مقاله

فقه‌الاجتماع با استفاده از سه مرحلۀ اجتهاد به کشف و پردازش نظریۀ اجتماعی اسلام می‌پردازد. در اجتهاد اول، نظرات و احکام معصومین دربارۀ مسائل اجتماعی مطرح می‌شوند. در اجتهاد دوم، نظرات به نظریه تبدیل می‌شوند. در اجتهاد سوم، نظریات به نظام تبدیل می‌شوند. برای مثال، شهید مطهری نظام حقوقی زن را که در مجلۀ «زن روز» قبل از انقلاب چاپ شده است، به زبانی ساده نوشته‌اند، درحالی‌که این نظام رویکردی اجتهادی است. بنابراین می‌توان گفت متدولوژی اجتهاد می‌تواند نظر، نظریه و نظام مورد نظر معصومین را با استفاده از روش اجتهادِ مسئله‌محور، کشف نماید.

آیا «تفسیر قرآن» با گذر زمان تغییر می‌کند؟ ماهیت قرآن کریم در اسلام به‌گونه‌ای است که از همان ابتدا تلاش‌های بسیاری برای فهم و تفسیر آن انجام شد اما چنان این تلاش‌ها متکثر بوده‌اند که گویی همه تلاش‌ تمدن اسلامی بر این بوده که این متن را بفهمد.

قرآن کریم، فلسفه اصلی روزه را دستیابی به «تقوا» عنوان کرده است. «تقوا» کلیدواژه محوری در ادبیات دینی و اندیشه قرآنی ما است تا آنجا که از «تقوا» به عنوان معیار برتری و کرامت انسان‌ها یاد شده است. واقعیت این است که انسان در ارتباط با خداوند به یک مصونیت ذاتی می‌رسد که می‌تواند خود را آگاهانه از فروغلتیدن به گناهان کنترل کند و این سطح از کنترل را به زندگی اجتماعی خود نیز تسری دهد؛ تحقق این امر مستلزم فهم معنای «تقوا» است؛ تقوا صرف دوری از گناه نیست بلکه تحقق نوعی «خدامحوری» و «خداحضوری» در وجود انسان است تا طی آن از گناهان دوری گزیند.

اوایل خرداد امسال، در اوج کاری و آخرین امتحانات، دوست گرانمایه کرد، بهروز غریب‌پور، نامه‌ای الکترونیک برایم فرستاد. از جوان‌هایی صحبت کرده بود، معمار و شهرساز که پروژه‌هایی برای «نجات اورامان» تهیه کرده و می‌خواهند در محل، سمیناری برگزار کنند و خواسته بود همراهی شان کنم. احترام من برای غریب پور به حدی است که نمی‌توانستم نه بگویم، و عشقم به مردم رنج‌مند و مهربان کرد، به حدی که هر زمان هر کاری برای آن‌ها، از دستم بر آمده، انجام داده‌ام و این را نه یک لطف که یک وظیفه می‌دانم که تاریخ فرهنگی ایران بر دوش تک تک ما قرار داده تا از مردمی که هم ریشه‌های زبانمان را مدیونشان هستیم و هم بارها آزادی و رشادت آن‌ها بوده که ایران را، ایران نگه داشته ادا کنم

سی و نُه سال پیش (سال ۱۳۳۹) که در تابستان به زادگاه عزیزم، گیوی و خلخال رفتم، شنیدم روحانی و واعظی جوان و گرانمایه در ماه مبارک رمضان در خلخال (هروآباد) به منبر رفته‌اند و منبرشان سخت مورد استقبال و استفاضه همشهریان گرامی‌ام قرار گرفته است. در پایانِ کار، مبلغ ده هزار تومان (به پول آن روز) در پاکتی تقدیم کرده‌اند، ولی ایشان از پذیرش آن خودداری ورزیده‌اند. آقایان گفته‌‌اند: اگر کم است، اضافه کنیم. ایشان گفته‌اند: سخن در اندک و بسیار نیست! من هرگز برای تبلیغ دینی پول نمی‌گیرم و تاکنون از این کسوت، دیناری بهره مادی نبرده‌ام!

در فرهنگ ایران اسلامی و در فراخنای تمدنی که به دست اسلام در سرزمین ایران پایه‌گذاری شده است، کم نبوده‌اند عالمان شاعری که در قامت حکیم، طبیب، منجم، ریاضیدان، فقیه و فیلسوف، از شعر به عنوان یک زبان رسا و فراگیر استفاده کرده‌اند تا عرصه حضور و خطاب و دایره نفوذ و بیانشان وسیع‌تر گردد. در حقیقت، بهره‌مندی از زبان شعر و ادب، توفیقی افزون بر توفیق‌های دیگر بوده است تا کسانی که کسوت دانش و دانشوری بر تن داشته‌اند، از توان و امکانِ بالقوه و بالفعل ساحت شعر نیز استفاده کنند، تا آنچه را رسالت خویش می‌پنداشتند و تبلیغ و ترویج و اشاعه‌اش را تکلیف و وظیفه علمی و دینی و انسانی خود می‌دانستند، با براق تندسیر و چابک اندام شعر، بهتر و بیشتر به سرمنزل مقصود برسانند.

آثار هنری می‌توان گفت که بر دو گونه‌اند: یکی آنکه برد جهانی دارند، و ارزش آنها از جانب همه ملت‌ها و تمدن‌ها شناخته می‌گردد، ولو در نظر اول و در زمان معینی این شناخت تحقق نیابد. مثلاً نقاشی «امپرسیونیسم» در آغاز با مخالفت هنر سنتی روبرو شد، ولی پس از چندی به آن خو گرفتند. این به شرط آن است که هر نوآوری، پاسخی به نیاز زمان داشته باشد

گادامر در حدود چهل سال پیش اثر مهم خود را به نام حقیقت و روش، (‏Wahrheit and Method‏) به رشته تحریردر آورد. او در این کتاب فلسفه و هرمنوتیک (تفهیم وتاویل) را برای پیروانش توصیف کرده و در راه انتشار و جاافتادن آن زحمات زیادی را تحمل کرده است

اشاره: ارسطو خود انکار نمی‌کند که انسان به ‌یاری قدرت می‌تواند بر بهترین و شریف‌ترین کارها دست یازد و از این رو فضیلت از قدرت جدا نیست. چنانچه فیلسوف در پی کسب فضیلت اتم و اشرف است، پس او چگونه می‌تواند بدون ورود به سیاست، به برترین عمل که حائز فضیلت مطلق است، دست یابد؟

شدت سانسور در دوره رضاشاه آنقدر بود که یک بار شهربانی عبارت «شاه چنین گفت‌ » را در متن یک نمایشنامه که متعلق به زمان ساسانیان‏‌ بود، بدین گونه سانسور و اصلاح کرد:«بندگان اعلیحضرت همایون شاهنشاهى‏ فرمودند.» از کودتای سوم اسفند 1299، تاریخ ایران تجربه نوینی از استبداد یافت. تجربه‌ای که طعم تلخش در کام جراید بیشتر نشست. وضعیت مطبوعات در فراز و فرود تحولات سیاسی و اجتماعیاین عصر نشیب بسیار داشت. چنانچه تحولات سیاسی و اجتماعی از کودتا تا پایان سلطنت رضاشاه، رکود، تهدید، محدودیت و توقیف را به مطبوعات هدیه داد. نوشتار مزبور با رویکردی تاریخی به بررسی وضعیت مطبوعات از کودتا تا عصر رضاشاهی می‌پردازد.