معارف اعتقادی و عملی اسلام روز به روز رو به سقوط می‌رفت و طرق درک و پیشرفت این حقایق، یعنی طریق بحث آزاد و طریق سیر معنوی، رهسپار وادی فراموشی می‌شد. شیعه چون نیروی کافی برای در هم شکستن وضع موجود نداشت و اعاده وضع عمومی زمان رسول اکرم(ص) برای آنها ممکن به نظر نمی‌رسید، از راه دیگر دست به کار شدند و کوشیدند تا می‌توانند معارف اعتقادی و عملی اسلام را حفظ و ضبط نمایند و راههای مشروع آن را که همان راه بحث آزاد و سیر معنوی باشد، زنده نگه دارند. شیعیان طبق وصیتی که به موجب آن، رسول اکرم(ص) اهل بیت کرام خود را حافظ و مبیّن معارف اسلامی و پیشوای معنوی مسلمین معرفی کرده بودند، به ائمه اهل بیت(ع) روی آوردند و با نهایت ترس و لرزی که داشتند، از هر راه ممکن، به تحصیل و ضبط معارف دینی پرداختند.

شاید نخستین قومی که از سارمات‌ها که بر اروپا تاختند، «یازیگ‌ها» (Iazyges) بودند که در سوی مغرب در کنار رود بوگ (Bog) و دنیستر جای داشتند. این مردم آنگاه به مجارستان آمدند و رکسلانی (Roxolani) که نامشان را به «آلان‌های روشن» یا «تابناک» معنی کرده‌اند، شاید از مهاجران بعد از ایشان باشند.

آنچه در پی می‌آید، تلخیصی است از یک بخش کتاب «میراث ایران»‌ که به نفوذ گسترده فرهنگی ایران در همسایگان باستانی‌اش می‌پردازد. بسیاری از اقوامی که در اینجا نامشان می‌آید، به‌تدریج در تاریخ محو شده‌اند و در میان اقوام مسلط حل گشته‌اند؛ اما ایرانیان به برکت فرهنگ عمیق خود پایدار مانده‌اند و به همین روی می‌بایست قدردان و فزاینده این فرهنگ پربار باشیم.

در سالهای 1345 – 1346 برخی از زین ابزارها را یاد کردم اینک درین گفتار از فلاخن که یکی از ابزارهای جنگی باستانی است یاد می گردد. آنچنان که مردمان روزگاران پیشین، از سنگ، ابزارهای زندگی خود را می ساختند، همین سنگ نزد آنان، ابزاری بوده از برای شکار و پیکار. ناگزیر این سنگ کلوخی بوده نتراشیده که با دست پرتاب می شده، رفته رفته تراشیده و پرداخته شده، از آن گروهه (غلوله =گلوله) ساختند و بسا هم به جای گروهۀ سنگی، گروهۀ سربی فراهم کردند.

از سپیده‌دم آفرینش آدمی، ذهن او در پی شناخت بود. از همین‌رو در خود و پیرامون خود به کشف ناشناخته‏‌ها پرداخت و در طی هزاران سال با تلاشی جانکاه به دنبال حقیقت گشت. آنچه بیش از همه آدمی را به تکاپو وامی‏داشت و او را به اندیشیدن برمی‏انگیخت، ترس از سرنوشت خویش بود. او خود را در جهانی پرمهابت، که از زمین و آسمانش دشمنانی بزرگ بر او چیره می‏کرد، ناتوان می‏دید و یارای برابری با آنها را در خود نمی‏یافت.

‌حضرت ابومحمد حسن بن علی، امام یازدهم از ائمه اثنی عشر و سیزدهمین معصوم از چهارده معصوم است. پدر بزرگوارش امام علی هادی(ع) و مادرش بانویی صالح و عارف به نام «سوسن» (یا حدیثه یا سلیل) بود. تولد حضرت به اختلاف روایات در ماه ربیع‌الاول یا ربیع‌الآخر سال ۲۳۱ یا ۲۳۲ق و بنا به اکثر روایات در مدینه اتفاق افتاد. ۲۲ یا ۲۳ سال داشت که پس از وفات پدر بزرگوارش (۲۵۴ق) به امامت رسید و در هشتم ربیع‌الاول سال ۲۶۰ق که حدود ۲۸ یا ۲۹ سال داشت، وفات یافت و در خانه خود و جوار تربت پدر خویش در سامرا به خاک سپرده شد.

به روایتی امروز سالگرد شهادت امام سجاد(ع) است که شاید بتوان گفت در میان امامان بزرگوار، دردناک‌ترین و دشوارترین ایام را داشت و کمترین یار و یاور را! آنچه در پی می‌آید، بخشهایی از کتاب سودمند «زندگانی علی بن الحسین(ع)» است که به این مناسبت تقدیم می‌شود.

۲۳ مرداد سالروز جدایی بخشی دیرینه از میهن‌مان در سال ۱۳۵۰ است؛ همان روزگاری که برخی می‌کوشند برای جوانان امروز، نمادی از قدرت ملی و رفاه اجتماعی و خوشبختی جا بزنند. در این تاریخ، یعنی تنها هفت سال پیش از پیروزی انقلاب، حکومت وقت تن به تجزیة استان چهاردهم کشور داد و بدون شلیک یک گلوله، بخشی به آن مهمی را به مشتی مهاجر برخاسته از صحراهای اطراف بخشید و حقوق ملت ایران را نادیده گرفت.

ادموند بوزوورث – مترجم: علی پیرنیا در سدۀ چهارم / دهم، تصوف وارد مرحلۀ تازه ای شده بود و تشکیل حلقه های خصوصی انس در محضر پیران یا مشایخ، که پیشوایان روحانی به حساب می آمدند، رونقی داشت. «مریدان» و «شاگردان» در جستجوی کسب فیض از «مرشدها»یی بودند که مراحل عارفانه را طی کرده بودند. بسیاری از این گروه ها یا حلقه ها مرکز ثابتی نداشتند، مریدان همه جا از پی پیران طریقت می رفتند که دائم در راه بودند.

زردشت چهره ای تاریخی هست یا نه؟ هر چهرۀ تاریخی از این دست طبعاً به صورت نمونه و سرمشقی افسانه ای در می آید و سنخ اعلای فضایل و خواص رسالت خود می گردد. در گاهان جزئیات چندی دربارۀ زندگینامۀ زردشت می توان سراغ گرفت. با این همه، عده ای از ایرانشناسان برای زردشت وجود تاریخی قایل نیستند.

در قرآن کریم و احادیث شریف نبوی و کتب تاریخ و ملل و نحل اسلامی مسیحیان به نام «نصاری» (که در قرآن نصارا خوانده می شود) نامیده شده اند و نصاری در عربی کلمۀ جمع است که مفرد آن «نصرانیّ» است، اما از لحاظ قواعد جمع ظاهراً نصاری جمع نصران است نه نصرانیّ، چنانکه جمع ندمان (یعنی پشیمان) ندامی است (لسان العرب و قاموس و المخصص ابن سیده)، یعنی طبق قواعد صرف عربی صفتهایی که بر وزن فعلان است

وظیفۀ خطیری بر عهدۀ بنده محول شده است و آن عبارت است از بحث در تاریخ اسلام و به ویژه سیرۀ حضرت رسول اکرم، صلی الله علیه و آله و سلم. پیش از آنکه اصل مطلب، یعنی تاریخ اسلام و ظهور دین مبین اسلام و زندگانی حضرت رسول اکرم، مورد بحث من قرار گیرد، لازم است مقدماتی را خدمت شنوندگان محترم عرضه بدارم

بازنشر جلسه نقد و بررسی دو کتاب از شاهرخ مسکوب در مجله «کتاب امروز»/ میزگردی با حضور مهرداد بهار، ناصر پاکدامن، امیرحسین جهانبگلو، داریوش شایگان، محمدرضا شفیعی کدکنی و شاهرخ مسکوب

خیام یا خیامی (غیاث الدین ابوالفتح یا ابوحفص عمربن ابراهیم الخیامی) که ظاهرا به واسطه چادر دوز بودن جد یا پدرش به خیامی شهرت یافته از ریاضییون به نام مسلمین در قرن پنجم و اوایل ششم بود. وی در نیشابور متولد شده و در همانجا وفات یافت. تاریخ تولدش معلوم نیست و هم چنین تاریخ وفاتش مشکوک است و 517 و 526 هر دو ماخذی دارد لکن شاید احتمال وفات او در حدود سنه 526 بیشتر قوت داشته باشد.

در میان ما کودکان، هر که زودتر به روزه گرفتن آغاز می‌کرد، سربلندتر و مغرورتر بود. یادم هست در مدرسه و در خانواده ما مسابقه داشتیم که کی بیشتر ماه را روزه گرفته و که زودتر برای سحری‌خوردن از خواب برخاسته و که دعاهای این ماه و مراسم این ماه را بیشتر رعایت کرده است. حتی غروری در میان ما کودکان سیزده و چهارده‌ساله بود که دیرتر از بزرگان افطار بکنیم و شب زودتر از آنها برای سحری خوردن برخیزیم!‌