مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بامری | معصومه ابراهیمی بامِری، یکی از طوایف بزرگ بلوچ ساکن در جنوب شرق ایران.
بامیان | علی کرم همدانی بامیان، نام ولایت (استان) و شهری کهن در مرکز افغانستان، این استان از شمال به استان سمنگان، و از جنوب به استانهای غزنی و ارزگان، از خاور به استانهای بغلان، پروان و ورداق (ورک)، و از باختر به استانهای سرپل و غور محدود می‌گردد (ﻧﻜ : ﻫ د، نقشۀ افغانستان). مساحت این استان 414‘17 ﮐﻤ 2 و جمعیت آن براساس سرشماری 1358...
بانتو | بخش زبان شناسی بانْتو، گروهی از زبانهای افریقایی که بخشی از متکلمان آن در حوزۀ جهان اسلام جای گرفته‌اند. بانتو در بردارندۀ شمار کثیری از زبانهاست که با توجه به اختلافات موجود در گویش شمردن، یا مستقل انگاشتن برخی از گونه‌های زبانی، شمار آنها میان 300 تا 500 تخمین زده شده است. این زبانها که متکلمان آنها طوایفی گوناگون از قبای...
بانت سعاد | آذرتاش آذرنوش بانَتْ‌‌سُعاد، یکی از مشهورترین قصاید عرب (58بیت، در بحر بسیط با قافیۀ لام) که احتمالاً در 7 یا 9ق/ 628 یا 630م، در مسجد مدینه، در مدح پیامبر اکرم(ص) خوانده شد. سرایندۀ آن کَعْب بن زُهَیر، و نام قصیده دو کلمۀ آغازین قصیده است:
بانجول | پرویز امین بانْجول، پایتخت و بندر مهم کشور مسلمان‌نشین گامبیا در افریقا. این شهر در 1816م، با حمایت نظامیان انگلیسی به صورت دژی نظامی و مرکزی تجارتی پایه‌گذاری شد، محلی که در 1618م، کارگزاران شرکتی بازرگان از انگلیس، در آن استقرار یافته بودند. مأموران دولت انگلیس جزیرۀ بانجول را جزیرۀ سنت ماری، و دژ مرکز تجارتی را به نا...
بانو گشسب نامه | شهین سراج بانوگُشَسْبْ‌نامه، منظومه‌ای به فارسی از سراینده‌ای نامعلوم در بحر متقارب، در حدود 989 بیت که دربارۀ بانوگشسب، مشهور به «سوار»، یکی از دختران رستم سروده است. بانوگشسب از پیوند رستم و خالۀ کیقباد زاده شد (مجمل‌التواریخ...، 25) و او خود به این گوهر و تبار والا سخت می‌نازید (بانوگشسب‌نامه، 33). او چهره‌ای دل‌انگ...
باندونگ | محمدحسن گنجی بانْدونْگ، سومین شهر بزرگ اندونزی (پس از جاکارتا و سورابایا) و مرکز ایالت جاوۀ غربی که به کنفرانس معروفی که در 1955م/ 1334ش در آن برگذار شده، شهرت بین‌المللی یافته است.
بانکیپور | مجید سمیعی بانْکیپور، حومۀ غربی شهر پتنه واقع در ایالت بهارهند، و دارای کتابخانه‌ای معروف به همین نام. بانکیپور در °25 و 37 عرض شمالی °85 و 8 طول شرقی در منتى‌الیه غربی شهر پتنه قرار دارد و چون در سمت راست رود گنگ واقع گردیده، به نام بانکیپور(=شهر ساحل رود) خوانده شده است. در حفاریهای باستان شناسیِ بانکیپور آثاری از ک...
بانه لوقا |
بانه | محسن احمدی بانه، شهرستان و شهری در غرب استان کردستان.
بانک و بانک داری | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد بانْک و بانْکْ‌داری، بانک به عنوان نهادی که به عملیا ت پولی، مالی و اعتباری می‌پردازد، به مفهوم امروزی آن پس از انقلاب صنعتی در اروپا شکل گرفت. بانک‌داری به عملیات بانکها گفته می‌شود که عمدتاً از نقل وانتقال وجوه، نگهداری سرمایۀ اشخاص و به کارگیری آن در جهت رشد و توسعۀ اقتصادی، صدور بروات و حواله‌های تجاری، ا...
باورد |
بانیالوکا | غلامرضا استیفاء قمی بانْیالوکا، شهری کهن در شمال غربی بوسنی. این شهر در °44 و ´46 عرض شمالی و °17 و ´10 طول شرقی، و در ارتفاع 163 متری از سطح دریا («دائرةالمعارف ایتالیا»، V/ 90؛ نک‍: بریتانیکا، ماکرو، XIX/ 1100)، و بر دو سوی رودخانۀ ورباس واقع است (EI1,S؛ پاندز، 634؛ «دائرةالمعارف دیانت»، V/ 49-50؛ WNGD,114).
بانیاس | مریم صادقی بانیاس، نام دو شهر ورودی در کشور سوریه.
باوردی | جلال خسروشاهی باوَرْدی، حسین، متخلص به فیضی، شاعر و ادیب سدۀ 9ق/ 15م، در برخی مآخذ و همچنین آثار وی، نام او امیر سید حسین ابیوردی، حسین ابیوردی، و میر حسین باوردی آمده است (نک‍: افشار، 5، 7؛ باوردی، «انیس...»، 87، 111).
باهلی | ناصر گذشته باهِلی، ابوعمر سعید بن محمد (د 300ق/ 913م)، از متکلمان معتزلی مکتب بصره. برخی نام و نسب او را بن محمد عمر بن سعید نیز آورده‌اند (ابن ندیم، 219، حاشیه؛ ابن حجر، 5/ 320؛ داوودی، 2/ 219). دانسته‌های ما از سرگذشت او به روایتهای انگشت‌شماری محدود می‌شود که امکان نوشتن یک زندگی‌نامۀ قانع‌کننده را فراهم نمی‌کند؛ اما...
باویه | معصومه ابراهیمی باویه، یکی از قبایل بزرگ عرب شیعی مذهب ساکن خوزستان.
باهلی | عزت ملا ابراهیمی باهِلی، ابونصر احمد بن حاتم (د 231ق/ 846م)، ادیب، نحوی، لغت‌شناس و راوی اشعار عرب. به گفتۀ ابن ندیم، باهلی در 70 و چند سالگی درگذشته است (ص 61)، پس می‌توان پنداشت که میان سالهای 157تا 160ق دیده به جهان گشوده بوده است (نیز نک‍‍: قفطی، 1/ 36). او در بصره رشد و نمو کرد و نسبت بصری (نک‍: میمنی، 543) را نیز از همی...
باهله | منوچهر پزشک باهِله، ازقبایل عرب عدنانی منسوب به باهله، همسر ملک بن اعصر بن سعدبن قیس‌عیلان. باهله خود دختر صعب بن سعدالعشیره از اعراب بنی مذحج قحطانی بود. وی پس از مرگ مالک بن اعصر، به همسری پسر شوهر خویش، معن بن مالک، درآمد و از او هم فرزندانی یافت. این فرزندان و دیگر پسران متعدد معن همه به دست باهله پرورش یافتند و از ا...
باوی | سکندر امان الهی بهاروند باوی، ایلی از ایلات لُر استان کهگیلویه و بویراحمد، و پیرو مذهب تشیع.
بای |
باهو | مرجان افشاریان باهو، سلطان (1039-1102ق/ 1630-1691م)، عارف و شاعر معروف شبه قارۀ هند. نام اصلی او سلطان محمد است (رضوی، II/ 440). پدرش سلطان بازید (بایزید) مردی دانشمند و پرهیزگار، و در دستگاه شاهجهان مورد احترام بود (نک‍: احمد، 163؛ رضوی، همانجا).
بائده، عرب |
بایبورد | علی اکبر دیانت بایْبورْد، مرکز استانی به همین نام، در شمال شرقی آناتولی، در حوضۀ شرقی دریای سیاه، در کشور ترکیه.
بایجو | منوچهر پزشک بایْجو، از سرداران و فرماندهان مغول در مناطق شمال غربی ایران که مغولان را بر آناتولی و آسیای صغیر مسلط ساخت. نام بایجو در منابع اسلامی به صورتهایی چون تایچو، پاچو، بایچو و پَچو نیز آمده است (نک‍: قزوینی، 3/ 282؛ هاورت، III/ 78؛ التونیان، 38). در میان مغولان دست‌کم دو تن دیگر، هر دو از تبار چنگیز به نام بایجو ...
بایدو | منوچهر پزشک بایْدو، نوادۀ هولاکو و ششمین ایلخان مغول در ایران. او که پس از سرنگون‌کردن عموزادۀ خود گیخاتو به ایلخانی رسیده بود، پس از حدود 8ماه، به دست پسر عموی دیگر خود غازان، دستگیر و کشته شد (برای شکلهای دیگر نام بایدو، نک‍‍ : ابن‌کثیر، 13/ 343، 346؛ ابن شاکر، 517؛ نویری، 27/ 406-407؛ نیز نک‍ : عزاوی، 1/ 364). پدرش طَ...
بایزید | علی اکبر دیانت بایَزید (دوغو بایزید)، شهری کوچک در شمال‌شرقی ترکیه، از توابع استان آغری، در جنوب غربی کوه آرارات (آغری‌داغ).
بایر |
بایزید انصاری |
بایزید، کتابخانه | علی اکبر دیانت بایَزید، کِتابْخانه، نخستین کتابخانۀ دولتی در امپراتوری عثمانی منسوب به سلطان بایزید دوم، واقع در مجموعۀ بایزید در میدانی بزرگ به همین نام در استانبول که امروز میدان حریت نامیده می‌شود. این کتابخانه به هنگام تأسیس (1301ق/ 1884م) کتابخانۀ عمومی عثمانی نام گرفت و در 1340ش/ 1961م کتابخانۀ دولتی بایزید خوانده شد ...
بایزید | علی اکبر دیانت بایَزید، نام دوتن از پادشاهان دولت عثمانی.
بایزید بیات | هدی سید حسین زاده بایَزیدِ بَیات، مورخ و دولتمرد ایرانی دربار همایون‌شاه بابری در سدۀ 10ق/ 16م. از احوال او پیش از پیوستن به همایون اطلاع اندکی در دست است (مثلاً ﻧﻜ : بایزید، 244). وی نخستین بار همایون را که به شاه طهماسب صفوی پناهنده شده بود، در زنجان ملاقات کرد. این دیدار در 951ق/ 1544م در مشهد که بایزید در آنجا به تحصیل علم...
بایزید بسطامی ثانی | محمدجواد شمس بایَزیدِ بَسْطامیِ ثانی، ابومحمدعلی بن عنایت‌الله (زنده در 1011ق/ 1602م)، عارف، محدث، فقیه شیعی و از نوادگان بایزید بسطامی.
بایزید بسطامی | فاطمه لاجوردی بایَزیدِ بَسْطامی، ابویزید طیفور بن عیسی بن سروشان (د 234 یا 261ق/ 848 یا 875م)، از عارفان بزرگ ایران در سده‌های 2 و 3ق/ 8 و9م. وی در نیمۀ دوم سدۀ 2ق در خانواده‌ای نومسلمان در محلۀ موبدان بسطام، از شهرهای منطقآ قومس به دنیا آمد (سهلجی، 63). اجداد او از موبدان زرتشتی و از بزرگان بسطام بودند. احمدبن حسین ابن خر...
بایسنقر ترکمان |
بایزید رومی | لیلا رحیمی بهمنی بایَزیدِ رومی، شاعر و عارف ترک قرن 10ق/ 16م که به بایزید خلیفةبن عبدالله، بایزید درویش و بایزیدثانی نیز شهرت دارد. وی از خلفای جمال‌الدین خلوتی و از مشایخ دورۀ سلطانی بایزید دوم بوده است. تاریخ ومحل تولد وی به درستی معلوم نیست، دربارۀ گذشتش نیز منابع سالهای متفاوتی را ذکر کرده‌اند، ولی چون گفته‌اند که تألیف ی...
بایزیدی |
بایزید جلایری |
بایزید پاشا | جلال خسروشاهی بایَزیدْپاشا، دولتمرد و وزیراعظم عثمانی در زمان سلطان محمد اول و سلطان مرداد دوم در سدۀ 9ق/ 15م.
بایزید دوری | مریم همایونی افشار بایَزیدِ دوری (د 986ق/ 1578م)، فرزند میرنظام، خوش‌نوس مشهور و شاعر ایرانی مقیم هند. وی از نسل امام دوری بود که مزار و خانقاه خاندان او هنوز هم در بغداد برپاست (جغتایی، 131). بایزید را به سبب آنکه در هرات رشد و نمو یافته بود، بایزید هروی نیز می‌نامیده‌اند (عالی، 47).
بایقرا |
بایقرا | هدی سید حسین زاده بایْقَرا (795-826ق/ 1393-1423م)، شاهزادۀ تیموری و فرزند عمرشیخ میرزا پس امیرتیمور گورکان، مادرش ملِک آغا (مِلْکَت آغا) پس از درگذشت زودهنگام عمر شیخ به اشارۀ تیمور به ازدواج شاهرخ، عموی بایقرا درآمد (نوایی، 644)؛ به هنگام درگذشت تیمور، بایقرا 12ساله بوده است (شرف‌الین، 1002؛ فصیح، 3/ 153-154) و از آنجا که این...
بایسنقر میرزا | کیانوش صدیق بایْسُنْقُرْمیرزا (882-محرم 905ق/ 1477- اوت 1499م)، یکی از نوادگان تیمورگورکانی و از امیران ماوراءالنهر. او دومین پسر سلطان محمود سمرقندی بود و مادرش پاشا بیگلم نام داشت، بایسنقر در حصار شادمان به دنیا آمد (بابر، 110، I/ 47؛ خواندمیر، 4/ 98، 200؛ تتوی، 263؛ نهاوندی، 2/ 35-36) و هنوز بسیار جوان بود که پدرش حکو...
بایکال | عنایت الله رضا بایْکال، دریاچه‌ای در بخش جنوبی سیبری شرقی در جمهوری خودمختار بوریات و استان ایرکوتْسک جمهوری فدراتیو روسیه. بایکال در زبان تاتارها بایکول بوده است و از دو واژۀ بای (= غنی) و کول (= دریاچه) پدید آمده است (بارتولد، III/ 349؛ بروکهاوس، IIa/ 715). مغولها در زبان خود این دریاچه را دالای- نور (= دریای مقدس) می‌نام...
بایسنقر میرزا | محمدحسن سمسار بایْسُنْقُرْمیرْزا (799-7 جمادی‌اول 837ق/ 1397-20 دسامبر 1433م)، فرزند شاهرخ پسرتیمور امیرزادۀ نامور و همرپرور گورکانی.
بایندر | سید علی آل داوود بایَنْدُر، غلامعلی (1277-1320ش/ 1898-1941م)، دریادار و فرمانده برجستۀ نیروی دریایی ایران که به‌رغم عقب‌نشینی ارتش ایران در آغاز یورش متفقین، دلیرانه رد برابر نیروهای مهاجم انگلیسی در خرمشهر ایستادگی کرد و سرانجام از پای درآمد.
باینگان | کریم شریعت بایِنْگان، یا بایَنگان، بخش و شهری در شهرستان پاوه (استان کرمانشاه). بانیکان نیز ظاهراً صورت تصحیف شدۀ این کلمه است که گاه در منابع رسمی دیده می‌شود (ﻧﻜ : دایرةالمعارف...، 1/ 387).
بائوچی | پرویز امین بائوچی، شهر و استانی مسلمان‌نشین در شمال کشور نیجریه. شهر بائوچی در 1224ق/ 1809م به دست مجاهد مسلمانی به نام «یعقوبو» پی افکنده شد و سپس دولتی به همین نام به منظور اجرای برنامۀ جهادی برای گسترش اسلام در غرب افریقا در دشت مرتفع بائوچی پایه‌گذاری گردید. شهر بائوچی سالها به نام بنیان‌گذار خود، یعقوبو نامیده می‌ش...
ببشتر | عزت ملا ابراهیمی بُبَشْتَر، دژی استوار در رشته کوههای جنوبی اندلس که در عصر اسلامی از توابع کورۀ (استان) ریّه به شمار می‌رفت و در 30 فرسخی قرطبه، شمال غربی مالقه و شمال شرقی رنده قرار داشت (ادریسی، 2/ 570؛ یاقوت، 1/ 486؛ عنان، حاشیه...، 3/ 279).
ببغاء | عزت ملا ابراهیمی بَبَّغاء، ابوالفرج عبدالواحد بن نصرمخزونی نصیبی (313-27 شعبان 398ق/ 925-7مۀ1008م)، ادیب، شاهر و کاتب. وی در نصیبین دیده به جهان گشود و در همانجا بالید. برخی توانایی او را درسخنوری، و برخی به عکس، لکنت زبانش را سبب شهرت وی به ببغاء (طوطی) دانسته‌اند. همچنین او را به سبب انتساب به نیای خود، حَنْطبی نامیده‌اند. ...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام