مقاله

مقایسه‌ی شعر مدرن و نقاشی مدرن در ایران، چگونگی «تاسیس» یا پایه‌گذاری آنها، و سرنوشتی كه هر كدام در پی این كنش تاسیس پیدا كردند، هم كاری برانگیزنده‌ است كه وعده‌ی روشنگری پاره‌ای‌ از مسائل مربوط به هنرهای جدید در ایران را به ما می‌دهد و هم در عین حال ممكن است به مجموعه‌ای از حرف‌های كلی یا باری‌به‌هرجهت تبدیل شود.

مرحوم محمدتقی مصطفوی به وجود لوح مزار کوچکی از جنس کاشی لعابدار فیروزه‌ای رنگ در بقعه امامزاده یحیی واقع در محله‌ای به همین نام در ضلع شمالی خیابان 15 خرداد، در میان بافت قدیمی شهر تهران اشاره کرده که شکل آن مستطیل و طول (ارتفاع) و عرض آن 44 × 29 سانتی‌متر بوده است. به گفته ایشان، اين لوح در اصل در پایین قسمت خارجی دیوار خشتی ساختمان بقعه امامزاده یحیی قرار داشته، اما در زمان بازسازی ساختمان بقعه، به مدت دو سال در موزه ملی ایران به امانت گذاشته شده است.

درباره خاستگاه تشيع در منابع تاريخی ميان منابع تاريخی، فرق شناسی و ادبيات فرق مختلف شيعی اختلاف نظر وجود دارد. محققان جديد هم در اين باره اختلاف نظر دارند. اما روشن است که ريشه اصلی تشيع به اختلافاتی باز می گردد که در هنگام تعيين جانشين (خليفه) پیامبر پس از مرگ او در سال ۱۱ق در سقيفه بنی ساعده ميان صحابه او و به طور خاص ميان مهاجرين و از آن ميان قبيله قريش از يک سو و انصار از ديگر سو درگرفت.

سعدی با وجود این که اصل آزادی و اختیار انسان را هرگز به طور کامل نفی نکرده، به شدت تحت تأثیر اندیشه های جبرگرایانه و تقدیرگرایی ناشی از آن بوده است. اغلب سعدی پژوهان در ریشه یابی جبرگرایی وی، اندیشه های اشعری را مهم ترین عامل دانسته اند؛ در حالی که این رویکرد ریشه ها و سرچشمه های کهن تری دارد و چنان که یافته های این پژوهش نشان می دهد، سعدی جدا از اقتضای اوضاع سیاسی و مذهبی و اجتماعی خاص روزگار خود، و در عین اثر پذیری از اندیشه های اشعری با اندیشه های زروانی نیز آشنا بوده است.

مجلس دهم یا نخستین مجلس ایران پس از برجام، در یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مقاطع حیات کشور ما افتتاح شده است. این مجلس، آخرین مجلس تاریخ ایران در قرن چهاردهم است و فراهم‌کردن بخشی از مقدمات ورود ایران به قرن پانزدهم را برعهده دارد. صد سال، زمان بسیار زیادی است و کشور ما در این یک سده، مراحل زیادی را اعم از فرصت و تهدید پشت ‌سر گذاشته است.

تصوف که در آغاز شامل مفاهیمی خشک و ریاضتهایی سخت بود، در قرن سوم با پذیرفتن «محبت» به عنوان یکی از ارکان محوری، رنگ عاشقانه پذیرفت. با ورود عرفان و تصوف به عرصه ادبیات، گروهی به تدوین اصول تصوف عابدانه در آثارشان می پردازند و عده ای آثاری سراسر عرفانی همراه با شور و شوق عاشقانه پدید می آورند. در این میان حافظ مبدع مکتبی است که از اصول عرفان عاشقانه به همراه نگاهی انتقادی به تصوف عابدانه شکل گرفته است و از آن به مکتب رندی تعبیر می شود.

رساله های سوانح العشاق احمد غزّالی و عبهرالعاشقین روزبهان بقلی شیرازی از جمله رساله هایی هستند که به لحاظ موضوع، شیوه بیان، چگونگی به کارگیری زبان، و محتوا مشترکات زیادی دارند. خوانش همزمان و مطالعه بینامتنی این دو رساله می تواند شناخت ما را از قابلیّت های این آثار دگرگون سازد و با ویژگی های مشترک یا منفرد آنها آشنا نماید.

نام حکیم ابوالقاسم فردوسی و شاهنامه، گرچه تداعی‌کننده سرگذشت شاهان و پهلوانان اساطیری و تاریخی است؛ اما در عین حال، این شاهکار حماسی ادب فارسی دارای مضامین فلسفی، اخلاقی، اجتماعی و دیگر مباحث از جمله نکات پزشکی نیز هست. نکاتی که برای خوانندگان گرامی، به ویژه پزشکان، خالی از لطف نیست. البته تذکر این نکته بدیهی ضروری است که اشارات پزشکی شاهنامه را با ویژگی‌های دانش پزشکی عصر فردوسی و باورهای اساطیری موجود در آن عصر باید ارزیابی کرد. نکته دیگر اینکه برای پرهیز از اطاله بیشتر کلام، حتی‌المقدور سعی شده است تا موضوع‌های بیست و یک گانه به اختصار بیان شود.

آیین میتراآیینی با نفوذ و مؤثر در تاریخ ادیان و آیین های جهان بوده است. آیین ایزدی نیز آیینی محلّی در منطقه ای کوچک از کردستان است که تحت تأثیر آیین های مختلف، از جمله آیین میترا قرار گرفته است. پرسش اصلی این مقاله این است که آیین میترا بیشتر بر چه بخش هایی از آیین ایزدی تأثیر نهاده است. به منظور پاسخ گفتن به این پرسش با روش اسنادی و با بررسی نظریّات محققان در بارة دو آیین، جنبه های تشابه آنها استخراج شده است.

کلام در دیدگاه مولوی، اوج و رکن استوار هستی و آغازگر آفرینش، ایجادکننده جریان زمان و مکان و نمونگر منش و هویت انسانی است. مولوی برای تبیین دیدگاه ها ی خود در باب ارتباطات کلامی، از قالب های مختلف مانند داستان و مثل استفاده می کند تا مخاطب را به کنه معنا و غایت اندیشه رهنمون شود. مهم ترین اهداف ارتباط کلامی رسیدن به شناخت و معرفت و ایجاد تفاهم و تعامل با دیگران و بهره بردن از تجارب و عقول یکدیگر است.