شمس تبریزی / محمّدعلی موحّد
شمس تبریزی / محمّدعلی موحّد

محمّدبن علی‌بن مَلِک‌داد، درویش بی‌نام و نشانی که در بامداد روز شنبه بیست و ششم جمادی‌الاخری سال ۶۴۲ق به قونیه آمد و مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی (۶۰۴- ۶۷۳ق) را، که عالم و مدرّس و واعظی برجسته بود، مجذوب خود ساخت. مصاحبت شمس تحوّلي عظیم در احوال و افکار مولانا پدید آورد.

1402/7/8 ۰۹:۵۴
نسبت میان علوم اجتماعی و مفهوم ایران / امیر هاشمی مقدم
نسبت میان علوم اجتماعی و مفهوم ایران / امیر هاشمی مقدم

پخش فیلمی کوتاه از آغاز جلسه دفاع پایان‌نامه ارشد لیلا حسین‌زاده، دانشجوی کارشناسی ارشد انسان‌شناسی دانشگاه تهران اصلی‌ترین موضوع بحث فضای مجازی روزهای اخیر بود. به سه دلیل بر خودم لازم دیدم درباره برخی از زوایای این موضوع نکاتی را بنویسم: نخست اینکه قوم‌گرایی و ملی‌گرایی یکی از حوزه‌های مطالعاتی‌ام است که سال‌هاست درباره‌شان می‌خوانم و می‌نویسم. دوم اینکه من نیز انسان‌شناسی خوانده‌ام و نسبت به این رشته و حاشیه‌هایش حساسم....

1402/7/8 ۰۶:۲۵
 روشن نورى، سخنورى گمنام در عصر قاجار / حسین مسرّت
روشن نورى، سخنورى گمنام در عصر قاجار / حسین مسرّت

در دورۀ قاجار هر فرمانروایی که به ولایتی گمارده می شد، همراه خود گروهی نظامی، اداری، مستوفی، مالیات چی، دبیر، کاتب و خدم و حشم هم می برد که برخی از این همراهان، سخنور یا شاعر بودند. یکی از اینان ميرزا هدايت‏اللَّه متخلّص به «روشن نورى» است.

1402/7/5 ۰۹:۵۴
ادامه مطلب
عقاید حکمی محمد بن زکریای رازی / ذبیح الله صفا
عقاید حکمی محمد بن زکریای رازی / ذبیح الله صفا

کمتر کسی از عالمان شرق و غرب یافته می‌شوند که دربارۀ مقام رازی در طب و طبیعیات سخنی نشنیده و یا نخوانده باشند. وی در دنیای پیش از ما همیشه به‌عنوان پزشک و کیمیاوی و عالم طبیعی شناخته و ستوده شده بود

1402/6/6 ۱۳:۴۶
بازشناسی بقایای افسانه گرشاسب در منظومه های حماسی ایران / بهمن سرکاراتی
بازشناسی بقایای افسانه گرشاسب در منظومه های حماسی ایران / بهمن سرکاراتی

گرشاسب ِ سام ِ نریمان، که اسدی طوسی و خواجوی کرمانی – شاید هم سراینده‌ای دیگر که همنام خواجو بوده – منظومه‌های گرشاسب نامه و سام نامه را، با استفاده از روایات حماسی ِ کهن و نیز با بهره‌گیری از قوۀ خیال و پندار خود، در وصف پهلوانی‌های او سروده‌اند

1402/3/30 ۱۳:۳۹
چرا در شاهنامه از پادشاهان ماد و هخامنشى ذکرى نیست؟ / احسان یارشاطر
چرا در شاهنامه از پادشاهان ماد و هخامنشى ذکرى نیست؟ / احسان یارشاطر

”تاریخ ملى“ ایران به صورتى که در شاهنامه و تواریخ اسلامى مثل طبرى و ثعالبى دیده مى‏ شود، از تاریخ پادشاهان ماد و هخامنشى خالى است. اصولاً از تاریخ مغرب و جنوب ایران پیش از دورۀ ساسانى، در تاریخ ملى ایران اثرى پیدا نیست.

1402/3/28 ۱۰:۵۴
ادامه مطلب
اولین عکس‌های نظامیان ایتالیایی از حرم‌ امام رضا (ع)
اولین عکس‌های نظامیان ایتالیایی از حرم‌ امام رضا (ع)

همیشه اولین‌ها از آخرین‌ها جذاب‌تر بوده‌اند و این جذابیت درباره نخستین تصویر برداشته‌شده از آستان مقدس حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا (علیه‌السلام) حال‌ و هوای دیگری دارد و حالا شاید بد نباشد در ۱۲۴۲‌امین سال‌روز شهادت ایشان به‌ سراغ قدیم‌ترین عکس‌های برداشته‌شده از آن بارگاه ملکوتی برویم.

1402/6/26 ۱۳:۱۹
مراسم عزای حسینی / کیانوش کیانی هفت‌لنگ
مراسم عزای حسینی / کیانوش کیانی هفت‌لنگ

متن نامۀ محمّدرحیم خان علاء‌الدّوله به ناصرالدین شاه قاجار در خصوص جمع و خرج ایران و نیز لباس فرّاشان در مراسم عزای حسینی (ع)، و دستخط شاه در این زمینه

1402/6/19 ۱۳:۱۶
قصه یک دست‌خط تاریخی!
قصه یک دست‌خط تاریخی!

نسخه‌ای خطی به شماره ۵۶۶۷ در ۱۷۲ برگ در گنجینه خطی کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد که با این نام ثبت و فهرست شده است «اسناد و مکاتبات و یادداشتها: دستخطهای ناصرالدین شاه خطاب به امین‌السلطان و عرایض مردم با دستورهای شاه مربوط به سالهای ‎۱۲۹۳ تا ‎۱۲۹۵ و نیز نامه‌هایی از امین‌الدوله، حکیم‌الممالک، معاون‌الملک، نظام‌الدوله».

1402/3/31 ۱۲:۳۱
ادامه مطلب
گسترش زبان مخفی و بی‌توجهی دانش‌آموزان به زبان فارسی
گفت وگو با محمد جعفر یاحقی درباره عبدالکریم تمنا
گفت وگو با محمد جعفر یاحقی درباره عبدالکریم تمنا

افغانستان سرزمینی است كه بسیاری از شاعران و گویندگان بزرگ زبان فارسی در قرن‌های متمادی در آن متولد شده و بالیده‌اند اما در دوره‌های مختلف به ویژه در چند دهه گذشته، دولت‌هایی در افغانستان بر سر كار آمدند كه شرایط زندگی را برای اهل فرهنگ و هنر دشوار كردند‌ و بسیاری از شاعران و نویسندگان افغانستانی را از سرزمین‌شان كوچاندند.

1402/7/4 ۰۵:۴۱
گفت‌وگو با ساسان طهماسبی درباره سه سفرنامه «یوهان اشترویس»
گفت‌وگو با ساسان طهماسبی درباره سه سفرنامه «یوهان اشترویس»

ساسان طهماسبی، پژوهشگر و مترجم گفت: تعداد سفرنامه‌های دوره صفوی که تاکنون ترجمه شده‌اند، در قیاس با انبوهی از سفرنامه‌ها که هنوز ترجمه نشده‌اند، بسیار اندک است، بااین‌وجود، کوشیدم متنی را برای ترجمه انتخاب کنم که تا حد ممکن، متمایز باشد.

1402/6/27 ۱۰:۳۹
ادامه مطلب
گزارش تصویری برگزاری مجلس یادبود مادر احمد مسجدجامعی
گزارش تصویری از آیین یادبود یک‌صدمین سال آغاز انتشار نشریه «توفیق»
گزارش تصویری برگزاری آیین یادبود «فاطمه کریمی» در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
گزارش تصویری برگزاری آیین یادبود «فاطمه کریمی» در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

آیین یادبود «فاطمه کریمی»، مشاور عالی بخش هنر و معماری و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، صبح چهار‌شنبه، بیستم اردیبهشت، در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

1402/3/8 ۱۲:۱۲
ادامه مطلب

مداخل برگزیده

  • تعزیه
    علی بلوکباشی

    از مادۀ «ع ز ی» به معنای صبر و شکیبایی کردن ( المنجد، ذیل عزی). این واژه در فرهنگ و ادبیات مذهبی مسلمانان، به‌ویژه شیعیان، به معانی گوناگون دیگر به کار می‌رود. عزا و سوگ، مجلس عزاداری و روضه‌خوانی، نوحه‌سرایی در مرگ و شهادت امامان و معصومین، به‌ویژه سیدالشهداء امام حسین(ع)، همدردی با مصیبت دیدگان و تسلیت گفتن و سر سلامت دادن به بازماندگان از دست رفته، از رایج‌ترین معانی و مفاهیم این واژه است (بلوکباشی،23؛ نیز نک‍ : لغت‌نامه...، ذیل تعزیت و تعزیه؛ EI1, VIII/ 711). اطلاق تعزیه به نوعی نمایش آیینی ـ مذهبی دربارۀ واقعه‌های تاریخی ـ مذهبی و حماسی،وعمدتاً واقعۀ کربلا و شهادت امام حسین(ع) و یاران او و مصایب خاندان پیامبر(ص)، از مفاهیم اصطلاحی این واژه در ایران است (بلوکباشی، همانجا؛ نیز نک‍ : ه‍ د، تعزیه‌خوانی).

    ادامه مطلب
  • تکیه
    علی بلوکباشی

    تِکْیه، یا تَکْیه، ساختمانی با معماری و فضاسازی ویژه برای برگذاری آیینهای نمایشی شبیه‌خوانی و مراسم عزاداری و نیز جایی خاص برای اجرای مناسک اهل تصوف و درویشان.

    ادامه مطلب
  • حسین(ع)، امام
    علی بلوکباشی,یدالله غلامی مایانی,علی بهرامیان,احمد پاکتچی,بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث,فرامرز حاج منوچهری,عبدالله مسعودی آرانی

    حُسِيْن (ع)، اِمام، فرزند علی بن ابی‌طالب (ع) و فاطمۀ زهرا (ع)، و نوۀ پيامبر اکرم (ص) (3 شعبان 4-10 محرم 61 ق / 8 ژانويۀ 625-10 اکتبر 680 م)، امام سوم شيعيان و شهيد کربلا

    ادامه مطلب
  • تاسوعا
    حسن اکبری بیرق

    روز نهم ماه محرم، که همه‌ساله شیعیان و دوستداران امام حسین (ع) با آیینهای ویژه‌ای، به یاد مصائبی که در روز نهم محرم 61 ق / 9 اکتبر 680 م بر شهدای کربلا گذشته است، آن را گرامی می‌دارند.

    ادامه مطلب
  • تکیه دولت
    احمد آرین نیا

    از تکیه‌های بسیار مشهور ایران، ساخته‌شده در عصر ناصری که تکیۀ همایونی نیز خوانده می‌شد.

    ادامه مطلب

تازه های نشر مرکز

اخبار و گزارش

  • از «شمس» چه ‌می‌توان آموخت؟

    جرأت دانستن و جربزه سرکشیدن، چیزهایی است که مهدی محبتی معتقد است می‌توان از شمس تبریزی آموخت. او می‌گوید: «نوع برخورد شمس با الگوهای فکری و قالب‌های فرهنگی حاکم بر عصر خود، از این جهت که آدمی را جان و جرأت می‌دهد که همه چیز را - تا آنجا که می‌تواند - شخصاً بفهمد و از فهمیدن و دانستن و تجزیه و تحلیل آن نترسد، برای آموزش و پرورش امروز ما بسیار پرسود و قابل الگوبرداری است.»

    ادامه مطلب
  • بدیع الزمان فروزانفر؛ مولوی پژوهی از خطه خراسان

    دانشیار زبان و ادبیات فارسی و مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند گفت: پژوهش‌هایی بر زندگی مولانا جلال الدین محمد بلخی و تصحیح آثارش از مهم‌ترین کارهای برجسته بدیع الزمان فروزانفر است که مدت چهل سال از زندگی این ادیب برجسته را به خود اختصاص داد.

    ادامه مطلب
  • مولانا یک انسان کامل جهانی و متعلق به تمام کائنات

    مولانا شاعری است همچون آفتاب روشن و تمام نشدنی که نمی‌توان سروده‌هایش را به زمان و مکان خاصی محدود کرد. او نه ایرانی، نه ترک و نه افغان است، بلکه مولانا یک انسان کامل جهانی و متعلق به کائنات است. داستان‌های مولانا متعلق به صلح جهانی است و به صلح جهانی نیز منتج می‌شود.

    ادامه مطلب
  • شباهت‌ها و تفاوت‌های فردوسی و مولوی

    محمدعلی اسلامی ندوشن مثنوی را «حماسه دوران بعد از اسلام» و شاهنامه را «حماسه ایران پیش از اسلام» می‌خواند که تفاوت بسیاری با هم دارند اما در جهاتی به‌هم شبیه هستند؛ سازنده آن‌ها دو نابغه برجسته ایرانی است که از دو سیر برای شناخت بشریت و شناخت تمدن ایران و قوم ایرانی حرکت کرده‌اند.

    ادامه مطلب
  • مجموعه مقالات شمس تبریزی رونمایی شد

    مجموعه کتاب «دیدار دو دریا»، «مقیم دریا» و مجموعه مقالات شمس تبریزی در نهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا در شهرستان خوی رونمایی شد.

    ادامه مطلب

کارگاه و سمینار

مقالات دائرة المعارف بزرگ اسلامی براساس موضوع

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: