شیرپلا، پناهگاه و مجتمع ورزشی کوهستانی

شیرپلا، پناهگاه و مجتمع ورزشی کوهستانی \ panāhgāh va mojtamaº-e varzešī-ye kūhestānī-ye šīrpalā \ ، پناهگاه و مجتمعی برای ورزشهای کوهستانی، بالاتر از آبشار دوقلو، واقع در دامنه‌های جنوبی توچال. 
ساخت این پناهگاه در مرداد 1341 توسط فدراسیون کوهنوردی، در زمان ریاست حسین رفعتی افشار و نایب ـ رئیسی ابوالقاسم نوروزی و با همکاری برخی از گروههای کوهنوردی در بلندیهای شمال تهران در ارتفاع 750‘2متری از سطح دریا آغاز شد و در 9 آبان ماه همان سال گشایش یافت. 
پیش از ساخت این پناهگاه، با همت محمدکاظم گیلانپور، از نخستین مربیان و مدرسان کوهنوردی در ایران، سنگ‌چینهایی در محل آن برپا شده بود که به هنگام پی‌ریزی پناهگاه شیرپلا از سنگهای آن استفاده شد. این پناهگاه با سنگ، آجر و سیمان و تیرآهن ساخته شده است و از زمان برپایی آن، بارها مرمت شده، و گسترش یافته است. در ساخت پناهگاه شیرپلا، بالغ بر 250 هزار تومان هزینه شد که از محل کمکهای مردمی و کوهنوردان فراهم شده بود. در ابتدا، امکانات آن شامل ساختمانی یک‌طبقه با 42 تختخواب و یک دستگاه موتور برق با قدرت 5 / 2 کیلووات در ساعت بود. این پناهگاه با توسعه در 1345 ش، به ساختمانی دوطبقه بدل شد که طبقۀ دوم دارای خوابگاهی با گنجایش 80 تختخواب دوطبقه بود؛ همچنین در آن زمان، پناهگاه شیرپلا به یک دستگاه موتور برق 16کیلوواتی و یک باند هلیکوپتر مجهز شد. 
در 1347 ش ساختمانی مجهز و سه‌طبقه‌ در قسمت جلو ساختمان پیشین به امکانات پناهگاه شیرپلا اضافه شد و از آن پس، به‌تدریج امکانات آن افزایش یافت؛ به طوری که امروزه (1389 ش)، دارای 800 مـ2 زیربنا، یک خوابگاه اصلی با گنجایش 150 تخت، آب لوله‌کشی، سرویس بهداشتی، برق شهری، غذاخوری، بوفه، تلفن ثابت و یک دیوارۀ مصنوعی سنگ‌نوردی در پشت ساختمان است. وضعیت بهداشتی آن تقریباً مناسب است و با توجه به ساختمانهای متعددی که دارد، ظرفیت خواب آن تا 250 تن با امکانات لازم افزایش یافته است. هر هفته، بسته به فصلهای مختلف سال، به صورت میانگین 2 تا 3 هزار تن از مجتمع شیرپلا استفاده می‌کنند. 
راه اصلی دسترسی به پناهگاه شیرپلا از دربند است و پس از گذر از روستای پس‌قلعه و رسیدن به دوراهی اوسون باید با توجه به علائم راهنما به سمت راست حرکت کرد. نیمۀ دوم این راه با کابل، نرده، پله‌های فلزی و نردبان ایمن‌سازی شده است. 
از پس‌قلعه تا پناهگاه شیرپلا حدود 5 / 2 تا 3 ساعت راه است. در سمت راست این پناهگاه، راهی وجود دارد که به ایستگاه پنجم تله‌کابین توچال، و از آنجا به قلۀ توچال می‌رسد. فاصلۀ زمانی شیرپلا تا قلۀ توچال حدود 3 تا 4 ساعت است. در این مسیر، به‌جز جان‌پناه سیاه‌سنگ (جان‌پناه امیری) که در نیمه‌های راه ساخته شده است، استراحتگاه دیگری وجود ندارد. 
از پناهگاه شیرپلا می‌توان به قله‌های توچال، پیازچال، شاه‌نشین و دیگر بلندیهای جبهۀ جنوبی توچال دسترسی یافت. از جاذبه‌های دیدنی در طول مسیر پناهگاه شیرپلا می‌توان به مسیر پاکوب و صخره‌ای از قرارگاه امداد و نجات داوودی و آبشار زیبای معروف به آبشار دوقلو که در پایین ساختمان پناهگاه واقع است و نیز چشم‌انداز زیبای شهر تهران اشاره کرد. 

مآخذ

 محمدی‌فر، داوود، فرهنگ کوهنوردی و غارنوردی ایران، تهران، 1386 ش؛ همو و محمد ابراهیمی، تاریخ کوهنوردی ایران، تهران، 1382 ش؛ میرآقایی فعال، میرغنی و مجید یاسینی، جان‌پناهها و پناهگاههای کوهنوردی ایران، تهران، 1388 ش؛ فصلنامۀ کوه، 1387 ش، س 13، شم‍ 51.

سیما صفری