عرفان و فلسفه در اندیشه خواجه نصیرالدین طوسی / علیرضا روشنایی - بخش دوم
آنچه امروز می‌توان از نظامی آموخت / مهدی نجفی
انوار، حکیمی از نسل فیلسوفان جامع / حسن بلخاری
انوار، حکیمی از نسل فیلسوفان جامع / حسن بلخاری

افلاطون در رسالۀ «جمهوری» (کتاب ششم) شعلۀ بحث در باب فلسفه و نقش مؤثر فیلسوف در جامعه را برمی‌‌افروزد تا به تشریح و تبیین یکی از مشهورترین گزاره‌های خود برسد: «حاکمان حکیم» یا «حکیمان حاکم».

1401/12/22 ۱۱:۴۸
ادامه مطلب
حکیم نظامی و ایران / سیدمحمود دعایی
حکیم نظامی و ایران / سیدمحمود دعایی

آنچه در پی می‌آید، به‌احتمال آخرین سخنرانی مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین دعایی است که سال گذشته در همین ایام، به مناسبت روز حکیم نظامی گنجوی و گرامیداشت او در «انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور» ایراد شد. یاد عزیزش را گرامی می‌داریم و ریزش باران رحمت الهی را بر او خواستاریم.

1401/12/22 ۱۱:۵۶
درباره جشن سده / مهرداد بهار
درباره جشن سده / مهرداد بهار

روزی هوشنگ با یک‌صد تن ازیاران به کوه رفت. ماری عظیم به سوی او ویارنش فراز آمد. هوشنگ سنگی به سوی مار پرتاب کرد. سبگ بر سبگ آمد و از برخورد دو سنگ آتش پدیدار گشت و مار بسوخت. پدید آمدن آتش را جشن گرفتند و آن‌را سده نامیدند.

1401/11/10 ۱۳:۰۶
آیین مهر و ورزش باستانى / مهرداد بهار
آیین مهر و ورزش باستانى / مهرداد بهار

معمولاً منشأ ورزش باستانى ایران را در آغاز دوره اسلامى می‌‏جویند و آن را پوششى بر کوشش ایرانیان میهن‌‏دوست در فراگرفتن شیوه‌‏هاى نبرد با کمان و سپر وجز آن بر ضد تازیان می‌‏دانند. هرچند ممکن است این ورزش به این منظور یارى رسانیده باشد، ولى خطائى بزرگ است اگر سنت ورزش باستانى را به زمانى چنین نزدیک تاریخى نسبت دهیم.

1401/10/14 ۱۱:۱۹
ادامه مطلب
نخستین آگهی‌ تجاری ایران
نخستین آگهی‌ تجاری ایران

نخستین آگهی تجاری در تاریخ مطبوعات ایران، در شماره ششم از سال اول روزنامه وقایع اتفاقیه در نیمه اسفند سال۱۲۲۹ منتشر و به این ترتیب، تبلیغات بازرگانی در مطبوعات ایران، ۱۴سال پس از انتشار نخستین روزنامه کشور یعنی کاغذ اخبار و پانزده سال بعد از رواج کاربرد آگهی در مطبوعات غربی آغاز شد.

1401/8/3 ۱۰:۰۴
محرم سال 1289 به روایت ناصرالدین شاه
محرم سال 1289 به روایت ناصرالدین شاه

تهران در دوران قاجار تکایای بسیاری داشت که در دهه عاشورا و سایر روزهای عزاداری مورد استفاده عزاداران حسینی قرار می‌گرفت. مهم‌ترین تکیه تهران که اینک اثری از آن باقی نمانده، تکیه دولت تهران بود. در این گزارش به خاطرات ناصرالدین شاه در دهه عاشورای سال ۱۲۸۹ هجری قمری یعنی یکسال پیش از پایان بنای تکیه دولت آمده است.

1401/5/18 ۰۹:۴۶
سندی که می‌گوید فارسی زبان رسمی هندوستان بوده
ادامه مطلب
مجال دادن به‌ وجه دراماتیک تعزیه در گفت‌وگو با مترجمان کتاب «تئاتر و اسلام»
مجال دادن به‌ وجه دراماتیک تعزیه در گفت‌وگو با مترجمان کتاب «تئاتر و اسلام»

کتاب «تئاتر و اسلام» نوشته ماروین کارلسون به‌تازگی با ترجمه مشترک بهزاد لطفی و الهام معدنی در نشر لگا منتشر شده است. اثری که ارتباط تئاتر با جهانی گسترده‌تر را بررسی کرده و زوایای گوناگون آن را در دوره‌های مختلف و کشورهای خاورمیانه به بحث نشسته است.

1401/12/15 ۰۹:۵۴
گفت‌وگو با استاد عبدالمجید ارفعی در مورد رمزگشایی فرانسوا دوسه از خط «عیلامی خطی»
گفت‌وگو با استاد عبدالمجید ارفعی در مورد رمزگشایی فرانسوا دوسه از خط «عیلامی خطی»

استاد عبدالمجید ارفعی متولد 1318 و از اولین فارغ‌التحصیلان ایرانی در رشته زبان‌های باستانی در مؤسسه شرقی دانشگاه شیکاگو است. او که هم‌دوره با دکتر یوسف مجیدزاده و دکتر صادق ملک شهمیرزادی در آن دانشگاه به تحصیل پرداخته، محضر استادانی همچون ساموئل نواح کرایمر، والتر هینتس، ریچارد هَلِک، ابراهیم پورداود و پرویز ناتل‌خانلری را درک کرده و بر زبان‌های «سومری»، «اَکَدی»، «ایلامی»، «فارسی باستان» و «هخامنشی» اشراف کامل دارد

1401/12/15 ۰۸:۵۴
گفت‌وگو با اکبر معصوم‌بیگی درباره نقش روشنفکران در تحولات تاریخی و اجتماعی
گفت‌وگو با اکبر معصوم‌بیگی درباره نقش روشنفکران در تحولات تاریخی و اجتماعی

روشنفکران یکی از پایه‌های اصلی انقلاب مشروطه بودند و از آن زمان تا امروز روشنفکری ایران با فرازونشیب‌های مختلف در وقایع گوناگون اجتماعی و سیاسی جامعه نقش داشته است. روشنفکران مشروطه یک پا در فرهنگ داشتند و یک پا در سیاست و این ویژگی آنها بدل به سنت روشنفکری در ایران شد.

1401/12/10 ۱۰:۳۰
ادامه مطلب
گزارش تصویری برگزاری ششمین همایش ملّی زبان‌ها و گویش‌های ایران در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی
گزارش تصویری برگزاری آیین یادبود  «سیّداحمد وکیلیان» در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
رونمایی از کتاب «جنگ‌های صلیبی» در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
ادامه مطلب

مداخل برگزیده

  • چهل ستون، اصفهان
    میترا شاطری

    (اصفهان)، کاخی تشریفاتی متعلق به دورۀ صفویه (ح905- 1135ق / 1500-1723م) در اصفهان، واقع در میان بـاغی بـه همین نـام بـه وسعت 000‘ 67 مـ‍ 2 در حـد فاصل میدان نقش جهان و خیابان چهارباغ. این باغ براساس متون تاریخی، در اصل بخشی از باغ نقش‌جهان بوده، و شاه‌اسماعیل دوم صفوی (سل‍ 984- 985ق / 1576-1577م) عمارتی در آن برپا ساخته بود.

    ادامه مطلب
  • بهار، فصل
    اصغر کریمی

    یا به‌صورت متداول باهار، فصل اول از فصلهای چهارگانۀ سال. 

    ادامه مطلب
  • اعتدالین
    یونس کرامتی

    \eʾtedāle(a)yn\، (به‌معنای دو اعتدال)، دو لحظه از سال خورشیدی که در آنها، از دید ناظر زمینی، مرکز جرم خورشید در مسیر گردش ظاهری خود گرد زمین (دایرۀ فرضی موسوم به دایرةالبروج) از صفحۀ معدل‌النهار (دایرۀ فرضی استوای سماوی یا همان صفحۀ دایرۀ استوای زمین) می‌گذرد.

    ادامه مطلب
  • جشن
    محمد جعفری (قنواتی),مینا سلیمی

    جَشْن، آیینی با آداب گوناگون و بیشتر شادی‌آور. جشن را بزم، سور، شادی، عیش، و عید نیز می‌گویند (برهان ... ؛ لغت‌نامه ... ). 

    ادامه مطلب
  • چهارشنبه سوری
    یاسمین مجتهدپور

    چَهارْشَنْبه‌سوری، جشن آیینی چهارشنبۀ پایان سال که به باور مردم، موقع دفع قضا و بلا ست.

    ادامه مطلب

تازه های نشر مرکز

اخبار و گزارش

کارگاه و سمینار

مقالات دائرة المعارف بزرگ اسلامی براساس موضوع

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: