فقه، علوم قرآنی و حدیث

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

اربعین | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَرْبَعین‌، عنوانی‌ مشترك‌ برای‌ شماری‌ از نوشته‌ها كه‌ در آنها به‌ گونه‌های‌ مختلف‌ 40 حدیث‌ فراهم‌ آمده‌ است‌.
اذرعی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَذْرَعی‌، ابوالعباس شهاب‌الدین‌ احمد بن‌ حمدان‌ بن‌ احمد بن‌ عبدالواحد بن عبدالغنی‌ (708-783ق‌/ 1308-1381م‌)،فقیه‌ شافعی‌. وی‌ در اذرعات‌ شام‌ چشم‌ به‌ جهان‌ گشود و در همان‌ نواحی‌ نشوونما یافت‌. مقدمات‌ علوم‌ را در دمشق‌ فرا گرفت‌ و مدتی‌ نزد ابن‌نقیب‌، ابن‌ جمله‌، قاسم‌ بن‌ عساكر، احمد بن‌ ابی‌طالب‌ حجار و...
اذن | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اِذْن‌، اصطلاحی‌ فقهی‌ و حقوقی‌. مادۀ «اذن‌» در معانی‌ گوناگونی‌ از جمله‌ اِعلام‌ (بقره‌/ 2/ 279)، اباحه‌ و رخصت‌ (نساء/ 4/ 25) و امر و فرمان‌ (بقره‌/ 2/ 97) به‌ كار رفته‌ است‌ (جوهری‌، ذیل‌ اذن‌؛ فیومی‌، 1/ 18؛ قاموس‌، ذیل‌ اذن‌). از میان‌ این‌ معانی‌ اعلام‌ اصل‌ معنی‌ اصطلاحی‌ اذن‌ است‌، ولی‌ بر اثر كثرت‌ ا...
اربلی | محمدرضا ناجی اِرْبِلی‌، ابوالحسن‌ بهاءالدین‌ علی‌ بن‌ عیسی‌ بن‌ ابی‌الفتح‌ هكّاری‌ (د 693ق‌/ 1294م‌)، محدث‌، شاعر و ادیب امامی‌مذهب‌. پدر او فخرالدین‌ عیسى‌ حاكم‌ اربل‌ و نواحی‌ آن‌ بود و در شهر ریاستی‌ داشت‌ (ابن‌ فوطی‌، تلخیص‌، 4 (3)/ 274).
اردبیلی | مریم صادقی اَرْدَبیلی‌، عزالدین‌ یوسف‌ بن‌ ابراهیم‌ (د پس‌ از 775ق‌/ 1373م‌)، فقیه‌ شافعی‌. تنها آگاهی‌ ما دربارۀ وی‌ محدود به‌ چند جمله‌ای‌ است كه‌ عثمانی‌، قاضی‌ صَفَد، بیان‌ كرده‌، و در 775ق‌ (یا 779ق‌) از حیات‌ او در اردبیل با سنی‌ حدود 70 سال‌ گزارش‌ نموده‌، و با ذكر چند عبارت كوتاه‌ چون‌ «شیخ‌ مشرق‌» از او تمجید ك...
ارتداد | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اِرْتِداد، اصطلاحی‌ فقهی‌ به‌ مفهوم‌ خروج‌ فرد مسلمان‌ از دین اسلام‌. ارتداد را در لغت‌ به‌ معنی‌ رجوع‌ و بازگشتن‌ دانسته‌اند و در قرآن‌ هم‌ بارها در این‌ مفهوم‌ به‌كار رفته‌ است‌ (نك‍ : راغب‌، 197- 198؛ ابن‌ منظور، ذیل‌ ردّ). ارتداد به‌ معنیِ «بازگشتن‌ از دین‌ اسلام‌» در چند آیه‌ از قرآن‌ كریم‌ مطرح‌ شده‌، ا...
اردبیلی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَرْدَبیلی‌، محمد بن‌ علی‌ (د 1101ق‌/ 1690م‌)، رجال‌ شناس‌ شهیر امامی‌. دربارۀ زندگی‌ و فعالیتهای علمی‌ وی‌ آگاهیهای‌ اندكی‌ موجود است‌ و همان‌ نیز بیشتر بر اساس‌ اطلاعاتی‌ است‌ كه‌ در اجازۀ علامۀ مجلسی‌ به‌ وی‌ آمده‌، و یا در مطالبی‌ است‌ كه‌ توسط آقا رضی‌ قزوینی‌ بر ظهر نسخۀ جامع‌ الرواة مندرج‌ است‌.
ارث | قاسم مهرعلیزاده اِرْث‌، اصطلاحی فقهی‌ و حقوقی‌ به‌ معنی انتقال‌ دارایی‌ و حقوق‌ (میراث‌) شخص‌ درگذشته‌ (مُوَرَّث‌) به‌ شخص‌ زنده‌ (وارث‌) كه‌ با رعایت‌ شرایط و موازینی‌ خاص‌ انجام‌ می‌پذیرد.
ارش | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَرْش‌، اصطلاحی‌ پركاربرد در ابواب‌ گوناگون‌ فقه‌ و نیز حقوق‌، به‌ویژه‌ در مباحث‌ دیات‌ و بیع‌. وجه‌ مشترك‌ كاربردهای‌ ارش‌، مالی‌ است‌ كه‌ باید برای‌ جبران‌ خسارتی‌ پرداخت‌ گردد.
ارم ذات العماد |
ازدواج |
ازلام | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَزْلام، تیرهایی که اعراب پیش از اسلام برای گونه‌ای از کهانت به کار می‌بردند و در قرآن کریم این شیوۀ آنان نکوهش شده است. به اتفاق مفسران و لغت‌شناسان، ازلام جمعِ زُلَم یا زَلَم به معنیِ تیری است تیز ناشده و بی‌پر، و «قِدح» به عنوان واژۀ مارد ف آن شناخته می‌شده است (مثلاً نک‍ : ابوعبیده، 1/ 153؛ ابن قتیبه، الم...
استرابادی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِسْتَرابادی، شرف‌الدين‌ علی‌ حسينی‌ استرابادی نجفی‌، از علمای اماميه‌ در سدۀ 10ق‌/ 16م‌. اصل‌ او از استراباد بوده‌ است‌ و شايد همانجا نيز متولد شده‌ باشد. در نجف‌ سكنی‌ داشت‌ و از شاگردان‌ محقق‌ كركی‌ (د 940ق‌) بود (مجلسی‌، 10/ 13؛ افندی، 4/ 66 -67). مجلسی‌ (همانجا) از وی با تعبير «الفاضل‌ العلامۀ الزكی‌» يا...
استرابادی |
استرابادی |
اسباط | فرامرز حاج منوچهری اَسْباط، نامی‌ قرآنی‌ كه‌ اهل‌ تفسير، مراد از آن‌ را فرزندان‌ يعقوب‌ يا قبايل‌ بنی‌اسرائيل‌ دانسته‌اند. اين‌ واژه‌ 5 بار در قرآن‌ كريم‌ آمده‌ است‌. در 4 مورد از اين‌ يادكردها، يعنی‌ در سوره‌های مدنیِ بقره‌ (2/ 136، 140)، آل‌ عمران‌ (3/ 84) و نساء (4/ 163)، جدای از مفهوم‌ آيات‌، جايگاه‌ اين‌ واژه‌ در كنار نام‌...
الاستبصار | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَلاْاِسْتِبْصار، عنوان‌ مجم‍وعه‌ای در حديث‌ از ابوجعفر محمد بن‌ حسن‌ طوسی‌ (د 460ق‌/ 1068م‌)، چهارمين‌ كتاب‌ از كتب‌ اربعۀ اماميه‌.
استصلاح |
استصحاب | احمد پاکتچی اِسْتِصْحاب، یکی از ادله در برخی از مکاتب فقهی و یکی از اصول عملی در مکتب اصولی متأخر امامیه که عبارت است از صدور حکمی در یک موضوع بر پایۀ یقین پیشین در شک کنونی.
اسب | آذرتاش آذرنوش اَسْب، حیوانی که از دیرباز در امور گوناگون زندگی انسان، چون سواری، کشیدن بار، راندن ارابه و سوارکاری مورد استفاده قرار گرفته است. از نظر تاریخ طبیعی، اسب جانوری برخاسته از قارۀ آمریکاست که با شکلی متفاوت با اندام امروزین خود، به قارۀ آسیا راه یافته، و مراحلی از تکامل خود را در این قاره پیموده است. دشتهای آسیا...
اسباب نزول | محمدعلی لسانی فشارکی , محمدهادی معرفت اَسْبابِ نُزول، اصطلاحی در تفسیر قرآن، و عنوان رشته‌ای از علوم قرآنی. «اسباب» جمع «سَبَب» به معانی رشته، وسیله، طریقه و رابطه (نک‍ : ابن منظور، مادۀ سبب)، و «نزول» مصدر است به معانی فرود آمدن و اقامت کردن (نک‍ : همو، مادۀ نزل؛ نیز نک‍ : ریپین، 12-14). در اصطلاح «اسباب نزول» نیز همان معانی لغوی و عرفی لحاظ شده...
استقسام |
استفتاء |
استغفار | محمدجواد شمس اِسْتِغْفار، اصطلاح قرآنی، به معنی درخواست آمرزش از خداوند. این واژه در لغت مصدر باب استفعال از غُفران، به معنی طلب بخشایش است.
استعاذه | احمد بادکوبه هزاوه اِستِعاذه، واژه و تعبیری قرآنی به معنی پناه بردن به خداوند از هر نوع شر و بدی و نیز وسوسه‌های شیطانی. استعاذه مصدر باب استفعال از ریشۀ «ع و ذ» و عَوذ مصدر فعل «عاذَ، یَعوذُ» به معنی پناه بردن به غیر، اعم از شیئ، شخص یا مکان است. استعاذ در فرهنگ اسلامی به ویژه در قرآن کریم، دعایی است که به وسیلۀ آن، انسان برای...
اسحاق بن عمار |
اسحاق (ع) | فرامرز حاج منوچهری , نوری سادات شاهنگیان اِسْحاق‌ (ع‌)، پیامبر و نیای‌ قوم‌ بنی‌ اسرائیل‌ كه‌ در قرآن‌ كریم‌ بارها از او یاد شده‌ است‌. اصل‌ نام‌ او در عبری‌ «یصحاق‌» (فعل‌ مضارع‌) به‌ معنی‌ «می‌خندد» است‌ (نک‍ : گزنیوس‌، 850 ؛ نیز نک‍ : مارتین‌، 661).
اسد بن موسی | فرامرز حاج منوچهری اَسَدِ بْنِ موسی‌ (132- محرم‌ 212ق‌/ 750- آوریل‌ 827م‌)، فرزند ابراهیم‌ بن‌ ولید بن‌ عبدالملك‌ اموی‌، محدث‌ و فقیه‌ مصری‌ و مؤلف‌ كتاب‌ الزهد، از قدیم‌ترین‌ تألیفات‌ برجای‌ ماندۀ اسلامی‌. وی‌ كه‌ از خاندان‌ امویان‌ بود، در همان‌ سال‌ انقراض‌ شاخۀ شرقی‌ خلافت‌ این‌ خاندان‌، گویا در بصره‌ به‌ دنیا آمد و سپس‌ به...
اسدالله شوشتری | سعید نجفی اسداللهی اَسَدُاللّه‌ شوشْتَری‌ (تُسْتَری‌)، فرزنداسماعیل‌ (ح‌ 1186- 1234ق‌/ 1772-1819م‌)، از فقیهان‌ اصولی‌ و محقق‌ امامیه‌ و مؤلف‌ مقابس‌ الانوار. او را كاظمی‌، دزفولی‌ و انصاری‌ نیز خوانده‌اند (آقابزرگ‌، طبقات‌...، 1/ 122؛ خلیلی‌، 2/ 80). تاریخ‌ تقریبی‌ ولادت‌ وی‌ را آقابزرگ‌ از عبارتی‌ در اجازۀ مورخ‌ 1211ق‌ از شیخ...
اسد بن فرات | فرامرز حاج منوچهری اَسَدِ بْنِ فُرات‌، ابوعبدالله‌ (142-213ق‌/ 759- 828م‌)، فقیه‌، قاضی‌ و از عوامل‌ مؤثر در تدوین‌ فقه‌ مالكی‌. نیای‌ وی‌ سنان‌ با بنی‌ سلیم‌ نسبت‌ ولاء داشت‌، اما ابن‌ خطیب‌ (1/ 430) نیای‌ او را بشر بن‌ اسد مُرّی‌ دانسته‌ است‌ (نیز نک‍ : ابن‌ ابار، 2/ 380).
اسراء |
اسراء | محمدعلی لسانی فشارکی اِسْراء، هفدهمین‌ سورۀ قرآن‌ مجید، دارای‌ 12 ركوع‌، 111 (یا 110) آیه‌، 563 ،1كلمه‌ و 460 ،6حرف‌.
اسرافیل | احمد پاکتچی اِسْرافیل‌، در روایات‌ اسلامی‌ نام‌ فرشته‌ای‌ از ملائكۀ مقرب‌ كه‌ بیشترین‌ شهرت‌ او به‌ دمیدن‌ در صور به‌ هنگام‌ برپاییِ قیامت‌ است‌.
اسرائیلیات | فرامرز حاج منوچهری اِسْرائیلیات‌، اصطلاحی‌ در معارف‌ اسلامی‌، به‌ ویژه‌ در زمینۀ تفسیر و علوم‌ حدیث‌، و آن‌ به‌ دسته‌ای‌ از روایات‌ و قصص‌ و مفاهیم‌ اشاره‌ دارد كه‌ نه‌ در قرآن‌ و احادیث‌ نبوی‌، بلكه‌ در تعالیم‌ امم‌ سالفه‌ به‌ ویژه‌ بنی‌اسرائیل‌ ریشه‌ دارند و حاصل‌ جریانی‌ است‌ از داستان‌سرایی‌، اسطوره‌ پردازی‌ و وجوهی‌ دیگر ا...
اسحاق بن یوسف | حسن یوسفی اشکوری اِسْحاق‌ بْنِ یوسُف‌، ضیاءالدین‌ اسحاق‌ بن‌ یوسف‌ بن‌ اسماعیل‌ حسنی‌ یمانی‌ صنعانی‌ (1111-1173ق‌/ 1699-1760م‌)، فقیه‌، محدث‌ و شاعر زیدی‌.
اسعد افندی | علی اکبر دیانت اَسْعَدْ اَفَنْدی‌، محمد بن‌عبدالله‌بن‌محمد(1119-1192ق‌/ 1707- 1778م‌)، معروف‌ به‌ وصاف‌ زاده‌، هشتاد و دومین‌ شیخ‌ الاسلام‌ عثمانی‌ و معاصر با سلطان‌ عبدالحمید اول‌. وی‌ در استانبول‌ زاده‌ شد. پدرش‌ كه‌ به‌ وصاف‌ اشتهار داشت‌، از تبار شیخ‌ مجدالدین‌ آق‌ حصاری‌ و از معروف‌ترین‌ شیخ‌ الاسلامهای‌ عثمانی‌ بود كه...
اسعد بن زراره | علی بهرامیان اَسْعَدِ بْن‌ زُراره‌، ابوامامه‌ (د 1ق‌/ 623م‌)، از اصحاب‌ پیامبر اكرم‌ (ص‌). او از تیرۀ خزرجیان‌ بنی‌ نجّارِ انصار بود (ابن‌ سعد، 3/ 608؛ خلیفه‌، الطبقات‌، 90-91).
اسعد بن احمد طرابلسی | حسن انصاری اَسْعَدِ بْنِ اَحْمَدِ طَرابُلُسی‌، ابوالفضل‌، نوادۀ ابوروح‌، قاضی‌ و عالم‌ امامی‌ در سدۀ 5 و اوایل‌ سدۀ 6ق‌/ 11 و 12م‌. از تاریخ‌ و محل‌ تولد وی‌ اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌. او شاگرد ابن‌ برّاج‌ (د 481ق‌)، فقیه‌ مشهور امامی‌و همچنین‌ جانشین‌وی‌ بوده‌است‌،از این‌رو،می‌توان‌گفت‌ كه‌ در 481ق‌ دست‌ كم‌ در سنین‌ میان‌...
اسفراینی |
اسفراینی |
اسماء بنت یزید | فرامرز حاج منوچهری اَسْماءْ بِنْت‌ يَزيد (د پس‌ از 60ق‌/ 680م‌)، يكی‌ از زنان‌ صحابه‌ كه‌ خطابۀ او نزد پيامبر اكرم‌(ص‌) شهرتی‌ ويژه دارد.
اسماعیل بن اسحاق ازدی |
اسماعیل (ع) | فرامرز حاج منوچهری اِسْماعيل‌ (ع‌)، فرزند ابراهيم‌ خليل‌ (ع‌)، پيامبري‌ الهی‌ كه‌ ميان‌ مسلمانان‌ به‌ عنوان‌ ذبيح‌ شناخته‌ می‌شود و نسب‌ پيامبر اكرم‌(ص‌) بدو می‌رسد. نام‌ وي‌ در منابع‌ اسلامی‌ غالباً عجمی‌ و مركب‌ از دو واژۀ «اسمع‌» و «ايل‌» (به‌ معناي‌ «خدايا بشنو») دانسته‌ شده‌ است‌ و گفته‌اند كه‌ ابراهيم‌(ع‌) به‌ هنگام‌ درخو...
اسماعیل بن قاسم |
اسماعیل شهید | محمدجواد شمس اِسْماعیل‌ شَهید، محمد اسماعیل‌ (1193- ذیقعدۀ 1246ق‌/ 1779- مۀ 1831م)‌)، فرزند عبدالغنی و نوادۀ شاه‌ ولیالله دهلوی‌، از علمای‌ هند و یكی از رهبران‌ مسلمان‌ در مبارزه‌ با سیكهای‌ تندرو. وی‌ به‌ شاه‌ اسماعیل‌ نیز شهرت‌ داشت‌.
اسماعیل بن خلف | احمد زرنگار اِسْماعیل‌ بْن‌ خَلَف‌، ابوطاهر اسماعیل‌ بن‌ خلف‌ بن‌ سعید بن‌ عمران‌ انصاری‌ سَرَقُسطی‌ اندلسی‌ (د 455ق‌/ 1063م‌)، مُقری‌، ادیب‌ و عالم‌ مالكی‌ مصر. كنیۀ او را ابوالطیب‌ نیز نوشته‌اند (ذهبی‌، 1/ 341). برپایۀ انتساب‌ او به‌ سَرَقُسطه‌ و اندلس‌، چنین‌ می‌نماید كه‌ اصل‌ او از آن‌ دیار بوده‌ باشد (زاهد، 5). وی‌ ...
اسماعیلی | حسن انصاری اِسْماعیلی، ابوبكر احمد بن‌ ابراهیم‌ بن‌ اسماعیل‌ جرجانی (277- اول‌ رجب‌ 371ق‌/ 890 -31 دسامبر 981م)‌)، محدث‌ و فقیه‌ شافعی. نیای‌وی‌اسماعیل‌،خود از راویان‌بود و سهمیدر تاریخ ‌جرجان‌ (ص‌ 129-130) از وی‌ مستقلاً نام‌ برده‌ است‌ (نیز نك‍ : اسماعیلی، 2/ 577). پدرش‌ به‌ تحصیل‌ فرزند عنایتی تام‌ داشت‌ و ظاهراً خود...
اسود بن یزید نخعی | حسین فرهنگ انصاری اَسْوَدِ بْن یزیدِ نَخَعی، ابوعمرو یا ابوعبدالرحمان (د 75ق‌/ 694م‌)، از تابعین مشهور كوفه و یكی از زهّاد ثمانیه‌.
اسنوی | علی اکبر ضیائی اِسْنَوی‌، ابو محمد عبدالرحیم بن حسن بن علی قرشی اموی‌، ملقب به جم‍‍ال‌الدین (704-772ق‌/ 1305-1370م‌)، محدث‌، فقیه شافعی مذهب و ادیب مصری‌. حسینی كنیۀ او را ابوعبدالله آورده است (ص 236).
اسناد | احمد پاکتچی اِسْناد، اصطلاحی در علوم حدیث و آن رسانیدن سخن است به گویندۀ آن با واسطۀ شم‍اری از راویان‌، و بر زنجیرۀ تشكیل شده از راویان تا پیامبر(ص‌) یا دیگر بزرگان دین «سلسلۀ اِسناد» اطلاق میگردد.

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام