مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ادی شیر | آذرتاش آذرنوش اَدّی شیر [addī šīr] (1283-1333ق/1867-1915م)، مطران اسقفیۀ سِعِرت (سِعِرد) در استان کرکوک عراق و مؤلف کتاب معجم‌الالفاظ الفارسیة المعربة.
رواد، بنی |
رواسی |
آب زرشکی | نرگس صادقی گویا آب‌زرشکی \āb-zereškī\، شغل، فروشندۀ آب‌زرشک.
رستم و زردهنگَ | آرش اکبری مفاخر رُسْتَم و زَرْدَهَنْگ، از حماسه‌های ملی ایران به زبان گورانی. زردهنگ از دو واژۀ «زرد» و «هنگ» تشکیل شده است. واژۀ «زرد» در اوستا (فروردین‌یشت، کردۀ 24، بند 98) نام یکی از پارسایان است که فروهرِ فرزندش ستوده شده، و در ویس و رامین، برادر شاه موبد (فخرالدین، 32، 34) معرفی گشته است (نیز نک‍ : یوستی، 381). واژۀ «ه...
دمیاط | محمدرضا ناجی یا دُمیاط، شهری در مصر، واقع در شمال شرقی دلتای رود نیل، در اندک فاصله‌ای از دریای مدیترانه. دمیاط در مصر باستان (عصر فراعنه) تامیت، و در دوره‌های یونانی و رومی تامیاتیس / تامیاتس نامیده می‌شد. این شهر را به لاتینی دامیات، و در قبطی تامیات یا تامیاتی می‌خواندند.
اسناد و مدارک تاریخی سعدآباد، موزه | لادن تاج بخش اسناد و مدارک تاریخی سعدآباد، موزه \ mūze-ye asnād va madārek-e tārīxī-ye saʾd-ābād\ ، ساختمان پیشین فرماندهی ضد اطلاعات گارد شاهنشاهی که اکنون به موزه تبدیل شده است.
توچال، پناهگاه | ناصر پازوکی طرودی توچال، پناهگاه \ panāhgāh-e towčāl\ ، پناهگاهی تاریخی بر فراز قلۀ توچال.
اسکوبلف | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اِسکوبِلِف \ [e]skobelef\ ، میخائیل دمیتریِویچ (1843-1882م/ 1259- 1299ق)، فرمانده نظامی روس که در فتح ترکستان و در جنگ روس و عثمانی (1877- 1878م) نقش مؤثری داشت.
اسلر | بخش علوم پزشکی اُسلِر \ osler\ ، سِر ویلیام (1849- 1919م/ 1265- 1338ق)، پزشک کانادایی. او در کانادا، ایالات متحده و بریتانیا به تدریس و کار پزشکی پرداخت و کتاب «اصول و روش کار پزشکی» (1892م) او از کتابهای درسی این رشته بود. اسلر در دگرگون کردن سازمان و برنامۀ دروس آموزش پزشکی، با تأکید بر اهمیت تجربۀ بالینی، نقشی برجسته داش...
اسماعیل حقی بروسوی | حسین لاشیء اسماعیل حَقّی بُروسَوی \ esmāˀil haqqi borusavi\ ، نیز اسماعیل حقی بورسه‌لی، اسماعیل حقی اِسکوداری/ اوسکوداری (1063-1137ق/ 1653-1725م)، مفسر، شاعر و از مشایخ فرقۀ جَلوَتیه.
اسپرو | علوم پزشکی اِسپرو \ [e]sp[e]ru\ ، اختلال مزمن رودۀ کوچک به‌سبب جذب مختل چربی و دیگر مواد غذایی. این بیماری دو شکل دارد: اسپروی گرمسیری و اسپروی غیرگرمسیری. اسپروی گرمسیری در مرکز و شمال آمریکای جنوبی، جنوب و جنوب شرقی آسیا، و آفریقا دیده می‌شود. با اینکه هیچ سببی برای این بیماری مشخص نشده است، به نظر می‌رسد عفونت، آلودگ...
اعلال | آذرتاش آذرنوش اعلال \eʾlāl\، مجموعۀ دگرگونيهايی‌ كه‌ ممكن‌ است‌ در حروف‌ علّه‌، يعنی‌ دو نيم‌‌مصوتِ «و» و «ی» (w و y) و يا 3 مصوت‌ بلندِ ā، ū و ī (كه‌ به‌‌شكلهای ا ، آ ، ى ، و، ی نگارش‌ می‌يابند) و يا در 3 مصوت‌ كوتاهِ ـَ ، ـِ و ـُ (u, i, a) پديد آيد.
بتریه |
الهی همدانی | مینا حفیظی اِلٰهیِ هَمَدانی، عمادالدین محمود حسینی (د 1063 ق/ 1653 م)، فرزند حجت‌الله از شعرای سبك هندی.
ثور، دومین برج | محمد مظفری ثور، دومین برج از برجهای دائرةالبروج، به صورت گاوی که نیمۀ پایین او رو به مغرب است و نیمۀ بالایی او رو به مشرق، و کفل و دو پا ندارد (صوفی، 186). بیرونی در توصیف این صورت می‌گوید: چون نیمۀ پیشینِ گاوی است که آن را از ناف به دو نیمه کرده‌اند و سرش پایین است و به محل زخم می‌نگرد ( التفهیم، 90).
تین | رضا عباسی تین، نود و پنجمین سورۀ قرآن مجید در ترتیب مصحف، و بیست و هشتمین سوره در ترتیب نزول. در ترتیب مصحف پس از انشراح و پیش از علق، و در ترتیب مشهور نزول، پس از بروج و پیش از قریش (نک‍ : ابن ندیم، 28) جای دارد. تین سوره‌ای است مکی (برای دیدگاههای مخالف، نک‍ ‍: بغوی، 4/ 426؛ طباطبایی، 20/ 319)، با 8 آیه، 34 کلمه و 15...
ابن ابی ذئب | اکبر یحیی آبادی اِبْنِ اَبی ذِئْب، ابوحارث، محمد بن عبدالرحمن بن مغیرة‌بن حارث‌بن ابی‌ذئب (80- 159ق / 699-776م)، محدث، فقیه و قاضی مدنی. وی از طائفۀ قریش بود و مادرش بُرَیهَة بنت عبدالرحمن‌بن حارث بود (خطیب بغدادی، 2 / 296-297). به گفتۀ ابن خلكان ابن‌ابی ذئب از جمله مشاهیر و راویان حدیث هم عصر مالك بن انس بود و بین آن دو الف...
ریطوریقا |
خطیب دمشقی* |
خلیفة بن ابی المحاسن حلبی* |
آذربرزین نامه | فتح الله مجتبایی آذَرْ بُرْزینْ‎نامه، منظومه‎ای حماسی به زبان فارسی، در بحرِ مُتقارِب مُثَّمن مقصور با محذوف، به تقلید شاهنامۀ فردوسی، دربارۀ آذر برزین پسر فرامرز و نوادۀ رستم، از سلسلۀ روایات مربوط به خاندان گرشاسب (مانند گرشاسپ‎نامه، بانو گُشَسب‎نامه، شهریارنامه، بُرزونامه). هنگامی که فرامرز، پدر آذربرزین، در سیستان به دست ...
آخر النهر | بخش علوم آخِرُالنهْر، ستارۀ قدر یكم از صورت فلكی جنوبی «نَهْر» و یكی از 10 ستارۀ بسیار روشن. صورت فلكی نهر شامل 34 ستاره است كه بر پهنۀ آسمان شكل نهر را می‌سازند و «آخرالنهر» در جنوبی‌ترین نقطۀ آن قرار دارد. ستاره‌شناسان یونانی این مجموعه را «اریدانوس» كه رب‌النوع رودخانه و نیز نام كهن رود پو در ایتالیا بوده است، نامی...
پتروشیمی، مجتمع فرهنگی ـ آموزشی | حسن موسوی زاده پـتـروشیـمی، مجتمـع فـرهنگـی ـ آمـوزشـی \ mojtamaʾ-e farhangī-āmūzešī-ye petro-šīmī\ ، مجموعه‌ای در منطقۀ 1 شهرداری تهران، واقع در خیابان نیاوران (شهید باهنر)، میدان یاسر، خیابان صادقی قمی، خیابان بوکان، انتهای کوهستان.
اشتاد | بخش ایران شناسی \aštād\، نام ایزدبانوی راستی در دین زردشتی، نام برخی از شخصیتهای تاریخی، و نام برخی جایها.
وزارت جهاد کشاورزی، هرباریوم | مسیح موسوی زادگان مؤسسه‌ای مربوط به وزارت جهاد کشاورزی، مسئول جمع‌آوری و نگهداری مجموعه‌ای از نمونه‌های زنده یا خشک‌شدۀ رستنیها برای طبقه‌بندی و تحقیقات.
آل لوط | علی رفیعی آلِ لوط، اصطلاحی قرآنی و عنوان خاندان و یا پیروان لوط‌ بن هاران برادرزادۀ ابراهیم خلیل (ع) و هم عصر وی و پیامبر شهرهای سَدوم و عَموره از ادرن. این عنوان 4 بار در قرآن بدین‌ترتیب به کار رفته است: حِجر / 15 / 59، 61؛ نمل / 27 / 56؛ قمر / 54 / 34.
تعز | ستار عودی نام استان و شهری در جنوب یمن. استان تعز با 631،12 کم‍ 2 مساحت و 351،504،2 تن جمعیت (1385ش/ 2006م) در جنوب شرقی یمن در کنار دریای سرخ واقع است. شهر تعز مرکز این استان با 689،690 تن جمعیت، در کنار کوه صَبِر (006،3 متر ارتفاع) جای دارد و از مراکز صنعتی یمن به شمار می‌رود. ریسندگی و جواهرسازی از صنایع مهم تعز است...
جرس تهرانی | ناهید دادبه جَرَسِ تِهْرانی، میرزا محمدمهدی، متخلص به جرس، از شاعران فارسی‌گوی نیمۀ دوم سدۀ 13ق/ 19م. پدرش حاجی میرزا جانی (شعری، 167؛ دیوان‌بیگی، 1/ 367؛ نیز نک‍ : آقابزرگ، 9(1)/ 193؛ منزوی، 3/ 2270)، از زمان آقامحمدخان قاجار تا اواسط دولت محمدشاه یکی از کدخدایان برجسته و نامیِ بازار تهران، و شخصیتی معتبر به شمار می‌آمد...
حاذق | میرزا ملا احمد جنیدالله (د 1259ق / 1844م)، شاعر و طبیب تاجیک سدۀ 13ق / 19م. وی در روستای کرخ هرات زاده شد (امیرقولوف، 7). در 1216ق / 1801م به بخارا رفت و در مدرسۀ عالی به تحصیل پرداخت (عینی، 131؛ معصومی، 1 / 43؛ امیرقولوف، 7- 8).
بروج | محمدعلی لسانی فشارکی بُروج، هشتاد و پنجمین سورۀ قرآن مجید، دارای 22 آیه، 109 كلمه و 458 حرف. نام مشهور سوره، بنابر یك قاعدۀ اصلی در نام‌گذاری سُوَر قرآنی (نك‍ : اندرابی، گ 49 ب ـ 50 الف) از كلمۀ پایانی نخستین آیۀ آن گرفته شده است
درقاویه | علیرضا ابراهیم (جمع: درقاوه) طریقه‌ای در تصوف که ابوعبدالله محمد عربی بن احمد درقاوی آن را در سدۀ 12-13 ق / 18- 19 م به‌عنوان شعبه‌ای از شاذلیه در مغرب بنا نهاد.
دربند، شهر | آرش پورجعفر شهری کهن واقع در جنوب شرقی جمهوری خودمختار داغستان، در کرانۀ غربی دریای مازندران. این شهر با جمعیتی بیش از 300‘122 تن (2016 م / 1395 ش)، در باریکه‌ای ساحلی میان دریای مازندران و رشته‌کوههای قفقاز جای دارد («دربند»1، npn.).
حمام جنیان | حمیدرضا دالوند حَمّامِ جِنّیان، رساله‌ای داستانی از آخوند ملا ابوالفیض اردبیلـی. این اثر به سبک و سیاق نوشته‌های روشنگرانۀ آغاز مشروطیت نوشته شده است و یگانه دست‌نوشتۀ آن در کتابخانۀ مسجد اعظم قـم نگهداری می‌شود
حسین بن ضحاک | آذرتاش آذرنوش حُسِیْنِ بْنِ ضَحَّاک (ح 150-250 ق/ 767-864 م)، ملقب به خَلیع و اَشقَر، یکی از نخستین شاعران عصر عباسی که تغزل به پسران و نیز شعر بادگانی را دست‌مایۀ هنر خویش قرار داد.
بسمله |
ابوبکر طهرانی | رضا رضازاده لنگرودی دیوانی و مورخ دربار ترکمانان قراقویونلو و آق‌قویونلو در سدۀ 9 ق / 15 م.
ابن دایه | سعیدالله قره بگلو , ابوالحسن دیانت اِبْنِ دایه، شهرت دو تن از دیوانسالاران و دانشمندان برجستۀ شیعی مذهب دربار عباسیان و سپس طولونیان مصر، در سده‌های 3 و 4 ق/ 9 و 10 م:
ریو | فریبا مجیدی ریو، شارل پیِرِ آ‌نری (1199-1280 ش/ 1820-1902 م)، خاورشناس سویسی و صاحب فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ترکی و عربی کتابخانۀ موزۀ بریتانیا.
دلاله | عاطفه غفوری دَلّاله، زن واسطه میان دو طرف معامله، واسطۀ ازدواج دختر و پسر و یابندۀ همسر. یکی از حرفه‌های زنان قشرهای پایین جامعه در گذشته، حرفۀ دلالگی بود. دلاله‌ها معاملات مختلف را سروسامان می‌دادند و از قِبَل آن سود می‌جستند. گاه این دلاله‌ها پیرزنانی بودند که برای خانواده‌های ثروتمند دایه، لله، کلفت و آشپز می‌یافتند (...
آریانا | سید علی آل داوود آرْیانا [āryānā]، مجلـه‌ای تـاریخـی، ادبـی و تحقیقـی از انتشارات انجمن تاریخ افغانستان که از بهمن 1321ش انتشار آن آغاز گشت، و به مدت 30 سال ادامه یافت. بنیادگذار و نخستین مدیر آن، احمدعلی کهزاد از استادان تاریخ‌شناس افغانستان بود و در سالهای بعد، مدیریت آن به عهدۀ افراد دیگری گذاشته شد. بخش عمدۀ این مجله را م...
خالصه | خالصه، در اصطلاح دیوانی، اراضی و املاک مخصوص خلیفه، سلطان یا حکام محلی که از دیگر اراضی، تخلیص شده است. این اصطلاح نسبتاً متأخر است و در نخستین قرون اسلامی این اراضی را که گاه تا حد یک ولایت هم وسعت داشت، صوافی و ضیاع خاصه می‌نامیدند.
ابن ابی العاص ثقفی | صادق سجادی اِبْن اَبی الْعاص ثقفی، یا ابی العاصی ثقفی، ابوعبدلله عثمان (د 50 یا 51ق / 670 یا 671م)، از یاران پیامبر و از جمله امیران و فاتحان عرب آغاز اسلام. وی در 9ق / 630م در زمرۀ نمایندگان طائف به نزد پیامبر (ص) آمد (ابن سعد، 7 / 40). در میان مذاكرات هیأت طائفی، نسبت به اسلام و آموختن قرآن علاقه بسیار نشان داد (طبری،...
ابن ابی العافیه | صادق سجادی اِبْنِ اَبی الْعافیه، موسی بن ابی العافیة بن یاسیل مِكْناسی (مق‍ 341ق / 952م)، از امیران مشهور مغرب اقصی در اوایل سدۀ 4ق / 10م كه با بیرون راندن ادریسان و اطاعت از داعیان فاطمی ‌و سپس امویان ‌اندلس یك چند بر بخشی از مغرب فرمان راند. از آغاز كار او تا پیش از 305ق / 917م آگاهی چندانی در دست نیست. وی كه پیر قبیل...
احمد ینالتگین | ابوالفضل خطیبی اَحْمَدِ یَنالْتَگین (مق‍ 425ق/ 1034م)، سپهسالار ترک‌نژاد غزنویان در هند که در اوایل حکومت مسعود غزنوی (421-432ق) سر به شورش برداشت.
روسو | شیوا جعفری روسو، ژان باتیست لویی ژاک (1780-1831 م/ 1194-1247 ق)، دیپلمات و شرق‌شناس فرانسوی.
رشیدا |
اظفری گورکانی | محمدسلیم مظهر \azfarī-ye gūrakānī\، محمدظهيرالدين‌ ميرزا علی‌بخت‌ (1172-1234 ق / 1758- 1818 م)، معروف‌ به‌ ميرزا كلان‌، عالم‌، شاعر، مترجم‌، وقايع‌نگار و فرهنگ‌نويس‌ پرآوازۀ هند.
روباه و خروس | حسن ذوالفقاری روباه و خُروس، شکل مکتوب یکی از افسانه‌های مشهور، که روایتهای شفاهی فراوانی از آن در نقاط مختلف ایران ثبت شده است.
آثار جعفری | سید علی آل داوود آثارِ جَعْفَری، كتابی دربارۀ تاریخ و جغرافیای منطقۀ فارس و جغرافیای عمومی جهان، تألیف میرزامحمد جعفرخان حقایق‌نگار خورموجی (1225-1301ق / 1810-1884م)، از تاریخ‌نگاران معروف اواسط دورۀ قاجار. در بخش اول كتاب كه دربارۀ فارس است، نویسنده نخست مطالبی پیرامون تقسیمات جغرافیایی و شناخت اماكن تاریخی و مذهبی آن منطقه ...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام