اطلاعات و ضد اطلاعات

اطلاعات و ضد اطلاعات \ettelāʾāt va zedd-e ettelāʾāt\، عنصری مهم در قدرت ملی، و تصمیم‌گیری دربارۀ امنیت، دفاع ملی و سیاستهای خارجی (اطلاعات در حوزه‌های علوم و فنون، و نیز علم اطلاع‌رسانی و شاخه‌های آن، موضوع این مقاله نیست). 

انواع اطلاعات

دولتمردان اکثراً روز خود را با خواندن گزارشهای اطلاعاتی آغاز می‌کنند و به پایان می‌برند. اطلاعات دقیق، شرط لازم تصمیم‌گیری درست است و اطلاعات غیردقیق و نادرست می‌تواند فاجعه به بار آورد. اطلاعات را از نظر دامنۀ آن، معمولاً در 3 دسته جای می‌دهند: 1. راهبُردی (استراتژیک، گاه به آن ملی هم می‌گویند)؛ 2. تاکتیکی (گاه به آن جنگی یا نظامی هم می‌گویند)؛ 3. ضد جاسوسی. از این میان، اطلاعات راهبردی دامنۀ گسترده‌تری دارد و آنچه به تواناییها و مقاصد کشورهای دیگر مربوط می‌شود، در این دسته قرار می‌گیرد. اطلاعات تاکتیکی به آن‌گونه از اطلاعات گفته می‌شود که فرماندهان نظامی در جبهه‌ها یا برای انواع عملیات و اقدامات نظامی، به آنها نیازمندند. البته مرز میان این گونه‌ها به‌سبب تحولات سریع فناورانه در سالهای اخیر، دستخوش نوسانهای بسیار شده است. برای مثال، ممکن است فرمانده میدان جنگ برای تصمیم‌گیری دقیق و سریع به همان اطلاعاتی نیازمند باشد که رئیس‌جمهور یا شورای امنیت ملی به آن نیاز دارد. 

منابع اطلاعاتی

مردم تصور می‌کنند که عملیات اطلاعاتی ماجرایی پرحادثه و سراسر سرّی است، اما قسمت عمدۀ کارهای اطلاعاتی معمولاً جست‌وجویی عاری از هیجان در منابع عمومی است، ازجمله بررسی برنامه‌های رادیوها و تلویزیونهای خارجی، تجزیه‌وتحلیل مطالب نشریات، بررسی و ارزیابی گزارشهای دیپلماتها، بازرگانان، وابسته‌های نظامی و افراد دیگر؛ به‌ویژه کسانی که مشاهده، موقعیت یا نظر آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. اغلب کارهای اطلاعاتی را تحلیل‌گران تحصیل‌کرده در اتاقهای آرام انجام می‌دهند. البته کار با منابع اطلاعاتیِ سرّی با هیجان بیشتری همراه است و به 3 دستۀ عمده تقسیم می‌شود: شناسایی و جاسوسی هوایی و فضایی، استراق سمع الکترونیکی، و کشف کدها و مأموران مخفی که به عملیات معمول جاسوسی مشغول‌اند. 

تاریخچۀ فعالیتهای اطلاعاتی

اطلاعات پیش ‌از عصر جدید

نخستین نمونه‌ای که می‌توان آن را مشابـه نهادهـای اطلاعـاتی جدید دانست، احتمالاً عمل پیشگویان پرستشگاه دِلفی در یونان بود. پیشگویان دلفی ادعا می‌کردند که می‌توانند با خدایان ارتباط برقرار کنند و بنابراین از قدرت پیش‌بینی آینده برخوردارند؛ ولی گزارشهای آنها، درست مانند گزارشهای عصر جدید، اغلب گیج‌کننده و مبهم بود و تصمیم‌گیرندگان در تصمیم‌گیری، به آنها اعتنایی نمی‌کردند. در کتاب مقدس از رهنمود خداوند به حضرت موسى در باب اعزام عواملی برای جاسوسی به سرزمین کنعان یاد شده است. بدین ترتیب، 12 تن گسیل شدند، پس‌ از 40 روز بازگشتند و گزارش دادند که مردم سرزمین کنعان، سرزمینی سرشار از شیر و عسل، از بنی‌اسرائیل قوی‌ترند. 
سون‌تسو از مفسران قدیمی اطلاعات و ضد اطلاعات است که گفته می‌شود راهبُردشناسان معاصر چین کمونیست از کتابش به‌نام پینگ ـ فا (هنر جنگ، تألیف: ح 400 ق‌م) استفاده می‌کنند. او در کتابش 5 نوع عامل سرّی را برمی‌شمرد که با تقسیم‌بندی جدید مأموران مخفی منطبق است: مأمورانِ در محل، مأموران دوجانبه، مأموران کاذب، مأموران مصرفی، و عوامل نفوذی. سون‌تسو برای تشکیلات اطلاعاتی مطلوب، اهمیتی خاص قائل بود و دربارۀ ضد اطلاعات و جنگهای روانی هم مطالبی نوشته است. 
در سده‌های میانه، با آنکه اطلاعات به‌صورت ابتدایی سازمان داده می‌شد، در نواحی اروپای غربی به‌طور منظم به کار گرفته می‌شد. مخفی نگه‌داشتن اعزام واحدها و کشتیها معمولاً غیرممکن بود و در عملیات نظامی، شبیخون‌زدنهای راهبردی را دشوار می‌ساخت؛ از سوی دیگر، ارتباطات سرعت نداشت و میان اطلاعات موجود و توانایی انتقالِ به‌موقع آن تناسب برقرار بود. در سدۀ 15 م، دولت‌شهرهای ایتالیا در پایتختهای کشورهای خارجی سفارتخانه‌های دائمی دایر کردند. ونیزیان از این‌گونه مراکز به‌عنوان منابع اطلاعاتی استفاده می‌کردند و حتى کدها و رمزهایی ابداع کردند که می‌توانستند با آنها اطلاعات را به‌طور سرّی مبادله کنند. در سدۀ 16 م، دیگر دولتهای اروپایی هم از این شیوه پیروی کردند، اما در سده‌های بعد تحولات دیگری به‌تدریج روی داد که بخش عمده‌ای از آن بر اثر فناوریهای جدیدتر بود. 

رشد ملی‌گرایی و نظامهای اطلاعات

پیدایش ملی‌گرایی به رشد ارتشهای منظم و پرورش دیپلماتهای حرفه‌ای انجامید که این خود مستلزم در اختیار داشتن اطلاعات ارزیابی‌شدۀ خارجی، و سازمانها و روشهایی برای تهیۀ اطلاعات بود. ملکه الیزابت اول سازمان اطلاعاتی بسیار نیرومندی دایر کرد. سِر فرانسیس والسینگم، وزیر خارجۀ او، شبکه‌ای از صدها عامل اطلاعاتی و جاسوسی در سرزمینهای خارجی برپا کرد، از فارغ‌التحصیلان دانشگاههای آکسفرد و کیمبریج در انگلستان استفاده کرد، به ایجاد «فنون سیاه» در جاسوسی و توطئه‌چینی در سیاست خارجی پرداخت، و ابزار و آلات مربوط به رمزگذاری و رمزگشایی را فراهم ساخت. بعدها کاردینالِ ریشلیو و آلیور کراموِل که رئیس سازمان اطلاعاتی او، جان ثِرلو، به‌عنوان جاسوس تراز اول شناخته شده است، سامانه‌های اطلاعاتی مهم و معروفی ایجاد کردند. تا اواخر سدۀ 18 م، میان امنیت ملی و اطلاعات جاسوسی خارجی تمایز مشخصی نبود. در سازمان‌دهی و آموزش، ابتکارهای مهمی به فردریک کبیر، شاه پروس، نسبت داده شده است. پروسیها به‌رهبری فردریک و بعدها با نظر ویلهلم اشتیبر، مشاور بیسمارک، کارهای اطلاعاتی را جزو جدایی‌ناپذیر وظایف ستاد فرماندهی ارتش قرار دادند. سازمان اطلاعاتی ارتش شکل گرفت و موظف شد به‌عنوان چشم و گوش ملت در کشورهای خارجی عمل کند. شاید با نظریات اشتیبر بود که نخستین سامانۀ گستردۀ جاسوسی برپا شد. 

سیاستهای جدید قدرت و سامانه‌های اطلاعاتی

سیاست قدرت اروپایی، دنبال‌کردن سیاستهای امپریالیستی خارجی و پیشرفتهای فناوری نظامی و ارتباطات، مستلزم مقدار چشمگیری اطلاعات راهبردی بـود. سازمانهای اطلاعـاتی در سراسر اروپا گسترش یافت و فعالیتهای ضد جاسوسی هم متناسب با آن رشد کرد. با این‌همه، اغلب کشورهای اروپایی با سازمانهای نامناسب، ناقص و ناآزمودۀ اطلاعاتی وارد جنگ جهانی اول شدند، اما آموخته‌های اطلاعاتی این جنگ و پیشرفت فناوری، به‌ویژه در زمینۀ الکترونیک و هواپیماسازی، به توسعۀ سازمانهای اطلاعاتی در دهه‌های 1920 و 1930 م انجامید. رشد این‌گونه سازمانها به‌سبب ظهور رژیمهایی مانند اتحاد جماهیر شوروی، ایتالیا، آلمان و ژاپن، که در سیاست خارجی خود از سیاستی توسعه‌طلبانه پیروی می‌کردند، بیشتر بود. این سیاستها در مقابل باعث شد که در کشورهای برخوردار از نظامهای مردم‌سالار، سازمانهای ضد جاسوسی به وجود آید. 
جنگ جهانی دوم موجب گسترش سازمانهای اطلاعاتی در سراسر جهان گردید. ایالات متحدۀ آمریکا، که در دورۀ صلح در واقع هیچ‌گونه تشکیلات اطلاعاتی نداشت، دفتر خدمات راهبردی (اُ اس اس) را به‌عنوان نخستین سازمان اطلاعات و عملیات سرّی بنیاد نهاد. در زمان جنگ، نیاز بسیاری به اطلاعات وجود 
داشت و پیش‌ از آن، هیچ‌گاه نیاز مبرم به اطلاعات تا این حد احساس نشده بود. این نیاز در وهلۀ نخست بر اثر گسترش شتابان فناوری بود. جنگ هوایی به‌ویژه به عملیات اطلاعاتی بسیار گستردۀ دفاعی و تهاجمی جدید نیاز داشت و افزایش پخش برنامه‌های رادیویی به پیدایش فن جنگ روانی جدید انجامید که به خدمات اطلاعاتی برای تجزیه‌وتحلیل آثار این جنگ روانی نیازمند بود. با این حال، و به‌رغم همۀ این پیشرفتهای جدید، پیش‌بینی اطلاعاتی هنوز هم نااستوار و غیر قابل اعتماد بود. تصمیم‌گیرندگان در حملۀ پِرل هاربِر (دسامبر 1941)، در نبرد بالج (1944 م)، در خلال پایداری نامنتظر آلمانیها زیر بمباران متفقین و در دیگر موارد مشابه، نتوانستند از شبکه‌های اطلاعاتی مفصلی که داشتند، درست استفاده کنند. شاید مهم‌ترین موفقیت اطلاعاتی در سراسر تاریخ، نقشه‌ای فوق سرّی بود که براساس آن انگلیسیها با کمک لهستانیها و فرانسویها، و با دست‌یافتن به ماشین رمز آلمانیها، موفق به کشف کد نظامی آلمانیها شدند و توانستند اکثر رمزهایی را بشکنند که علائم آن در سراسر جنگ میان هیتلر و فرماندهان نظامی‌اش مبادله می‌شد. 
پس ‌از پایان‌گرفتن جنگ جهانی دوم، جنگ سرد آغاز شد. در این جنگ، سازمانهای اطلاعاتیِ بلوکهای مخالف به رزمندگان و نیروهای جنگی مبدل شدند. سازمانهای عظیم و جدیدی در همۀ کشورهای بزرگ تشکیل شد. معمولاً این سازمانها عبارت بودند از سازمانهایی سرّی که در امور یکدیگر مداخله می‌کردند و در پذیرفتن مأموریتهای جدید با هم رقابت داشتند، به‌طوری‌که گاه حتى از دادن اطلاعات به یکدیگر خودداری می‌‌ورزیدند. 
چندی بعد، جهان شاهد پیدایش سازمانهای عظیم اطلاعاتی و جاسوسی ازجمله سیا (ه‍ م) در ایالات متحدۀ آمریکا بود. سازمانهایی هم که شهرت کمتری داشتند، مانند ام آی فایو (ه‍ م) و ام آی سیکس در انگلستان، کا گ ب (ه‍ م) در اتحاد جماهیر شوروی (سابق)، سِدِسه در فرانسه، سازمان امور اجتماعی در چین، و موساد (ه‍ م) در اسرائیل، بسیار فعال شدند. در عین حال، عملیات شگفت‌انگیز جاسوسان و ضد جاسوسان موضوع داستانهای تخیلی و تبلیغاتی قرار گرفت. کتابها، فیلمها و برنامه‌های تلویزیونی مضامین جاسوسی و جاسوسان را به میان مردم بردند و گاه آنها را به موضوعهایی سرگرم‌کننده، هیجان‌انگیز، پرماجرا و گاه نیز همراه با طنز و سرگرمی تبدیل کردند. این رسانه‌ها می‌خواهند عملیات جاسوسی را جذاب جلوه دهند و در عین حال جنبۀ اسرارآمیز آن را در افکار عمومی از میان ببرند یا دست‌کم تضعیف کنند. اما واقعیت این است که حرفۀ جاسوسی معمولاً بسیار خسته‌کننده، گاه سخت نفرت‌انگیز، و در موارد بسیاری نیز با اقدامات ضد اخلاقی و ضد انسانی و دخالتهای خلاف اصول در امور شخصی مردم همراه است. 

سازمانهای اطلاعاتی

 وظیفۀ اصلی مأمور اطلاعاتی در جهان امروز، چه نظامی و چه غیرنظامی، پاسخ‌دادن به پرسشهای سیاست‌گذاران دربارۀ قدرت و احتمالات حرکتهای سیاسی یا نظامی در محدودۀ زمانی معین است. برای مثال، رئیس کشوری می‌خواهد دربارۀ تسلیحات اتمی تصمیم بگیرد. سازمان اطلاعاتی مطلوب باید دربارۀ قدرت دشمن بالقوه، رفتار احتمالی یا واکنش او در شرایط معین، و جدول زمان‌بندی برای محتمل‌ترین سلسلۀ اتفاقات، اطلاعات دقیقی فراهم آورد. اینها مسائل اساسی همۀ سازمانهای اطلاعاتی است، ولی آگاهی ما دربارۀ اینکه سازمانهای اطلاعاتی چگونه به این مسائل رسیدگی می‌کنند، به‌سبب محرمانه‌بودن آنها، دقیق نیست. به‌طور کلی، از طرز کار سامانۀ اطلاعاتی آمریکا بیش ‌از دیگر کشورها اطلاع در دست است؛ زیرا شماری از مأموران این سازمان، با استفاده از حق آزادی نشر، در خاطرات انتشاریافته‌شان، از عملیات سرّی بسیاری پرده برداشته‌اند. 
سامانه‌های اطلاعاتی در 3 گروه عمده دسته‌بندی شده‌اند: سامانۀ ایالات متحدۀ آمریکا، که در کشورهای آلمان، ژاپن و کرۀ ‌جنوبی، و به‌سبب نفوذ آمریکا پس‌ از جنگ جهانی دوم، از آن استفاده شده است؛ سامانۀ اتحاد جماهیر شوروی (سابق)، که در کشورهای کمونیستی به‌طور گسترده‌ای تقلید می‌شد و پس‌ از فروپاشی شوروی، باز هم شماری از کشورها، به‌ویژه در اروپای شرقی و آسیای میانه، از الگوی سامانه‌های اطلاعاتی روسیه پیروی می‌کنند؛ و سامانۀ انگلیسی، که سازمانهای اطلاعاتی کشورهایی بر اساس آن بنا شده است که دارای نظام پارلمانی‌اند. 

چگونگی گردآوری و رده‌بندی اطلاعات

 پس از گردآوری داده‌ها، باید آنها را ارزیابی کرد و به‌صورتی قابل استفاده درآورد و گاه برای استفادۀ آتی حفظ و نگهداری کرد. ارزیابی، امری حساس است، زیرا منابع متعددی برای اطلاعات وجود دارد که شمار زیادی از آنها بی‌شک قابل اعتماد نیستند. در حوزۀ اطلاعات، از روشهای تعریف‌شده‌ای پیروی می‌شود و قابل اعتماد بودن منبع را مثلاً با حروف الف، ب، پ و نظایر آن درجه‌بندی می‌کنند. نیز می‌توان دقیق‌بودن اطلاعات را با ارقام 1 و 2 و 3 و مانند آن رده‌بندی کرد. برای مثال، رقم 1 از نظر دقت به‌معنای «اطلاعات تأییدشده»، و رقم 2 به‌معنای «احتمالاً صحیح» است. بنابراین، طبقه‌بندی اطلاعات با رمز پ ـ 2، به‌معنای این است که اطلاعات از منبع نسبتاً مطمئن دریافت شده است و احتمالاً حقیقت دارد. به‌رغم تحول اساسی در سازمان‌دهی، روشهای مشخص و حساب‌شده و فناوری پیشرفته، هنوز هم اطلاعات به دو دسته تقسیم می‌شوند: قابل شناخت و غیر قابل شناخت. این امکان وجود دارد که بتوان اطلاعاتی دقیق دربارۀ موشکهای قاره‌پیما به دست آورد، ولی پیش‌بینی دقیق هدفها و مقاصد رهبران کشورهای صاحب این موشکها معمولاً ناممکن است. اکثر اطلاعات ارزشمند از منابع مخفی کسب می‌شود، یعنی منابعی که دستیابی به آنها بدون توسل به روشهای غیر قانونی امکان‌پذیر نیست. 
منابع غیر مخفی (باز) احتمالاً بیش از 80٪ اطلاعات دلخواه سازمانهای اطلاعاتی را تأمین می‌کند. البته باید یادآور شد که این نسبت (درصد اطلاعات دریافتی از منابع غیر مخفی و قانونی) در کشورها متفاوت است، زیرا در برخی کشورها بیشتر اطلاعات غیر سرّی است و می‌توان به آنها دست یافت. رسانه‌های همگانی، ازجمله مطبوعات، رادیو و تلویزیون، از منابع شناخته‌شده‌ای‌اند که ضبط، ترجمه و ذخیره‌کردن آنها محتاج صرف زمان و دقت بسیار است. 
منابع مخفی و روشهای گردآوری مخفیانه، اساس ماجراهای خیالی در کتابهای مربوط به عملیات جاسوسی و اطلاعاتی‌اند، اما جاسوسی به‌شیوۀ کلاسیک دیگر کاربرد ندارد. برخی بر این باورند که ابزارهای حساس، از قبیل هواپیماهای جاسوسی، ماهواره‌های مخابراتی، دوربینهایی با عدسیهای قوی و دوربرد و دیگر وسایل کشف، خبریابی و ابزارهای صوتی، جای عامل انسانی را پر کرده‌اند. هم‌اکنون می‌توان اشیاء یا صداهایی را در شب از نقطه‌ای دور دید یا شنید و از ارتفاع چند هزار کیلومتری از هدفی خاص عکس‌برداری کرد. میان استفاده از فناوری برای کشف اسرار و استفاده از آنها به‌منظور حفظ و نگهداری اسرار، رقابت برقرار است. فنون شناسایی وضعیت دشمن به‌طور چشمگیری از پایان جنگ جهانی دوم توسعه یافته است. سالها قبل، اتحاد جماهیر شوروی (سابق)، کشور آمریکا را به جاسوسی در زمینۀ تأسیسات نظامی شوروی با بالونهای در حال حرکت و مجهز به دوربینهای جاسوسی برفراز خاک شوروی متهم کرد. موزۀ نظامی پکن هواپیماهای ساقط‌شدۀ آمریکایی را، که بر فراز چین پرواز می‌کرد، به نمایش گذارد. هواپیماهای دورپرواز و پیشرفتۀ آمریکایی می‌توانند از فاصله‌های دور، از زمین عکس‌برداری کنند و متخصصان با اطمینان به دقت آنها، عکسها و فیلمها را بررسی و تفسیر می‌کنند. ماهواره‌ها، در افزایش توان و امکانات ابزارهای عکس‌برداری، خبریابی و رشد فناوری رایانه‌ای، تواناییهای اطلاعاتی و جاسوسی و ضد جاسوسی را به‌گونه‌ای چشمگیر دگرگون کرده‌اند. عکسهایی که با هواپیماهای دورپرواز و ماهواره‌های مخابراتی برداشته می‌شود، اطلاعات ارزشمندی دربارۀ محصولات کشاورزی، مناطق سیل‌زده و آسیب‌دیده از خشک‌سالی و حتى بیماریهای گیاهی در اختیار می‌گذارد که می‌توان از آنها در ارزیابی وضعیت آتی اقتصاد کشورِ مدّ نظر استفاده کرد. حجم اطلاعات دریافتی آن‌قدر زیاد است که سامانه‌های اطلاعاتی با تهدید هجوم و طغیان اطلاعاتی، یا به اصطلاح با انفجار اطلاعات، روبه‌رو شده‌اند.
از جنگ جهانی دوم به بعد، تلاشهای پیگیری در راه توسعه و گسترش روشهای مؤثر برای طبقه‌بندی، بایگانی، بازیابی در زمان لازم و ارقام و آمار گردآوری‌شده، انجام گرفته است. سازمانهای اطلاعاتی به ایجاد فنون نمایه‌سازی، کدگذاری و ساخت دستگاههایی برای تجزیه‌وتحلیل الکترونیکی، انباشتن و بازیافتن اطلاعات ویژه دست زده‌اند. برخی بر این باورند که گردآوری اطلاعات بیش‌از تجزیه‌وتحلیل آنها در کانون توجه قرار گرفته، ولی فناوریهای الکترونیکی ریزپردازنده امکان بسیار گسترده‌ای برای انواع پردازشهای اطلاعاتی فراهم ساخته‌اند.

ملاحظات مربوط به سیاست و مشی اطلاعاتی

 پس‌ از جنگ جهانی دوم، اطلاعات به یکی از بزرگ‌ترین فعالیتهای جهان تبدیل شده، که صدها هزار متخصص و افراد حرفه‌ای را به خدمت گرفته است. بودجۀ سالانۀ اطلاعات دولتی و غیر دولتی به میلیاردها دلار می‌رسد. در شرایط کنونی سیاسی و فناوری جهان، احتمالاً رشد، توسعه و دامنۀ فعالیت سازمانهای اطلاعاتی ادامه خواهد یافت. این سازمانها هم‌اکنون وظایف و فعالیتهایی، از قبیل عملیات سیاسی و شبه‌نظامی را بر عهده گرفته‌اند که از وظایف اطلاعاتی و امنیتی فراتر رفته است. این‌گونه عملیات بی‌شک در آینده هم دنبال خواهد شد، زیرا ابرقدرتهای هسته‌ای این‌گونه اقدامات را بر جنگهای مستقیم و آشکار ترجیح می‌دهند. 
به ‌زبان ساده، می‌توان گفت که در اختیار داشتن اطلاعات، در اختیار گرفتن قدرت است و بهره‌مندی از اطلاعات سرّی، در قبضه داشتن قدرت سرّی است. سازمانهای سرّی اطلاعاتی معمولاً طی تاریخ و در بسیاری از کشورها، تشکیلات سازمان‌یافته‌ای برای توطئه‌چینی، دسیسۀ سیاسی، یا نابودی مخالفان قدرت حاکم بوده‌اند. برقرارکردن نظارت بر سامانه‌های اطلاعاتی، چه در نظامهای مردم‌سالار و چه در حکومتهای خودکامه، کار آسانی نیست؛ زیرا این‌گونه سازمانها بر خصلت سرّی‌بودن فعالیتهای خود پافشاری می‌کنند و جمع میان نظارت قانونی و عملیات سرّی کار هر حکومتی نیست. در عصر فناوری شتاب‌گرفته، بسیار محتمل به نظر می‌رسد که قدرت سامانه‌های اطلاعاتی در برابر اقتدار و حاکمیت سیاسی رشد کند. برای اینکه سران کشورها بتوانند از خطر زندانی‌شدن در دام‌ سازمانهای سرّی و اطلاعاتی خود در امان بمانند و شهروندان را نیز از تعدیها و تخطیهای آنها مصون نگه دارند، باید به ضرورت نظارتهای مؤثر بر سیاستها و مشیهای اطلاعاتی، به ساز و کارهای مهارکردن قدرت سامانه‌های اطلاعاتی و حاکم‌کردن قانون بر اقدامات آنان، جدی‌تر از هر زمان دیگری بنگرند؛ ضمن آنکه هیچ کشوری برای صیـانت از خود در برابر تهدیدهای خارجی، از داشتن سامانه‌ای اطلاعاتی بی‌نیاز نیست (برای اطلاعات بیشتر و تکمیلی، نک‍ : ه‍ د، رکن 2؛ سیا؛ کا گ ب). 

ضد اطلاعات

به مجموعۀ فعالیتهای مربوط به حفظ و حراست اطلاعات، جلوگیری از به سرقت رفتن یا درزکردن آنها و سرّی نگه‌داشتن عملیات اطلاعاتی خود گفته می‌شود. هدف دیگر ضد اطلاعات، فعالیت ضد جاسوسی و جلوگیری از نفوذ جاسوسان و دیگر عوامل بیگانه به درون دولت، نیروهای مسلح یا سازمانهای اطلاعاتی کشور خود است. حراست از فناوری پیشرفته، جلوگیری از تروریسم و مبارزه با دادوستد بین‌المللی مواد مخدر از وظایف دیگر ضد اطلاعات است. عملیات ضد اطلاعات گاه به اطلاعاتی مثبت می‌انجامد. تلاش دشمن برای نفوذ در امنیت کشور ممکن است نشانه‌هایی از اطلاعات مدّ نظر دشمن و همچنین اطلاعات مربوط به تاکتیکها، تجهیزات و روشهای عملی او را به دست بدهد. گاه برای سازمانهای ضد جاسوسی امکاناتی به وجود می‌آید که از طریق آن می‌توانند در دستگاههای اطلاعاتی دشمن رخنه کنند. عوامل نفوذی و جاسوسان دوجانبه از ارکان فعالیتهای ضد اطلاعات به شمار می‌آیند. 

مآخذ

Americana, 2006 (under «intelligence, strategic»); Britannica, 2010 (under «intelligence»); Encarta, 2009 (under «Espionage»). 

بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه