ برخی اعمال یا باورها یا نهادها و علت پدیده‌های طبیعی. توسعا...
  • استقراضی، بانک | اِسْتِقْراضی، ‌‌‌بانْک، همچنین معروف به بانک استقراضی روس، از نخستین بانکهای ایران با امتیاز خارجی (تأسیس: 1307 ق/ 1890 م؛ از 1307 تا 1309 ق نام آن، مؤسسۀ انجمن استقراض ایران بود).
  • استعاره، مسئله | اِسْتِعاره، یکـی از 4 مسئلۀ دانش بیان در بلاغت سنّتی. استعاره در لغت به معنی عاریت خواستن و به‌عاریت گرفتن است (زوزنی، 2/ 481؛ آنندراج) و در اصطلاح علوم بلاغی یکی از مسائل دانش بیان (دبا) و هنری‌ترین مسئلۀ این دانش است. در این مقاله، نخست استعاره از دیدگاه موضوعی و سپس از دیدگاه تاریخی بررسی می‌شود:

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: