مقاله

موضوع زبان و ارتباط آن با تفکر و حقیقت، از موضوعات اساسی است که همواره باب تأملات فلسفی را به روی خود گشوده است. از آن زمان که انسانی خود را در مسیر اندیشیدن دید، به نوعی با این مسأله درگیر بوده است که زبان را با حقیقت و تفکر چه نوع ارتباط و پیوندی است؟ لایه‌های پنهان و تودرتوی حقیقت را چگونه می‌توان در پرتو زبان شناسایی نمود، و در این سپهر نقاب از رخ ناپیدای حقیقت برکشید؟ آیا اصلاً می‌توان خارج از زبان، اندیشید و سیر تفکر را رضایت‌مندانه در کانون حقیقت دنبال نمود؟

می‌بینیم که با چه ظرایف منشیانه‌ای شرح قتل و غارت و فجایع را به زبان زیبا و شیوای فارسی آغشته به تصنعات دبیرانه به رخ کشیده است. دیده می‌شود که چگونه جهانشاه در پاسخ، سلطان محمد را پادشاه روم می‌نامد: پس از تعارفات و حمد و ثنا گوید: «… از دست و زبان که برآید ر کز عهده شکرش به درآید… ناگاه بریدِ خجسته قدوم منازل فرخ، خطة روم را طی‌کنان به این مرز و بوم دررسید و… مستوجب شکر بی‌اندازه گردانید…» و سپس به تفصیل مدح او و فتحش را می‌گوید و «…مقدار دو قطار بار شتری اسباب شاهی از خیمه و خرگاه و قالی و قالیچه ساده و زربفت و ابریشمی و تکه نمدهای منقش و اقمشه متنوعه رنگین و یک قبضه شمشیر و یک منطقه کمر خنجر و یک سرج زرین طلای مرصع باز و زین پوش زردوزی و… گسیل می‌دارد…»

مسافری که برای سفری کوتاه به کشوری چون عراق می رود چه بسا تجربۀ خود را با تجربۀ سفر به کشورهای اروپائی و آمریکا مقایسه کند و بی نظمی اولین چیزی باشد که در این کشور نظر او را به خود جلب خواهد کرد. کسی که در کشور ایران یا کشورهای خاورمیانه زندگی می کند مسلما با بی نظمی هایی روبرو می شود اما چون به زندگی هرروزینه عادت کرده است این بی نظمی ها نظر او را زیاد به خود جلب نمی کند. عراق هنوز کشوری جنگ زده است و هر روز اتفاقات ناگواری در آن رخ می دهد، اما این دلیل نمی شود که مدیران کشور دائم دست و پای خود را گم کنند. وقتی وارد هتل شدم به ما یکی از آن کلید های کارتی راکه در آن رمزی نهفته است دادند. ولی در باز نشد.

نام ایران از دوران ساسانیان بر سرزمینی نهاده شد که تیره‌های گوناگون مردمانی در گذر هزاره‌ها در آنجا بودند یا به آنجا آمده و با هم درآمیخته و خانواده و فرهنگی با همسانیهای سرزمینی و تفاوتهای بومی و اقلیمی پدید آورده بودند. اقوامی که بخشهای بزرگی از آنها از جایی در گذشته‌های دور آمده بودند و خود را از تیرة «ایر» می‌دانستند، جمع آن را «ایران» خواندند که هم نام سرزمینشان شد و هم نام مردمانش، و آنانی را که بیرون از آن دایره بزرگ بودند، «اَنیران» یعنی غیر ایران نامیدند.

کتاب «هستي و مستي» روايت استاد فلسفه، دكتر غلامحسين ابراهيمي ديناني از انديشه‌هاي بلند حکيم عمر خيام نيشابوري در هستي‌شناسي و حاصل تفرّج حکيمانة وي در گلشن جادويي رباعيات اوست. اين کتاب به همت درخور اغتنام آقاي کريم فيضي در قالب انديشه‌گستر گفتگو سامان گرفته و از سوي انتشارات مؤسسه اطلاعات از سال 1388 تا کنون چندين نوبت زيور طبع يافته و هر بار با استقبال علاقه‌مندان روبرو شده است.

مشکل فلسفه مشکل همه اهل علم نیست. چراکه برای آنها آشکار است که علم شان به چه کار می آید و چه آثار و نتایج و برکاتی دارد. اما فلسفه این‌گونه نیست. از ما می‌پرسند فلسفه چیست؟ و به چه كار مي‌آيد؟ تلقی غلط از فلسفه این است که برای آن کاربرد قائل شویم.

کمربند هيکلی: اين کمربند بزرگ، قطور و از جنس چرم است که دور کمر و روی شانه می‌بندند و برای نگهداری علامت‌های سنگين به‌کار می‌رود که وزن آن را بر تمام اندام توزيع می‌کند و دارای انواع مختلف با قيمت‌های مختلف است. کمربند چرمی يا برزنتی هرکدام برحسب ضخامت، درجۀ ۱ و ۲ و ۳ دارند. «انواع هيکلی نيز با قيمتی از ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. اين اقلام با توجه به ميزان و جنس چرمی که در تهیۀ آن مورد استفاده قرار گرفته از قيمت‌های متفاوتی برخوردارند. قيمت هيکلی که در سال ۱۳۸۵ بين ۲۰ تا۴۰ هزارتومان بود در ۱۳۸۶ به ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان رسيده است» (رئيسی، ۱۳۸۶: ۸).

اشاره: بخش نخست این نوشتار روزگذشته منتشر شد و اینک بخش دوم و دنباله سخن از نظر خوانندگان گرامی می‌گذرد. گفتنی است که متن کامل مقاله حاضر با انبوه مآخذ و منابع در «دایرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی» به چاپ رسیده و ما از آنجا برگرفته‌ایم.

«منطقه ما»، قلمرویی بهم پیوسته از اقوام و طوایفی است که تنوع آنها بر زیبایی آن افزوده است. با این همه، اگر نظامی درون منطقه ای در پی بلوغ اندیشه ها شکل نگیرد، بیم از آن است که این تنوع بهم تنیده اسباب تزاحمات سختی را به دنبال آورد.

اساس اين تحقيق در بيان نظریة هم‌آغوشی حوزه‌های عرفی و قدسی، دين و دنيا و امور لاهوتی و ناسوتی و نقد تصور رايج حقيقی‌دانستن دوگانه‌بينی در اين عرصه است. اين تحقيق در ادامة نوشته‌های ديگر نگارنده و مطالعات تجربی برای نشان‌دادن اعتباری‌بودن اين تفکيک بوده و اين‌بار موضوع سوگواری‌ها را برای اثبات تجربی نظریة خويش برگزيده است. بخشی از تحقيق در زمينة وسايل سوگواری است و می‌خواهد نشان دهد که ناب‌انگاری دربارة کنش‌های مذهبی و برچسب قدسی‌زدن صِرف به آن با واقعيت اجتماعی هم‌خوانی ندارد و در واقعيت اجتماعی امور قدسی کاملاً از امور دنيوی منتزع نيستند، چنان‌که سوگواری‌ها با وجود جلوة مذهبی و معنوی خود به‌شيوه‌های گوناگونی با زندگی مردم پيوند دارند. از جمله اينکه گردش مالی عظيمی‌ در پشت سوگواری‌ها نهفته است که در دوام اين کنش مؤثر است.