ببشتر

بُبَشْتَر، دژی استوار در رشته کوههای جنوبی اندلس که در عصر اسلامی از توابع کورۀ (استان) ریّه به شمار می‌رفت و در 30 فرسخی قرطبه، شمال غربی مالقه و شمال شرقی رنده قرار داشت (ادریسی، 2/ 570؛ یاقوت، 1/ 486؛ عنان، حاشیه...، 3/ 279).
این دژ به سبب موقعیتش، از پایگاههای مهم مخالفان دولت اموی به شمار می‌رفت که به به سبب شورش ابن حفصون که در 267ق/ 881م آنجا را پایگاه خود قرار داده بود، شهرت یافت و به تدریج ناراضیان حکومت از سراسر اندلس در آنجا گردآمدند و دیری نپایید که سراسر کوهستانهای جنوبی به تسخیر آنان درآمد (ﻧﻜ : ابن قوطیه، 104، 120-121؛ ابن حیان، 3/ 9-10، 16، 90؛ حمیدی، 2/ 476؛ نویری، 23/ 391).
دامنۀ ناآرامیهای بیشتر که بیش از 50 سال به طول انجامید، با دورۀ زمامداری 4 تن از امیران اموی مصادف بود: نخست محمد بن عبدالرحمان که توانست تا حدی شورشیان را آرام گرداند. پس او منذر پس از یک محاصرۀ طولانی نزدیک بود کار قیام را یکسره سازد، اما به ناگاه درگذشت و شورش بالا گرفت (ابن عبدریه، 4/ 496؛ ابن خطیب، 25، 31؛ عنان، دولة...، 1(1)/ 309، 320-321)؛ اما وقتی برادرش عبدالله به امارت نشست، رهبر شورشیان صلح خواست، مشروط‌بر آنکه ولایت ببشتر را به او دهند. با اینهمه، وی به تجدید سازماندهی نیروهای خود پرداخت و باز سر به شورش برداشت. عبدالله در 276ق/ 889م به قلعۀ ببشتر تاخت و بخشی از آن را منهدم کرد، ولی جنگ و گریزها همچنان ادامه یافت و به دورۀ عبدالرحمان سوم کشیده شد (ابن‌حیان، 3/ 99-100، ﺟﻤ ؛ ابن‌عذاری، 2/ 131-133 ﺟﻤ ؛ نویری، 23/ 396-398). سرانجام، عبدالرحمان پس از نبردهای طولانی در 315ق این دژ را تسخیر کرد و به دستور او برج و بارو و ساختمانها و کلیساهای آنجا و حتێ مسجدی را که ابن‌حفصون بنا کرده بود، ویران کردند (عنان، همان، 1(2)/ 385-388).
اما به نظر می‌رسد بیشتر بعدها درباره عمارت شد، زیرا در 434ق ادریس‌بن یحیێ از خاندان بنی‌حمود در آنجا ادعای خلافت کرد و به نام خود خطبه خواند (ابن خطیب، 116، 141-143). با اینهمه، در سدۀ 7ق/ 13م دژ نظامی بیشتر ویرانه‌ای بیش نبود (EI2, S, 153). ببشتر امروزه در 5/ 1 فرسخی شمال شرقی شهر کاراترای اسپانیا قرار دارد (EI1, II/ 736). بقایای کلیسایی کهن نیز که در سدۀ 3ق به دست ابن حفصون ساخته شده است، در آنجا به چشم می‌خورد (عنان، الآثار...، 250-251).

مآخذ

ابن‌حیان، حیان، المقتبس، به کوشش ملچور آنتونیا، پاریس، 1937م؛ ابن‌خطیب، محمد، اعمال الاعلام، به کوشش لوی پرووانسال، پاریس، 1956م؛ ابن‌عبدریه، احمد، العقد الفرید، به کوشش احمدامین و دیگران، بیروت، 1402ق؛ ابن عذاری، احمد، البیان المغرب، به کوشش کولن و لوی پرووانسال، لیدن 1951م؛ ابن قوطیه، محمد، تاریخ افتتاح الاندلس، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره، 1982م؛ ادریسی، محمد، نزهةالمشتاق، بیروت، 1409ق/ 1989م؛ حمیدی، محمد، جذوةالمقتبس، به کوشش ابراهیم ابیاری، بیروت، 1403ق/ 1983م؛ عنان، محمد عبدالله، الآثار الاندلسیة الباقیة فی اسبانیا و البرتغال، قاهره، 1381ق/ 1961م؛ همو، حاشیه بر الاحاطۀ ابن خطیب، قاهره، مکتبة خانجی؛ همو، دولة الاسلام فی الاندلس، قاهره، 1988م؛نوبری، نهایةالارب، به کوشش احمدکمال زکی و محمدمصطفێ زیاده، قاهره، 1980م؛ یاقوت، بلدان؛ نیز:

EI1; EI2;S.
عزت ملاابراهیمی