مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

احمد نهاوندی | محمدعلی مولوی اَحْمَدِ نَهاوَنْدی، احمد بن محمد نهاوندی حاسب (د 220-230ق/ 835-845م)، ستاره‌شناس و ریاضی‌دان ایرانی از سرگذشت او هیچ‌گونه آگاهی نداریم. زوتر (ص 10) و سزگین (GAS, V/ 226, VI/ 90, 135) ریاضی‌دان به نام احمد بن محمد حاسب را که ابن‌ندیم (ص 340) از وی یاد کرده است، با نهاوندی یکی شمرده‌اند، اما از آنجا که ابن ندی...
احمد نظام شاه | ابوالفضل خطیبی اَحْمَدْنِظامْ شاه (حک‍ 895-916ق/ 1490-1510م)، بنیادگذار سلسلۀ نظام شاهیه در احمد نگر دکن.
احمدو |
احمد وفیق پاشا | علی اکبر دیانت اَحْمَدْ وَفیقْ پاشا (23 شوال 1238-22 شعبان 1308ق/ 3 ژوئیۀ 1823-2 آوریل 1891م)، دولتمرد، مترجم و نویسندۀ ترک که در دورۀ سلطنت عبدالحمید ثانی، 2 بار به صدارت رسید. احمد در استانبول متولد شد. پدرش روح‌الدین و پدربزرگش یحیی ناجی، از مترجمان دیوان همایون بودند (ثریا، 1/ 308، 2/ 420؛ اینال، V/ 651). یحیی ناجی نلقب...
احمد هاشم | بخش ادبیات اَحْمَدْهاشِم (1304-1352ق/ 1887-1933م)، شاعر و نویسندۀ ترک، فرزند عارف حکمت‌بیک آلوسی‌زاده. از خاندان وی دانشمندانی بزرگ در فقه و تفسیر و ادب برخاسته‌اند. نیای او در عهد هلاکوخان (654-663ق/ 1256-1265م) از بغداد گریخت و به آلوس رفت و اخلاف او که تا سدۀ 11ق/ 17م در آن سامان می‌زیستند، به آلوسی و سپس آلوسی‌زاده ...
احمد الهیبه | عبدالامیر سلیم اَحْمَدُ الْهِیْبَه (1293 یا 1294-1337ق/ 1876 یا 1877-1919م)، فرزند محمدمصطفی ماءالعینین و از پیشوایان دینی مردم جنوب مراکش که چندی بر ضد نیروهای استعمارگر فرانسوی به مبارزه پرداخت.
احمد یادگار | عارف نوشاهی اَحْمَدْ یادْگار، مورخ هندی سده‌های 10-11ق/ 16-17م. از زندگی او تنها می‌دانیم که از دیرباز در دربار ابوالمظفر داوودشاه بن سلیمان (حک‍ 980-984ق/ 1572-1576م)، آخرین فرمانروای سلسلۀ کرّانی بنگال خدمت می‌کرد (احمدیادگار، 1-2؛ بوریج، 287). برخی به خطا پدر او را وزیرِ میرزا عسکری برادر همایون، پادشاه تیموری هند دان...
احمدیه |
احمد یسری افندی | ناصر شعاریان ستاری اَحْمَدْ یُسْری اَفَنْدی، فرزند مصطفی بوسنوی (1046-1105ق/ 1636-1694م)، شاعر، نویسنده، فقیه حنفی و قاضی دورۀ سلیمان دوم عثمانی و احمد دوم.
احوال |
احمدیه |
احمدیه |
احمد ینالتگین | ابوالفضل خطیبی اَحْمَدِ یَنالْتَگین (مق‍ 425ق/ 1034م)، سپهسالار ترک‌نژاد غزنویان در هند که در اوایل حکومت مسعود غزنوی (421-432ق) سر به شورش برداشت.
احمدی |
احمدی | محمدحسن گنجی اَحْمَدی، شهر و بندری در مشرق کویت. شهر احمدی دومینشهر بزرگ کویت و مرکز عمدۀ فعالیتهای اکتشافی، صنعتی و صادراتی نفت در آن کشور است. این شهر در 10 کیلومتری ساحل خلیج‌فارس در 29 و 4 عرض شمالی و 48 و 2 طول جغرافیایی (بریتانیکا) و در حدود 50 کیلومتری جنوب شرقی شهر کویت واقع شده است (خزعل، 1/ 28). فاصلۀ این شهر تا...
احمدی | علی اکبر دیانت اَحْمَدی، تاج‌الدین ابراهیم بن خضر (د 815ق/ 1412م)، از پایه‌گذاران شعر و ادبیات دیوانی در حکومت عثمانی (بانارلی، 387). در نسخه‌ای از اسکندرنامه نام وی را تاج‌الدین احمد بن ابراهیم نیز آورده‌اند (TS، ترکی، II/ 90؛ ریو، 162)، ولی به نظر فؤاد کوپرولو نام درست ویهمان ابراهیم بن خضر است (IA, I/ 216).
احمد یسوی | توفیق هاشم پور سبحانی اَحْمَدْ یَسَوی، فرزند ابراهیم (د 562ق/ 1167م)، صوفی بزرگ ترک. زادگاه او را برخی سایرام (سیرام) (کوپرولو، 61؛ «دائرةالمعارف...»، II/ 159). و برخی دیگر شهر یسی دانسته‌اند (کاشفی، 1/ 17؛ خانی، 109)، اما باتوجه به اینکه در کتاب جواهرالابرار من امواج البحار تألیف حزینی که به گفتۀ کوپرولو (ص 27, 61, 62 و حاشیه)، ا...
احیاء موات |
احیضر، بنی |
اخبار الاخیار |
اخبار الدولة السلجوقیه |
اخبار العلماء باخبار الحکماء |
اخبار الرسل و الملوک |
احمر | مهران ارزنده اَحْمَر، ابوالحسن‌ علی بن‌ مبارك‌ (یا حسن‌، نك‍ : یاقوت‌، 13/ 5) (د ح‌ 194ق‌/ 810م‌)، ادیب‌ و نحوی اوایل‌ عصر عباسی‌. هیچ‌یك‌ از منابع‌ به‌ اصل و نسب‌ یا آغاز زندگی او اشاره‌ نكرده‌اند. تاریخ‌ و محل ولادت‌ او نیز دانسته‌ نیست‌ و این‌ بی‌خبری احتمالاً از آنجاست كه‌ وی مردی گمنام‌ بود و با سماجت‌ و خوش‌ اقبالی‌...
احنف بن قیس | علی بیات اَحْنَفِ بْنِ قِیس‌، ابو بحر صخر بن‌ قیس‌ بن‌ معاویة بن‌ حصین‌ (د 67ق‌/ 686م‌)، از رجال‌ معروف صدر اسلام‌ كه‌ در فتح‌ ایران و وقایع‌ مهم‌ عصر خلافت‌ امام‌ علی‌(ع‌) و آغاز دولت‌ اموی‌ نقشی‌ بس‌ مهم‌ داشت‌.
احوص | عنایت الله فاتحی نژاد اَحوَص‌، عبدالله‌ بن‌ محمد بن‌ عاصم‌ انصاری (ح‌ 35- 105ق‌/ 655 -723م‌)، شاعر عصر اموی‌. وی از قبیلۀ اوس‌ برخاسته‌، و نسبت‌ انصاری او از همین‌ جاست‌ (ابن‌ قتیبه‌، 1/ 424؛ طبری‌، 3/ 421؛ ابن‌ درید، 437؛ آمدی‌، 59؛ نیز قس‌: ابن‌ سلام‌، چ‌ یوزف‌ هل‌، 186، كه‌ بر خلاف‌ دیگران‌ وی را از قبیلۀ خزرج‌ به‌ شمار آورده‌ ...
اخبارالدولة العباسیة | علی بهرامیان اَخبارُالدّولَة الْعَبّاسیة، عنوان اثری تاریخی از مؤلفی ناشناخته‌، احتمالاً مربوط به‌ نیمۀ نخست‌ سدۀ 4ق‌ كه‌ به‌ سبب‌ داشتن اخبار دعوت‌ عباسی‌، از اهمیت‌ بسیاری‌ برخوردار است‌. این كتاب‌ كه‌ در 1971م‌ به‌ كوشش‌ عبدالعزیز دوری‌ و عبدالجبار مطلبی در بغداد منتشر شد، بی‌گمان‌ یكی‌ از مهم‌ترین‌ نوشته‌های‌ برجای‌ما...
اخبار مکه |
اختر | عارف نوشاهی اَخْتَر، محمد صادق‌خان‌ (1201-1275ق‌/ 1787- 1859م‌)، فرزند قاضی‌ محمد لعل‌، نویسنده‌ و شاعر فارسی‌ و اردو زبان‌ شبه‌ قارۀ هند. نسب او به‌ خواجه‌ ناصرالدین‌ عبیدالله‌ احرار (ه‍ م‌) می‌رسد (سری رام‌، 1/ 200؛ صبا، 591؛ ناصر، 1/ 301). نیاكان‌ او از تركستان‌ به دهلی‌ و سپس‌ به‌ بنگاله‌ رفتند و در آنجا به‌ منصب‌ قض...
اختر | علی میرانصاری , پیرایه یغمایی اَخْتَر، احمد بیك گرجی (د 1232ق‌/ 1817م‌)، شاعر، تذكره‌نویس‌، خطاط و ستایشگر لطفعلی خان‌ زند و فتحعلی‌شاه‌ قاجار.
اختسان | نذیر احمد اَخْتَسان‌، یا اِخْتِسان‌، تاج‌الدین‌محمد بن صدر بن علایی عبدوسی‌، ادیب‌ پارسی‌گوی هند و رئیس‌ دارالانشای غیاث‌الدین‌ تغلق (حك‍ 720- 725ق‌/ 1320- 1325م‌) و جانشین‌ وی محمد بن‌ تغلق‌ (حك‍ 725-752ق‌). از وی با عنوان‌ اَخْسَتان‌ نیز یاد شده‌ است‌ (ظهورالدین‌، 3(1)/ 177)، اما از آنجا كه‌ تقریباً در تمامی نسخه‌های...
احوال | محمد مجتهد شبستری اَحْوال‌، نظریه‌ای‌ كلامی‌ - فلسفی‌ كه‌ ابوهاشم‌ جبّایی‌ (ه‍ م‌)، متكلم‌ معروف‌ معتزلی‌ سده‌های‌ 3 و 4ق‌ مطرح‌ كرده‌، و موافقت‌ و مخالفت‌ جدی‌ عده‌ای‌ از متكلمان‌ را برانگیخته‌ است‌.
احیمر سعدی | فاطمه سلمان زاده اُحَیمِرِ سَعْدی (دح‌ 170ق‌/ 787م‌)، از شعرای صعالیك‌ اواخر دورۀ اموی و اوایل‌ عصر عباسی‌. نیای وی حارث‌ بن‌ یزید نام‌ داشت‌ (جاحظ، البیان‌...، 3/ 130) و نام‌ پدرش‌ كه‌ در منابع‌ به‌ صورت «فلان‌» نوشته شده‌، معلوم نیست‌ (ابوعبید، 1/ 195؛ ملوحی‌، 386؛ فروخ‌، 2/ 98). احیمر ظاهراً منسوب‌ به‌ بنی‌ سعد است‌ كه‌ یك...
اختر | پیرایه یغمایی اَخْتَر، مشهورترین‌ روزنامۀ سیاسی‌، اجتماعی و فرهنگی به‌ زبان‌ فارسی كه‌ در استانبول‌ منتشر می‌شد. این‌ روزنامه‌ به‌ یاری میرزا محسن‌خان‌ معین‌الملك‌، سفیر ایران‌ و به‌ تشویق‌ میرزا نجفقلی‌خان نایب‌ سفارت‌ ایران‌ در عثمانی‌، به‌ مدیریت‌ محمد طاهر تبریزی‌، در استانبول‌ تأسیس‌ شد و نخستین‌ شمارۀ آن‌، روز پنجشنب...
اختری | جلال خسروشاهی اَخْتَری‌، مصلح‌الدین‌ مصطفی بن‌ شمس‌الدین احمد (د ح ‌968ق‌/ 1561م‌)، فقیه‌ و لغت‌ شناس‌ ترك‌. وی در قره‌ حصارِ افیون‌ زاده‌ شد و به‌همین‌ جهت‌ او را قره‌ حصاری نیز می‌نامند (اختری‌، 2؛ بغدادی‌، 2/ 434؛ «دائرةالمعارف‌...»، .(II/ 184 از تاریخ‌ تولد، حوادث‌ زندگانی‌ و استادان‌ وی‌ مطلبی‌ در منابع‌ نیامده‌ است‌....
احمد مشهدی | محمدحسن سمسار اَحْمَدِ مَشْهَدی، میرسیداحمد حسینی مشهدی (د 986ق/ 1578م)، خوشنویس نامدار قلم نستعلیق. پدرش شمع‌ریز آستان قدس بود (پیر بوداق، 222؛ قاضی احمد، گلستان...، 90). همۀ تذکره‌نویسان او را شاگرد میرعلی هروی دانسته‌اند، اما در اینکه در هرات با بخارا از وی تعلیم گرفته باشد، اختلاف دارند: محمود بن محمد در قوانین خطوط (ت...
احمدیلیان | عباس زریاب خویی اَحْمَدیلیان، فرمانروایان مراغه و گاه تبریز در سدۀ 6 و اوایل سدۀ 7ق، منسوب به احمدیل کُرد روّادی.
احوال شخصیه | حمید گوینده اَحْوالِ شَخْصیه‌، یا احوال‌ شخصی‌، اصطلاح‌ حقوقی‌ به‌ معنی مجموع‌ اوصاف‌ و خصوصیاتی‌ كه‌ وضع‌ و هویت‌ شخص‌ و حقوق و تكالیف او را در خانواده‌ و اجتماع‌ معین‌ می‌كند (كاتوزیان‌، 2/ 4).
احمد موسی | محمدحسن سمسار اَحْمَدْ موسى، نگارگر نوآور و صاحب مکتب ایرانی در سدۀ 8ق/ 14م. نام او نخستین ‌بار در مقدمۀ مرقع بهرام میرزا صفوی ــ گردآوری شده در951ق ــ درشمار نگارگران روزگار ایلخانان مغول آمده است. دوست محمد در آن مقدمه گزارشی از نگارگری و نگارگران ایرانی از روزگار ساسانیان تا عصر خود می‌دهد که بخش مربوط به دوران ابوسعید ...
احمد نیریزی | محمدحسن سمسار اَحْمَدِ نِیْریزی، فرزند شمس‌الدین محمد (زنده تا 1151ق/ 1738م)، نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران.
احیاء علوم الدین | عبدالکریم سروش اِحْیاءُ عُلومِ‌الدّین‌، مشهور به‌ احیاءالعلوم‌، مهم‌ترین و جامع‌ترین و بلندترین‌ و پرآوازه‌ترین‌ كتاب‌ ابوحامد محمد بن‌ محمد غزالی طوسی (450- 505ق‌/ 1058-1111م‌) كه آن را در دوران‌ كناره‌گیری‌ازتدریس‌ در نظامیۀ بغداد،و پس از بروز دگرگونیهای‌ روحی‌ و شكوك‌ و شوریدگیهای‌ فكری‌، و بر اثر برگزیدن‌ طریق‌ مجاهده‌ ...
باشتین |
باسیان | کریم شریعت باسیان، شهری کهن در خوزستان، نزدیک‌‌‌‌ خلیج‌‌‌‌فارس که امروزه اثری از آن بر جای مانده است. جغرافی‌‌‌‌نگران اسلامی از این محل با عنوانهای بلد، مدینه، شهرک و قریه یاد کرده‌‌‌‌اند (مسعودی، 2/ 28؛ مقدسی، 406؛ ابن حوقل، 2/ 258؛ حدودالعالم، 137؛ یاقوت، 1/ 467).
باشماقلق | علی اکبر دیانت باشْماقْلِق، یا پاشماقلق (مرکب از واژۀ «باشماق» به معنی کفش و پسوند نسبت «لق»)، اصطلاح تشکیلات دربار عثمانی مستمری و حقوق ویژۀ مادر سلطان، همسران، خواهران، دختران و نزدیکان پادشاه بود که برای تهیۀ لوازم شخصی مانند کفش، لباس و سایر احتیاجات آنها از محل درآمد املاک خالصه (خواص همایون) پرداخت می‌‌‌‌شد (جودت، 1/ ...
اختاجی |
الاخبار الطوال |
اخبار الصین و الهند | عبدالامیر سلیم اَخْبارُ الصّینِ وَ الْهِنْد، از نخستین‌ سفرنامه‌های‌ برجای‌ مانده‌ از جهانگردان‌ مسلمان‌.
اخباری | رضا شکری اَخْباری‌، میرزا محمد، ابو احمد جمال‌الدین‌ (21 ذیقعدۀ 1178- مق‍ 28 ربیع‌الاول‌ 1232ق‌/ 12 مۀ 1765- 15 فوریۀ 1817م‌)، فرزند عبدالنبی‌ بن‌ عبدالصانع‌ نیشابوری‌ استرابادی‌، فقیه‌، محدث‌ و از پایه‌گذاران‌ مكتب‌ اخباریه‌.
اخباریان | احسان قیصری اَخْباریان‌، در فقه‌ متأخر امامی‌ گروهی‌ كه‌ به‌ پیروی‌ از اخبار و احادیث‌ اعتقاد دارند و روشهای‌ اجتهادی‌ و اصول‌ فقه‌ را نمی‌پسندند. در مقابل‌ آنان‌ فقیهان‌ هوادار اجتهاد قرار می‌گیرند كه‌ با عنوان «اصولی‌» شناخته‌ می‌شوند. بدون‌ لحاظ عنوانهای «اخباری‌» و «اصولی‌» تقابلِ این‌ دو گونه‌ نگرش‌ به‌ فقه‌ امامی‌ ...
اخشنبه |

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام