دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بطنان | مریم صادقی بُطْنان‌، منطقه‌ای‌ پست‌ و آبرفتی‌ در حدود 30 كیلومتری‌ حلب‌. به‌ نوشتۀ یاقوت‌ (1 / 664) بطنان‌ به‌ مفهوم‌ نقاطی‌ پست‌ و آبرفتی‌ (جاهای‌ فروكش‌ كردن‌ و ته‌نشین‌ شدن‌ سیلاب‌) است‌.
بطیحه | محمدرضا ناجی بَطیحه‌، زمینهای‌ پست‌ آبرفتی‌ و تالاب‌ وسیعی‌ در قسمت‌ سفلای‌ دجله‌ و فرات‌ كه‌ از واسط (و كوفه‌) در شمال‌، تا بصره‌ در جنوب‌ گسترده‌ است‌. این‌ منطقه‌ به‌ نام‌ شهرهای‌ مجاور آن‌، بطیحه (بطائح‌) كوفه‌، واسط و بصره‌ نیز خوانده‌ شده‌ است‌
بطین |
بعث |
بعث، حزب | پرویز امین حزب‌ عربی‌ سوسیالیست‌ (حزب‌ البعث‌ العربی ‌الاشتراكی‌) كه در 1326ش‌ / 1947م‌ به‌ دست‌ بعضی‌ از روشنفكران‌ عرب‌ به‌ رهبری‌ میشل‌ عفلق‌ (د 1368ش‌ / 1989م‌) و صلاح‌الدین‌ بیطار (د 1359ش‌ / 1980م‌) در سوریه‌ تشكیل‌ شد و سپس‌ در دیگر كشورهای‌ عربی‌ نیز نفوذ یافت‌.
بعثت | مهدی مطیع بَعْث‌، حزب‌ عربی‌ سوسیالیست‌ (حزب‌ البعث‌ العربی ‌الاشتراكی‌) كه در 1326ش‌ / 1947م‌ به‌ دست‌ بعضی‌ از روشنفكران‌ عرب‌ به‌ رهبری‌ میشل‌ عفلق‌ (د 1368ش‌ / 1989م‌) و صلاح‌الدین‌ بیطار (د 1359ش‌ / 1980م‌) در سوریه‌ تشكیل‌ شد و سپس‌ در دیگر كشورهای‌ عربی‌ نیز نفوذ یافت‌.
بعد | محمد نوری بُعْد، اصطلاحی كه بر هر گونه امتداد و فاصله میان موجودات‌ اطلاق‌ می‌شود و در فلسفه‌، كلام‌ و دانشهای‌ طبیعی‌ از دیدگاههای‌ مختلف‌ به‌ كار می‌رود.
بعد |
بعقوبه | محمدرضا ناجی بَعْقوبه‌، یا بعقوبا، باعقوبا، شهری‌ كهن‌ و مركز استان‌ دیالۀ عراق‌، واقع‌ در 50كیلومتری‌ شمال‌ شرقی‌ بغداد. این‌ شهر در°44 و´38 عرض‌ شمالی‌ و°33 و´45 طول‌ شرقی‌ واقع‌ شده‌ است‌ و رود دیاله‌ یكی‌ از مهم‌ترین‌ ریزابه‌های‌ شرق‌ دجله‌ از كنار آن‌ می‌گذرد. شهر بعقوبه‌ در مسیر راه‌آهن‌ بغداداربیل‌ و بر سر راه‌ شوس...
بعلبک | عزت ملا ابراهیمی بَعْلَبَك‌، شهری‌ كهن‌ در شمال‌ شرقی‌ دره بقاع‌ لبنان‌. این‌ شهر در دامنه‌های‌ سلسله‌ جبال‌ شرقی‌ لبنان‌ در°34 و´10 عرض‌ شمالی‌ و°36 و´11 طول‌ شرقی‌ و در ارتفاع‌ 165 ‘1متری‌ از سطح‌ دریا واقع‌ است‌ (نصرالله‌، 1 / 23).
بعیث مجاشعی | عزت ملا ابراهیمی بَعیث مُجاشِعی‌، خِداش‌ بن‌ بشر بن‌ خالد (ابی‌ خالد) تمیمی‌ بصری‌، خطیب‌ و شاعر عصر اموی‌. برخی‌ نیای‌ او را عبدالحارث‌ بن‌ ابی‌ خالد دانسته‌اند
بغای صغیر | صادق سجادی بُغای‌ صَغیر (مق‍ 254ق‌ / 868م‌)، از امرای‌ بزرگ‌ و پرنفوذ ترك‌نژاد در آغاز عصر دوم‌ عباسی‌ كه‌ در تحولات‌ این‌ دوره‌ نقش‌ مهمی‌ داشت‌.
بغای کبیر | حسن حسین زادۀ شانه چی بُغاي ‌كَبير، ابوموسی‌(د 248ق‌ / 862م‌)، از سرداران ‌ترك ‌عباسيان‌ كه‌ به‌ سبب‌ تشابه‌ اسمی‌ با سردار ديگري‌ به‌ همين‌ نام‌، لقب كبير يافت‌.
بغداد | آذرتاش آذرنوش , صادق سجادی , عنایت الله فاتحی نژاد , منوچهر پزشک , علی بهرامیان , فاطمه کریمی , بهرام امیر احمدیان , یونس کرامتی بَغْداد، استان‌ و شهری تاریخی‌ در عراق‌ كه‌ امروزه‌ پایتخت‌ آن‌ كشور است‌.
بغداد، پیمان | علی کرم همدانی بَغْداد، پِیمان‌، پیمانی‌ امنیتی‌ و دفاعی‌ كه‌ در 1334ش‌ / 1955م‌ میان‌ كشورهای‌ ایران‌، تركیه‌، عراق‌، پاكستان‌ و انگلستان‌ بسته‌ شد و در 1338ش‌ / 1959م‌ پس‌ از خروج‌ عراق‌ از آن‌، به‌ پیمان «سنتو» تغییر نام‌ یافت‌.
بغداد، راه آهن | احمد آرین نیا بَغْداد، راه‌آهَن‌، راه‌آهنی‌ با یك‌ خط اصلی‌ و چند شاخۀ فرعی‌ كه‌ قونیه‌ را به‌ بصره‌ متصل‌ می‌ساخت‌. در نیمه اول‌ سدۀ 13ق‌ / 19م‌ دولت انگلستان‌ برای‌ حفظ كامل‌ منافع‌ خود در هندوستان‌ و دسترسی‌ سریع‌ و آسان‌ به‌ آن‌ كشور، به‌ ویژه‌ پس‌ از طرح‌ احداث‌ كانال‌ سوئز و بیم‌ از تسلط فرانسه‌ بر آن‌، متوجه‌ اهمیت‌...
بغدادی خاتون | کیانوش صدیق بَغْدادْ خاتون‌ (د ربیع‌الآخر 736 / دسامبر 1355)، دختر امیر چوپان سلدوز و همسر سلطان‌ ابوسعید بهادرخان‌ (حکـ 717-736ق‌ / 1317-1335م‌).
بغدادی، ابوالقاسم | مریم شمس بَغْدادی‌، ابوالقاسم‌ عبدالله بن عبدالعزیز، مشهور به‌ ابوموسی‌ (د 250ق‌ / 864م‌)، ادیب‌ و نحوی‌. وی‌ چون نابینا بود، صفدی‌ نامش‌ را در نکـت‌ خود آورده‌ است‌ (ص‌ 182).
بغدادی، ابومنصور | علیرضا جعفری نائینی , ناصر گذشته , امیر جابری بَغْدادی‌، ابومنصور عبدالقاهر تمیمی بغدادی (د 429ق‌ / 1037م‌)، ملقب‌ به «استاد»، متكلم‌، فقیه‌ و ریاضی‌دان‌ كه‌ در فقه‌، شافعی‌مذهب‌، و در اعتقاد، اشعری‌ بود.
بغدادی، اسماعیل | ایران ناز کاشیان بَغْدادی‌، اسماعیل‌ بن‌ محمد امین‌، معروف‌ به‌ اسماعیل‌ پاشا بغدادی (1255-1339ق‌ / 1839-1920م‌)، كتاب‌شناس‌ و فهرست‌نگار مشهور. وی‌ چنانکـه‌ خود گوید: نَسَب‌ به‌بابان‌، یكی‌ از خاندانهای‌ كرد حاكم‌ بر شهرزور و سلیمانیه‌ می‌برد
بغدادی، بهاءالدین |
بغدادی، عبدالقادر | مریم شمس بَغْدادی‌، عبدالقادر بن‌ عمر بن‌ بایزید بن‌ احمد (1030-1093ق‌ / 1621-1682م‌)، ادیب‌ و لغت‌شناس‌. وی‌ در بغداد متولد شد و در همین شهر به‌ تحصیل‌ پرداخت‌؛ علاوه‌ بر زبان‌ فارسی‌، زبان‌ تركی‌ را نیز فرا گرفت‌ و هنگام‌ خروج‌ از بغداد هر 3 زبان‌ عربی‌، تركی و فارسی‌ را نیك آموخته‌ بود
بغدادی، مجدالدین |
بغدادی، محمد | آمال صراف بَغْدادی‌، محمد بن سلیمان‌ حنفی‌، از صوفیان‌ سلسله نقشبندیه‌ و از خلفای‌ خالدیه‌. درباره كودكی‌ و جوانی‌ بغدادی‌ اطلاعاتی‌ در دست‌ نیست‌.
بغدان | جلال خسروشاهی
بغراجق | نادیا برگ نیسی بُغْراجُق‌ (مقـ ح 390ق‌ / 1000م‌)، برادر سبكتكين (مؤسس سلسلۀ غزنوي) و والی‌ هرات‌ و پوشنگ‌. از بغراجق‌ در دو لشكركشی مربوط به‌ عهد نوح‌ دوم‌ سامانی‌ (حکـ 366-387ق‌) ياد شده‌،
بغراخان |
بغراس | بهزاد لاهوتی بَغْراس‌ (نام‌ باستانی‌: پاگرای)، دژ و روستایی‌ كهن‌ در شهرستان‌ بیلان‌ از استان‌ خَتای‌ كشور تركیه‌.
بغشور | احمد آرین نیا
بغلان | علی کرم همدانی
بغوی | هادی رهنما بَغَوی‌، ابومحمد حسین بن مسعود (432-516ق‌ / 1041-1122م‌)، ملقب‌ به محیی‌السنه‌ و معروف‌ به «فراء» یا «ابن‌ الفراء»، عالم‌ سلفی‌گرای شافعی‌ كه‌ آثاری‌ بسیار متداول‌ در حوزه‌های‌ حدیث‌، تفسیر و فقه‌ داشته‌ است‌. وی‌ به‌ شهر یا ولایت‌ بغشور (هـ م‌) در شمال‌ بادغیس‌ منسوب‌ است‌
بغی | مهدی غفاری بَغْی‌، تعبیری‌ قرآنی‌ به‌ معنای‌ تجاوزگری‌ كه‌ زمینه‌ساز اصطلاحی‌ فقهی‌ به‌ معنای‌ سركشی‌ گروهی‌ از مسلمانان‌ در برابر امام‌ مشروع‌ بوده‌ است‌. مرتكب‌ بغی‌، باغی‌ (جمع‌: بغات‌) خوانده‌ شده است‌. در منابع‌، در مقابل‌ اصطلاح «اهل‌ بغی‌»، «اهل‌ عدل‌» به كار رفته‌
بقا |
بقاءبالله |
بقاع | عزت ملا ابراهیمی بِقاع‌، جلگه‌ای‌ پهناور در میان‌ رشته‌ كوههای‌ غربی‌ و شرقی‌ لبنان‌. این‌ جلگه حاصل‌خیز كه‌ با مساحتی‌ حدود 263 ‘4كمـ 2 نزدیك‌ به‌ 41% از مجموع‌ خاك‌ لبنان‌ را در برمی‌گیرد
بقاعی | مهدی مطیع بِقاعی‌، ابوالحسن‌ ابراهیم‌ بن‌ عمر بن‌ حسن‌ (809 - 885ق‌ / 1406-1480م‌)، مفسر، مورخ‌ و محدث‌ شافعی‌. وی‌ در قریۀ «خربة روحاء» در ناحیۀ بقاع‌، واقع‌ در لبنان‌ كنونی‌ متولد شد؛ به‌ همین‌ سببـ‌ به‌ او نسبت‌ خرباوی‌ هم‌ داده‌اند.
بقراط | یونس کرامتی بُقْراط، مشهورترین‌ صورت‌ معرب‌ نام‌ هیپوكراتس‌ كوسی‌ (ح 460-370ق‌م‌)، پزشك‌ نامدار یونان‌ باستان‌ و پدر علم‌ پزشكی‌. در مآخذ اسلامی این‌ نام‌ به‌ صورتهای‌ ابقراط، ابوقراطیس‌، بقراطیس‌ و جز آنها نیز آمده‌ است‌.
بقراط خیوسی | بخش علوم بُقْراطِ خیوسی1‌، ریاضی‌دان‌ و ستاره‌شناس بنام‌ یونانی‌ سدۀ 5ق‌م كه نباید او را با پزشك مشهور، بقراط (هـ م‌) - كه‌ معاصر وی‌ نیز بوده‌ است‌ - اشتباه‌ كرد.
بقره، سوره | محمدعلی لسانی فشارکی بَقَره‌، دومین‌ و طولانی‌ترین‌ سورۀ قرآن‌ مجید، دارای‌ 40 واحد موضوعی‌ (ركوع‌)، 286 (یا 284 یا 285 یا 287) آیه‌، 121‘6 كلمه‌ و 500‘25 حرف‌ (خازن‌، 1 / 19؛ فیروزآبادی‌، 1 / 133؛ قس‌: رامیار، 583).
بقلی شیرازی |
بقلیه | جواد فیروزی بَقْلیه، شاخه‌ای‌ از قرمطیان‌ عراق‌ در سالهای‌ 295- 316ق‌ / 908- 928م‌. آنان‌ از مردم‌ سواد كوفه‌ بودند كه‌ نخست‌ از عقاید داعی‌ بورانی‌ پیروی‌ می‌كردند و از این‌رو، «بورانیه‌» خوانده‌ می‌شدند؛ سپس‌ در 295ق‌ به‌ داعی‌ ابوحاتم‌ زُطّی‌ گراییدند و به‌ بقلیه‌ تغییر نام‌ یافتند.
بقی بن مخلد | احمد پاکتچی
بقیع | علی بهرامیان بَقیع‌، كهن‌ترین‌ و مشهورترین‌ گورستان‌ دورۀ اسلامی‌ در شهر مدینه‌ كه‌ به «بقیع‌ الغَرقَد»، یا به‌ ویژه‌ در زمان‌ متأخر به «جنة البقیع‌» نیز شهرت‌ داشته‌ است‌.
بگ | جلال خسروشاهی بِگ، یا بیگ، بیك، بك، پیگ، بای، بی، لقب دولتمردان و اشراف‌زادگان در زبان تركی، به معنی بزرگ، ثروتمند، امیر، شاه‌زاده، حاكم، ارباب، آقا، ومؤنث آن بیگُم به معنی شاه‌زاده خانم، خاتون و خانم (برای صورتهای مختلف، نک‍ : كاشغری، 1 / 299؛ «دائرةالمعارف ترك1»، VI / 265؛ دائرةالمعارف فارسی، 1 / 436؛ I / 1159 ,EI²).
بگ زاده | جعفر اسحاقی تیموری بِگ‌زاده، یا بیگ‌زاده، نام یك گروه بزرگ كُرد زبان پراكنده در شمال غرب ایران و مناطقی از سلیمانیه عراق. بگ‌زاده‌ها را یكی از 5 گروه بزرگان ونجبای كرد دانسته‌اند (نیكیتین، 285).
بگتغدی | کیانوش صدیق بِگْتُغْدی، یا بَكتغدی (د 431ق / 1040م)، از امیران و سپهسالاران دورۀ غزنوی (بگتغدی واژه‌ای تركی، و به معنای بیك‌زاده و امیرزاده است).
بگتمر |
بگتکین، بنی | صادق سجادی بَگْتَكین، بَنی، خاندانی از فرمانروایان سرزمینهای غرب دجله كه حدود یك قرن (539-630ق / 1145-1233م)، زیر فرمان اتابكان زنگی و ایوبیان، و به عنوان نایبان آنها بر شهرهایی چون موصل، اربیل، شهرزور، حران و ... فرمان راندند.
بگرمی | پرویز امین بَگِرْمی، یا بكرمی، بقرمی، نام منطقه‌ای در ناحیۀ افریقای مركزی، و دولتی به همین نام كه در سده‌های 10-13ق / 16-19م برخی از فرمانروایانش مسلمان بوده‌اند.
بلا، سیدی | مریم فلاحتی موحد بَلّا، سیدی، ابومحمد عبدالله بن عزوز مراكشی (د 1204ق / 1790م)، نویسندۀ برجستۀ تونسی. اصل وی از سوس و نسبش قرشی عباسی بود. از آنجا كه در زبان بربر واژۀ عبدالله، «بَلَّه» (بَلّا) تلفظ می‌شود، تودۀ مردم وی را «بلّه بن عزوز» می‌خواندند

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام