فقه، علوم قرآنی و حدیث

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

اشجع معمر* |
اشربه* |
اشرف علی بن عبدالحق* |
اشکوری* |
اشهب | فرامرز حاج منوچهری ابوعمرو اشهب بن عبدالعزیز بن داوود بن ابراهیم عامری جعدی (د رجب 204 / ژانویۀ 820)، از مشاهیر شاگردان مصری مالك ابن انس. در منابع چنین آمده است كه اشهب لقب او، و نامش مسكین بوده است (ابن عبدالبر، 51؛ قاضی عیاض، 2 / 447). نسبت عامری نشانۀ انتساب او به عامر بن صعصعه است و نسبت جعدی به تیرۀ بنی جعده بازمی‌گردد (ن...
اصحاب اجماع | حسن انصاری صطلاحی در علم رجال امامیه كه بر گروهی از راویان در سده‌های 2 و 3 ق / 8 و 9 م اطلاق می‌شود. در دیدگاه مشهور نزد رجالیان، ویژگی این گروه آن است كه آنچه از اخبار، اسنادش تا اصحاب اجماع صحیح باشد، حكم به صحت آن می‌شود.
اصحاب رقیم* |
اصحاب مدین* |
اصحاب ایکه | فرامرز حاج منوچهری \ashāb-e ayke\، نام قومی یادشده در قرآن کریم که رسالت پیامبر خویش، شعیب (ع)، را نپذیرفتند و بر ستمکاری خود اصرار ورزیدند.
اصحاب فیل | فرامرز حاج منوچهری \ashāb-e fīl\، عنوان قومی که از آن در قرآن کریم تنها یک بار، در سورۀ مکی فیل، یاد شده، و داستان آن در روایات و تفاسیر با حملۀ ابرهه به مکه مربوط شده است.
اصحاب قریه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث قومی شهرنشین كه در قرآن كریم (یس / 36 / 13 به بعد) از آنان یاد گردیده، و در منابع گاه بدانان اصحاب یاسین نیز گفته شده است. در قرآن كریم، سخن از آن است كه خداوند دو پیامبر را به سوی اصحاب قریه فرستاد و چون آنان فرستادگان الٰهی را تكذیب كردند، پیامبر سومی برای پشتیبانی آن دو مبعوث شد. سخن كفار اصحاب قریه به رسو...
اصحاب صفه | حمید ابوطالبی گروهی از یاران پیامبر اسلام (ص) ــ از مهاجرین ــ كه پس از هجرت به مدینه به سبب از دست دادن، یا رها كردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل، با پذیرش فقر و تنگدستی، به عبادت و تعلیم و تعلم و شركت در جهاد روی آوردند (نك‍ : سراج، 132-133؛ بیضاوی، 1 / 267). اینان كه در مدینه، در قسمت شمالی مسجد پیامبر (ص) (ابن‌ت...
اصل | فرامرز حاج منوچهری اصطلاحی در علم حدیث، به معنی هر یك از نسخه‌ها و نوشته‌های آغازین كه مستقیماً از كتابت شنیده‌ها پدید آمده بوده‌اند. این اصطلاح با تفاوتهایی در مصادیق، هم در محافل اهل سنت و هم نزد امامیه كاربرد داشته است. اصطلاح «اصل» با اشاره به مفهوم «مصدر نقل»، از سابقه‌ای كهن همپای حدیث‌گویی و علم حدیث برخوردار است. اصل حد...
اصحاب حدیث | احمد پاکتچی عنوان گروهی از عالمان در سده‌های نخست اسلامی كه در روش خود برای آموزش احادیث و پیروی آن، اعتنایی ویژه داشته‌اند. آن گروه كه در منابع اسلامی با عنوان اصحاب حدیث خوانده شده‌اند، با وجود گوناگونی روشها، در این امر اشتراك دارند كه در برخورد با معارف دینی، منابع نقلی از احادیث و آثار زمینۀ اصلی مطالعات آنان بوده ا...
اصحاب رأی | احمد پاکتچی عنوان پیروان یكی از دو گرایش اصلی در فقه سده‌های نخستین اسلامی كه مروج كاربرد شیوه‌های اجتهاد الرأی در استنباط فقهی بوده‌اند. در تاریخ فقه، فقهای سرزمین عراق، به‌ویژه فقیه كوفی ابوحنیفه، به عنوان نماد این گرایش شناخته می‌شده‌اند.
اصول اربعمائه* |
اصول فقه | احمد پاکتچی یكی از شاخه‌های علوم اسلامی كه نسبت به دانش فقه، علمی ابزاری شمرده می‌شود. برای دانشی چون اصول فقه كه در طول تاریخ شكل‌گیری و گسترش خود، ادوار مختلفی را طی كرده، و در هر دوره‌ای مباحث جدیدی به دامنۀ مباحث آن افزوده شده است، ارائۀ تعریفی جامع و مانع، سهل نیست. نگرشی تاریخی بر تعریفات ارائه شده، این حقیقت را آش...
اصولیان * |
اضحیه* |
اطعمه و اشربه | حمید گوینده عنوان بابی از ابواب فقه كه به بحث دربارۀ احكام خوردنیها و نوشیدنیها اختصاص دارد. احكام مربوط به خوردنیها افزون بر این باب، در باب صید و ذباحه، همچنین به مناسبتهایی در ابوابی چون طهارت، حج و مكاسب نیز مورد بحث قرار می‌گیرد؛ ولی عموماً در ابواب یاد شده از حرمتهای عارضی بحث می‌شود، در حالی كه در باب اطعمه و اشرب...
اضطرار | قاسم مهرعلیزاده اصطلاحی فقهی، به معنی حالتی كه شخص بر اثر تنگنا، ناگزیر می‌شود از میان دو ضرر یا دو فاسد، خفیف‌تر را برگزیند. اضطرار در لغت مصدر باب افتعال از ریشۀ «ضرر» به معنی ناچار بودن از پذیرش ضرر، یعنی آسیب و گزند، و «ضرورت» اسم مصدر آن است (ازهری، نیز ابن منظور، مادۀ ضرر؛ راغب، 302-303).
اظهار* |
اعاده* |
اطفیش | حسین فرهنگ انصاری محمد بن یوسف بن عیسى حفصی عدوی مصعبی، ملقب به قطب الائمه (1236-22 ربیع‌الثانی 1332 ق / 1821-20 مارس 1914 م)، فقیه اباضی مغرب. لقب اطفیش یا اَطفیاش برگرفته از تعبیری بربری است (برای وجه آن، نک‍ : جیلالی، 4 / 454؛ برای سابقۀ نام، قس: سخاوی، 11 / 256).
اعرج | جعفر شعار ابوداوود (یا ابوحازم) عبدالرحمان بن هرمز (د 117 ق / 735 م)، مشهور به ابن‌هرمز، از تابعان مدینه. وی مولای محمد بن ربیعة بن حارث بن عبدالمطلب بود (ابن سعد، 5 / 283؛ ابن حبان، 5 / 107). ذهبی سن اعرج را هنگام مرگ بیش از 80 سال احتمال داده است (نك‍ : سیر ... ، 5 / 70؛ قس: خطیب، 262) كه با در نظر گرفتن دورۀ زیست اس...
اعسار | حمید گوینده
اعراف، نام | محمدعلی لسانی فشارکی نام هفتمین سوره از قرآن مجید، دارای 26 واحد موضوعی (ركوع)، 206 (یا 205) آیه، 325‘ 3 كلمه و 310‘14 حرف.
افضل الدین محمدبن صدر الدین* |
افتاء* |
افطار* |
افترا | احمد بادکوبه هزاوه , حمید گوینده واژه‌ای قرآنی كه در معارف گوناگون اسلامی به كار رفته، و از آن نسبت دروغ اراده شده است.
اقامه* |
افندی، عبدالله | علیرضا ذکاوتی قراگزلو عبدالله بن عیسی بن محمد صالح اصفهانی جیرانی (1066-1130ق / 1656- 1718م)، جامع منقول و معقول و متخصص در كتاب‌شناسی و تراجم علما. وی در خانواده‌ای متمكن، اهل فضل و تبریزی تبار (منتسب به جیران محله ــ از محلات قدیم تبریز، قس: ساعدی، 3) در اصفهان متولد شد. پدرش میرزا عیسى بیك، عالم و مروج علم بود و همۀ نزدیكان و خ...
اکدریه* |
حسین حافظ کربلایي* |
حسین بن سعید اهوازی | احمد پاکتچی حُسِیْنِ بْنِ سَعیدِ اَهْوازی، ابومحمد، از محدثان و فقیهان اثرگذار امامی در نیمۀ نخست سدۀ 3 ق/ 9 م. حسین از خاندانی ایرانی است که از موالی امام سجاد (ع) بوده‌اند (نک‍ : برقی، 54؛ کشی، 551-552؛ نجاشی، 58)، و خود در منابع از اصحاب امامان رضا، جواد و هادی (ع) محسوب شده است (برقی، همانجا؛ طوسی، رجال، 372، 399، 41...
حشر، سوره | یحیی میرحسینی حَشْر، پنجاه و نهمین سورۀ قرآن کریم در جزء 28 که از 24 آیه، 445 کلمه و 530‘1 حرف ترکیب یافته است. نام «حشر» از آیۀ دوم سوره برگرفته شده که به معنای گردآوردن و راندن است (ابن‌فارس، 2/ 66؛ راغب، 118- 119؛ طریحی، 3/ 268). این سوره از دیرباز به همین نام خوانده شده است (مقاتل، 4/ 273؛ ابن ابی حاتم، 10/ 3345)، اما ...
حسینی رضوی | فرامرز حاج منوچهری حُسِیْنیِ رَضَوی، ولی بن نعمت‌الله رضوی (د پس از 981 ق/ 1573 م)، محدث و مناقب‌نویس امامی. برخی منابع نام وی را ولی‌الله ضبط کرده‌اند (خوانساری، 8/ 179؛ آقابزرگ، 8/ 135، جم‍ ‌).
حق الله و حق الناس* |
حق و حکم* |
حفص | فرامرز حاج منوچهری حَفْص، ابوعمرو حفص بن سليمان اسدی غاضری (90-180 ق/ 708-796 م)، از مقریان متقدم کوفه، و يکی از دو راوی قرائت عاصم. او به ابوعمر بزاز هم شهرت دارد (ابن‌مجاهد، 95). در برخی منابع، کنيۀ او را ابوداوود، و وی را متولد 91 ق گفته‌اند (قسطلانی، 1/ 103؛ قس: ابن‌نديم، 43).
حق | احمد پاکتچی , محمدصادق لبانی مطلق حَقّ، مفهومی کليدی در فرهنگ اسلامی، در بردارندۀ طيفی گسترده از معنا که در بخشی از کاربردها، بر ثابت و يقينی بودنِ هستیها، و در بخشی ديگر از کاربردها، بر بايسته‌های کنشی دلالت دارد.
حکمت | جواد طباطبایی , فرامرز حاج منوچهری , علی اشرف امامی حِکْمَت، در لغت به معنای دانش، دانایی، معرفت و عرفان (بـرای مـوارد استعمـال در زبـان فـارسی و شـواهد شعری، نک‍ : لغت‌نامه ... ). تهانوی حکمت را در اصل به معنای «اتقان الفعل و القول و احکامهما» دانسته که در اصطلاح فیلسوفان به دو معنای خاص، شامل دو بخش عملی و نظری، و معنای اخص استعمال شده که مراد از آن قوه‌ای ع...
حکومت و ورود | علی تولایی حُکومَتْ وَ وُرود، یکی از روشهای جمع میان ادله در اصول فقه امامیه که از نوآوریهای شیخ انصاری (د 1281 ق/ 1864 م) است (تبریزی، 588؛ مظفر، 2/ 194 بب‍‌ ). براساس نظریۀ وی، گاه رابطۀ بین دو دلیل، حکومت یا ورود است و دلیل حاکم یا وارد، همواره بر دلیل دیگر مقدم خواهد بود؛ بنابراین، در این حالت هیچ‌گونه تعارضی رخ نخو...
حلوانی | فرهنگ مهروش حُلْوانی، ابوعبدالله حسین بن محمد بن حسن بن نصر، ادیب و متکلم شیعی اهل بغداد در سدۀ 5 ق/ 11 م، و مؤلف نزهة الناظر و تنبیه الخاطر. لقب حلوانی حاکی از انتساب وی به شهر حلوان تلقی شده است (امین، 6/ 153؛ برای ضبط نام وی به‌صورت حَلوایی، نک‍ : کنتوری، 579).
حلیمی | فرامرز حاج منوچهری حَلیمی، ابوعبدالله حسین بن حسن بخاری (338-403 ق/ 949-1012 م)، فقیه، قاضی و محدث پرشهرت شافعی در ماوراء‌النهر. وی در خانواده‌ای اهل دانش در گرگان به دنیا آمد. پدرش ابومحمد حسن بن محمد از فقیهان و محدثان بود و حاکم نیشابوری (د 405 ق/ 1014 م) از او حدیث شنیده بوده است.
حلال و حرام* |
حماد بن زید* |
حمزه | محمد جانی پور حَمْزه، فرزند حبیب بن عُمارة بن اسماعیل زَیّات تیمی (80-156 ق/ 699-773 م)، عالم کوفی و یکی از قاریان هفت‌گانه. وی در کوفه می‌زیست و در شهرهای عراق تجارت می‌کرد (ابن‌سعد، 6/ 385؛ طبری، 11/ 656؛ سمعانی، 3/ 122؛ طوسی، 177). ذهبی او را ایرانی‌الاصل می‌داند (سیر … ، 7/ 90). احتمال می‌رود او برخی از صحابه را در روز...
حمد | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث , مهدی مطیع حَمْد، اولین سورۀ قرآن کریم به ترتیب مصحف، دومین به ترتیب نزول (بعد از سورۀ علق) و نیز اولین سورۀ کامل مُنزل بعد از سور علق، نون، مزمل و مدثر. این سوره دربردارندۀ 7 آیه، 29 کلمه و 140 (یا 142) حرف است.

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام