دانشنامه فرهنگ مردم ایران

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بزم ایران | محمد جعفری (قنواتی) کتابی با مضمون حکایات و لطایف، تألیف محمدرضا طباطبایی یزدی (1313-1403 ق / 1895-1983 م).
بست، سفرنامه | پیمان متین گزارش سفر و اقامت جیمز بست، مؤسس و مبلغ هیئت پرسبیتری های آمریکایی در ایران طی دهۀ آخر سدۀ 19 م / 13 ق، با عنوان «ایران، سرزمین امامان» (مل‍‌ ).
بستنی | معصومه ابراهیمی شربتی یخ‌بسته، شیرین و معطر از شیر و شکر یا انواع آب میوه. بستنی را باید در زمرۀ شیرینیها دانست
بسحاق اطعمه | ملیحه کرباسیان جمال‌الدین، یا فخرالدین ابواسحاق حلاج اطعمۀ شیرازی معروف به بُسحاق اطعمه، شاعر و طنزسرای شیرازی قرن 9 ق / 15 م.
بشکن بشکن | مریم محمدتبار گونه‌ای رقص نمایش‌مانند و تصنیف همراه با تقلید که با ایجاد صدای انگشتان میانی و شست، و گاه با کف‌زدن همراه است.
بست و بست نشینی | پیمان متین بست مكانی‌ امن‌ و مقدس‌ برای پناه‌جويان‌ از هر گروه‌ و صنف‌؛
بغرا | رویا فتح الله زاده یا بقرا، از خوراکهای کهن ایرانی که از رشته، گلوله یا تکه‌های مربع‌شکل خمیر، به همراه خورش تهیه می‌شود.
بغل به بغل | گلاله هنری از کُشتیهای محلی رایج در روستاهای شهرستان قزوین. این کشتی بیشتر در مراسم شادی مانند عروسی اجرا می‌شود (عباسی، 2 / 167؛ نیز نک‍ : ورجاوند، 2 / 887).
بقچه | اصغر کریمی یا بُغچه، بُخچه، پارچه‌ای به شکل مربع برای بسته‌بندی، حفظ و نگهداری یا حمل وسایل و لباس.
بقالی | نسیم عظیمی پور از پیشه‌های کهن و سنتی در ایران. بقال واژه‌ای عربی است که عوام از ریشۀ «بقل» به معنای تره (سبزی) و خواروبارفروش ساخته‌اند (فیضی، زمخشری، ذیل واژه).
بقال بازی | محمد کریمی زنجانی اصل از جمله نمایشهای شاد سنتی ایرانی و مشهورترین نمایش «مضحکه و تقلید» که ریشۀ آن را در بازیهای نمایشی عامیانه و دلقکهای درباری از روزگار ساسانی، بـه‌ویژه در مراسم آیینی مانند بر‌نشستن کوسه (نک‍ : ه‍ د، کوسه بر‌نشین) و میر نوروزی (ه‍ م)، و رقصهایی که در عهد صفوی، توسط پوست‌بزپوشان اجرا می‌شد
بلوشر، سفرنامه | نیره افتخاری گزارش سفر ویپرت فون بلوشر به ایران در نیمۀ اول سدۀ 20 م، با عنوان «گردش روزگار در ایران».
بکارت | اصغر کریمی پردۀ بکارت، دوشیزگی، دخترگی یا دخترکی، برگرفته از واژۀ دختر که صفتی است دال بر باکره بودن.
بلبل سرگشته | محمد جعفری (قنواتی) از افسانه‌های سحرآمیز و بسیار مشهور که در ایران و سراسر جهان با تفاوتهایی رایج است.
بلبل | محسن احمدی پرنده‌ای خوش‌آواز که معروف به مهرورزی به گُل است و بن‌مایه‌ای شناخته‌شده در افسانه‌ها و ترانه‌های فرهنگ مردم به شمار می‌رود.
بلوط، درخت | پیمان متین گروه بزرگی از درختان و درختچه‌های همیشه سبز یا خزان‌برگ خودروی جنگلی.
بله برون | علی بلوکباشی یا بَلّه‌بُرون‌ (بلی‌بُران‌ = بلی‌ + بُر: بُن‌ مضارع‌ از مصدر بریدن‌ + ان‌: پسوند نشانۀ جشن‌، آیین‌ و مراسم‌)، بخشی‌ مهم‌ از مراسم‌ مقدماتی‌ جشن‌ عروسی‌ سنتی‌ در ایران‌.
بلوغ | اصغر کریمی مرحله‌ای از رشد و تکامل آدمی که دگرگونیهای متعدد جسمی و روحی را در پی دارد و در بیشتر جوامع، گذار از آن با آداب، مناسک و آیینهایی همراه است.
بلوط، فیلم | عباس بهارلو عنوان دو فیلم مستند براساس مطالعات مردم‌شناختی دربارۀ مردم کهگیلویه و بویراحمد
بلیناس | محمد کریمی زنجانی اصل فیلسوف، کیمیاگر و صاحب طلسم روزگار هلنی (د 97 م)، که یکی از مشهورترین و در عین حال، تاریخی‌ترین و تأثیرگذارترین چهره‌های کیمیاگری و علوم غریبه در روزگار اسلامی است.
بنجامین، سفرنامه | نسیم عظیمی پور گزارش سفر سمیوئل گرین ویلر بنجامین (13 فوریۀ 1837- 19 ژانویۀ 1914 م / 7 ذیقعدۀ 1252-21 صفر 1332 ق)، نخستین سفیر ایالات متحدۀ آمریکا در ایران، با عنوان ایران و ایرانیان.
بنایی | حامد کمه رزی از مشاغل کهن و سنتی، شامل ساخت و تعمیر بنا. در فرهنگهای فارسی بنا را بناکار، بناگر، معمار یا گِل‌کار، گلگیر و پاخیره‌زن آورده‌اند
بند انداختن | نسیم عظیمی پور از مهارتهای آرایشی جهت پیرایش و زدودن موهای صورت، دست و پا، که در میان زنان ایران رواج تام دارد.
بنفشه | پیمان متین گیاهی با گلهای زیبا و رنگارنگ، عموماً به رنگ بنفش و گاه معطر.
بنه | مرتضی فرهادی اصطلاحی‌ در كشاورزی سنتی‌ ايران‌ به‌ معنای گروهی‌ نظام‌‌يافته‌ و مشترك‌‌المنافع‌ در كار توليد زراعی‌ و دامداری.
بندبازی | لیلا پژوهنده یا داربازی، رسن‌بازی، نوعی بازی نمایشی است كه با حركات ورزشی روی بند یا رسن هنرنمایی‌ می‌كنند.
بندری، رقص | مریم محمدتبار گونه‌ای رقصِ شاد و پرتحرک در مناطق جنوب و جنوب غربی ایران.
بندهش | فرزانه گشتاسب کتابی به زبان فارسیِ میانه که احتمالاً نام اصلی آن «زندآگاهی» یعنی «آگاهیهای مبتنی بر زند» بوده است
بنگ | مریم صادقی یا حَشیش، گردی که از کوبیدن برگها و سرشاخه‌های گل‌دار گیاه شاهدانه به دست می‌آید و در زمرۀ مواد مخدر است و بیشتر به‌صورت تدخین استعمال می‌شود.
بورانی | رویا فتح الله زاده از خوراکهای ایرانی معمولاً همراه با ماست و سبزیجات.
بوستان خیال | حسن ذوالفقاری از داستانهای بلند فارسی و منثور.
بومادران | پیمان متین گیاهی خوشبو با بوی تند و مزه‌ای تلخ و مصارف فراوان در طب مردمی.
بوق | علی مسعودی نیا سازی بادی، مارپیچی‌شکل و دارای امتدادی مخروطی.
بهار، مهرداد | محمد میرشکرایی مهرداد یا ملک‌مهرداد (1308-1373 ش / 1929-1994 م)، اسطوره‌شناس و پژوهشگر برجستۀ ایران.
بهار، فصل | اصغر کریمی یا به‌صورت متداول باهار، فصل اول از فصلهای چهارگانۀ سال.
بهار کردی | اسماعیل شمس یا وهار کردی، از جشنهای مناطق کردنشین که در آغاز فصل بهارِ این نواحی در بهمن‌ماه برگزار می‌شود.
به، | پیمان متین یا بَهی، آبی، از میوه‌های کهن، آیینی و معطر.
بهار دانش | حسن ذوالفقاری از داستانهای کهن هندی به زبان فارسی، با درون‌مایۀ عشقی
بهار گاه | عباس بهارلو عنوان فیلمی مستند دربارۀ آیینهای نوروز در بلوچستان از محمدعلی هاشم‌زهی که در 1390 ش تولید شد.
بهاره | اسماعیل شمس نام یکی از نغمه‎ها و ترانه‎های کردی.
بید | پیمان متین از درختان کهن، طبی و آیینی ایرانیان. بید از درختان بومی است که در ایران 13 گونۀ درختی و درختچه‌ای دارد و معمولاً در مناطق مرطوب و کنار جویبارها می‌روید (نیاکی، 8؛ گل‌گلاب، 271-272؛ مظفریان، فرهنگ ... ، 470). بیدمِشْک و بید مجنون از شناخته‌‌ترین انواع بید هستند (همان، 470-471).
بهرنگی | محمد جعفری (قنواتی) صمد (1318-1347 ش / 1939- 1968 م)، گردآورندۀ آثار فولکلور، نویسندۀ کودکان و نوجوانان، مترجم و طنزنویس.
بهلول | محمد جعفری (قنواتی) از خردمندان دیوانه‌نما در لطیفه‌ها و افسانه‌های طنزآمیز ایران، بعضی از کشورهای خاورمیانه و کشورهای شمالی ایران.
بهرام گور | محمد جعفری (قنواتی) یا بهرام پنجم، از پادشاهان مشهور ساسانی که زندگی وی در بسیاری از کتابهای عربی و فارسی سده‌های نخستین اسلامی، گاه به اختصار و گاه به ‌شرح آمده است.
بهمن روز، سفره | فرزانه حاتم پور ز آیینهای نذری زردشتیان. این سفره در گویش دری زردشتی، «وامِرو» و «وَهْمِرو» خوانده می‌شود که کوتاه‌شدۀ «وَهْمَن‌روز» است .
بهرام و گلندام | حسن ذوالفقاری از منظومه‌های عاشقانه، اثر امین‌الدین محمد صافی سبزواری. این منظومه در میان مردم رواج و شهرتی فراوان دارد.
بهشت | مهبانو علیزاده , مینا سلیمی سرای ابدی و جایگاه نیکوکاران پس از مرگ.
بهمنگان | معصومه ابراهیمی یا بَهْمَنْجَنه، بَهْمَنْجه، بَهْمَنْچَنه، یکی از جشنهای بزرگ و کهن ایرانی پیش و پس از اسلام.
بی بی حیات | محمدعلی گلاب زاده بقعه و مزار و زیارتگاهی منسوب به یکی از دختران امام موسی بن جعفر (ع)، خواهر امام رضا (ع) در 3کیلومتری خنامان (بخش مرکزی شهرستان رفسنجانِ استان کرمان).
بهمن نامه | محمد جعفری (قنواتی) منظومه‌ای پهلوانی که ایرانشاه (ایرانشان) بن ابی‌الخیر آن را براساس داستانهای کهن ایرانی در اواخر سدۀ 5 ق یا اوایل سدۀ 6 ق سروده.

دانشنامه فرهنگ مردم ایران

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دانشنامه فرهنگ مردم ایران

ورود به سایت

ثبت نام