علوم

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

ابن ازرق، ابراهیم | سید علی آل داوود
جابر بن ابراهیم صابی | محمد حسین احمدی
تربیع دایره | حسین معصومی همدانی
اصول اقلیدس* |
الاغراض الطبیه* |
آخشیج* |
خُنَجی* |
ابن اعلم | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ اَعْلَم‌، شریف‌ ابوالقاسم‌ علی‌ بن‌ ابی‌ الحسن‌ علی‌ (قفطی‌، 157: علی‌ بن‌ حسن‌؛ ابن‌ عبری‌، 174: علی‌ بن‌ حسین‌) بن‌ ابی‌ المجیب‌ علی‌ بن‌ جعفر بن‌ محمد اعلم‌ علوی‌ حسینی‌ كوفی‌ بغدادی‌ (13 ربیع‌الاخر 324- 8 محرم‌ 375 ق‌/ 936-985 م‌)، فیلسوف‌ و منجم‌ شیعی‌ مذهب‌.
ابن اکفانی | بخش علوم اِبْنِ اَكْفانی‌، شمس‌الدين‌ ابوعبدالله‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ ساعد انصاری‌، پزشك‌، رياضی‌دان‌ و اديب‌ مشهور مصری‌. وفاتش‌ بنابر مشهور در صفر 749 ق‌/ مۀ‌ 1348 م‌ (ابن‌ اياس‌، 1(1)/ 523) و به‌ قولی‌ در 23 شوال‌ 749 ق‌/ 14 ژانويۀ‌ 1349 م‌ (مقريزی‌، 2(3)/ 797) اتفاق‌ افتاده‌ است‌. ابن‌ اكفانی‌ در سنجار، از شهرها...
ابن اماجور | مهدی سلماسی اِبْنِ اَماجور، يا ابن‌ ماجور، نام‌ خاندانی‌ از مردم‌ فرغانه‌ كه‌ از ميان‌ آنان‌ 3 تن‌، به‌ نامهای‌ ابوالقاسم‌ عبدالله‌ بن‌ اماجور، پسرش‌ ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ عبدالله‌ (ابن‌ نديم‌، 390؛ قفطی‌، 231) و مُفلح‌ غلام‌ آزاد شدۀ ابوالحسن‌ (سوتر، 56). در زمينۀ ستاره‌شناسی‌ شهرتی‌ يافتند. در منابع‌ كهن‌ تنها از پدر و پس...
ابن امشاطی | بخش علوم اِبْنِ اَمشاطی‌، مظفرالدين‌ محمود بن‌ احمد بن‌ حسن‌ عينتابی‌ (د ربيع‌الاول‌ 902 ق/ نوامبر 1496 م)، طبيب‌، فقيه‌ حنفی‌ و ماهر در علوم‌ و فنون‌ متعدد (شوكانی‌، 2/ 293). نخستين‌ مورخی‌ كه‌ از او نام‌ برده‌، برهان‌الدين‌ بقاعی‌ (د 885 ق‌/ 1480 م‌) از معاصران‌ اوست‌ كه‌ سخاوی‌ ( الضوء اللامع‌، 10/ 129) ــ از دوستا...
ابن امیل | محمدعلی مولوی اِبْنِ اُمَيْل‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ اميل‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ اميل‌ تميمی‌ معروف‌ به‌ حكيم‌ صادق‌، از بزرگان‌ دانش‌ كيميای‌ رمزی‌ و باطنی‌ در سدۀ 4 ق‌/ 10 م‌. سالهای‌ زندگی‌ و سرگذشت‌ او چندان‌ روشن‌ نيست‌، اما سخنان‌ خود وی‌ در كتاب‌ بسيار معروف‌ الماء الورقی‌ و الارض‌ النجمية تا حدودی‌ دوران‌ زندگيش‌ را مشخص...
ابن ایوب | سید کاظم موسوی بجنوردی اِبْنِ اَيّوب‌، جمال‌الدين‌ عبدالله‌ بن‌ علی‌ بن‌ يوسف‌ بن‌ علی‌ بن‌ محمد القادری‌ المخزومی‌ (782- 868 ق‌/ 1380-1463 م‌)، پزشك‌ و محدث‌ شافعی‌ مذهب‌ دمشقی‌، جد بزرگ‌ او يوسف‌ بن‌ علی‌، به‌ علت‌ مصائبی‌ كه‌ بر او وارد آمد، ايوب‌ لقب‌ گرفت‌. از اين‌ رو بازماندگان‌ او به‌ ابن‌ ايوب‌ شهرت‌ يافتند (سخاوی‌، 5/ 36)....
ابن بازیار، محمد | علی اکبر ضیائی اِبْنِ بازْيار، محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ عمر بغدادی‌ قمی‌ (د ح‌ 245 ق‌/ 859 م‌)، منجم‌. از مولد، دوران‌ رشد و تحصيلات‌ او آگاهی‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌، ولی‌ با توجه‌ به‌ آنكه‌ وی‌ را به‌ بغداد و هم‌ قم‌ منسوب‌ كرده‌اند (بغدادی‌، 2/ 14؛ ابن‌‌طاووس‌، 128)، می‌توان‌ حدس‌ زد كه‌ ابتدا در بغداد می‌زيسته‌ و سپس‌ به‌ ق...
ابن بذوخ | فاطمه آل مصطفی اِبْنِ بُذوخ‌، يا بدوح‌، ابوجعفر عمر بن‌ علی‌ بن‌ البذوخ‌ قلعی‌ مغربی‌ (د 576 ق‌/ 1180 م‌). ابن‌بذوخ‌ در اواخر سدۀ 5 ق‌ در يكی‌ از قلعه‌های‌ مغرب‌ زاده‌ شد و از اين‌ رو به‌ قلعی‌ شهرت‌ يافت‌ (لكلرك‌، II/ 40).
ابن بختويه | سید علی آل داوود اِبْنِ بَخْتويه‌، ابوالحسين‌ عبدالله‌ بن‌ عيسی‌ بن‌ بختويه‌ (د پس‌ از 420 ق‌/ 1029 م‌)، پزشك‌، سخنور و دانشمند. ابن‌ بختويه‌ از مردم‌ واسط بود و هم‌ در آن‌ شهر مجلس‌ درس‌ داشت‌ و افزون‌ بر آن‌ همچون‌ پدر، كه‌ طبيب‌ بود، به‌ مداوای‌ بيماران‌ می‌پرداخت‌. او گذشته‌ از اينها، از فن‌ خطابه‌ بهره‌ای‌ تمام‌ داشت‌ و ...
ابن برخشی |
آموزش و پرورش* |
آموزشگاه* |
آملی، عزالدین محمد | آذرتاش آذرنوش آمُلی، عزالدین یا شمس‌الدین محمد بن محمود بن محمد‌بن علی بن یوسف الکاکیانی الخورانی الانزانی (د 753 ق / 1352 م)، دانشمند و نویسنده بزرگ شیعی مذهب (آقابزرگ، الذریعة، 17 / 240، به نقل از کاشف المعانی به خط آملی). قاضی نوراللـه شوشتری (2 / 213-216) تشیع وی را به ادلۀ گوناگون ثابت کرده است. از سرگذشت او چندان اطل...
آوتولوکوس* |
ابدال الادوية المفردة و المرکبة | سید علی آل داوود اِبْدالُ الاَدْویَة الْمُفْرَدَة والْمُرَکَّبَة، کتابی در دانش پزشکی و شناخت داروهای مشترک در تأثیر، به زبان عربی، ترجمۀ سابور (شاپور) بن سهل (د 255 ق / 869 م) از زبان سریانی. مترجم از پزشکان مشهور مسیحی مذهب بیمارستان جندی ‌شاپور بود که مدتی ریاست آنجا را نیز در دست داشت. وی غیر از اثر یاد شده، تألیفات دیگری...
ابراهیم بن سنان | علیرضا جعفری نائینی
ابراهیم بن عیسی بن داوود جراح* |
ابراهیم کازرونی | علی بته کن اِبْراهیمِ كازِرونی، میرزا محمد (ح 1180-1260 ق / 1766-1844 م) پسر میرزا اسماعیل متخلص به نادری، شاعر، عارف، پزشك و مداح محمدشاه قاجار. اجداد او از سادات عالی مقام كازرون بودند، ابراهیم نیز در همین شهر متولد شد. در جوانی به شیراز آمد و به تحصیل علوم پرداخت (فسایی، 2 / 254) و پزشكی را نزد عمّش میرزا مرتضی معروف...
الابعاد و الاجرام* |
ابقراط* |
ابعاد و اجرام | محمد آصف فکرت اَبْعادْ وَ اَجْرام، كتابی به فارسی در شناخت فاصلۀ ستارگان از مركز جهان و اندازۀ جرم آنها و شگفتیهای سرزمینها و شهرها، تألیف نظم‌الدین عبدالعلی بن محمد بن حسین بیرجندی (د 934ق / 1528م). مؤلف در مقدمۀ كتاب آورده است كه «معرفت هیأت اجسام سفلی و اوضاع اجرام علوی از اشرف مطالب و اعلی مآرب است چه غایت آن معرفت قدر...
ابلونیوس* |
ابن الآدمی | محمدعلی مولوی اِبْنُ الآدمی، ابوعلی حسین بن محمد بن حمید (اواخر سدۀ 3 یا اوائل سدۀ 4ق / 9 یا 10م) ستاره‌شناس مسلمان. از زادگاه و زندگانی او هیچ‌گونه آگاهی در دست نیست. قفطی از او دو بار، به نام حسین بن محمد (صص، 226، 270) و یك بار به نام محمد بن حسین (ص 282) یاد كرده است. سوتر نیز یك بار با تكیه بر ابن ندیم (ص 280) از حسین...
ابن ابجر کنانی | محمدعلی مولوی اِبْنِ اَبْجَرِ كِنانی، عبدالملك بن سعید بن حیان بن ابجر عجلی كنانی همْدانی كوفی، مكنّی به ابوبكر، طبیب و محدث. از زندگی وی آگاهی چندانی در دست نیست، اما دركتابهای رجالی، با همین نام و نشان و گاه با ‌اندكی اختلاف، از او یاد شده است (بخاری 3(1) / 416؛ بسوی، 712-713؛ ابن ابی حاتم، 2(2) / 351-352؛ ابن منجویه، 1 ...
ابن ابی الاشعث | سعیدالله قره بگلو اِبْن اَبِی الْاَشعَث، ابوجعفر، احمدبن محمد (د ح 360ق / 971م)، داروشناس، طبیب و حكیم ایرانی اهل فارس (ابن‌ابی‌اصیبعه، 2 / 246-247). قدیم‌ترین و جامع‌ترین مأخذ دربارۀ ابن ابی اشعث عیون الانباء اثر ابن ابی اصیبعه است كه مآخذ دیگر غالباً مطالب آن را تكرار كرده‌اند. مؤلفان، در مورد نسب نامۀ وی اختلاف كرده، برخی ا...
ابن ابی اصیبعه (رشیدالدین) | بخش علوم اِبْنِ اَبی اُصَیبِعه، رشیدالدین ابوالحسن علی بن خلیفة بن یونس خزرجی انصاری (579-616ق / 1183- 1219م)، پزشك، موسیقی‌دان و ادیب، در حلب زاده شد. در كودكی، همراه پدر و برادرش قاسم ــ پدر احمد بن قاسم بن ابی اصیبعه مؤلف عیون الانباء ــ به مصر رفت. در قاهره، نزد صالح بن احمد بن ابراهیم عرشی مقدسی، قرآن و حساب آموخ...
ابن ابی البیان | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ اَبی الْبَیان، داوود بن سلیمان بن ابی الفرج، مكنّی به ابوالفضل و ملقّب به سَدیدالدّین، پزشك و داروساز یهودی تبارِ مصری (556-640ق / 1161-1242م). كهن‌ترین منبع دربارۀ این پزشك، اثر ابن ابی اصیبعه است كه شاگرد و سپس همكار وی در بیمارستان ناصری قاهره بوده است. به گفتۀ او (2 / 118، 119) ابن ابی البیان در قا...
ابن ابی حکم | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ اَبی حَكَم، افضل‌الدوله ابوالمحد محمد بن ابی حكم عُبیدالله (یا عبدالله: صفدی، 3 / 330) بن مظفّر باهِلی اندلسی دمشقی، پزشك و موسیقی‌دان اهل شام (د ح 570ق / 1174م). وی طبابت را نزد پدر خویش و استادان دیگر فراگرفت و در آن فن مهارت یافت و منصب ریاست پزشكان دمشق و طبابت مخصوص نورالدین محمود زنگی (د 569ق) فر...
ابن ابی الرجال، صفی الدین | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَبی الرِّجال، صفیّ‌الدّین احمد بن صالح یمنی (1029-1092ق / 1620-1681م)، مورخ، فقیه، ادیب، شاعر، قاضی و خطیب صنعاء و از عالمان شیعی زیدی یمن. در «شَبَط» واقع در اُهْنوم (مغرب صنعاء) متولد شد. گفته‌اند نسبش به خلیفۀ دوم عمربن خطاب می‌رسد (شوكانی، 1 / 59). در شهرهای شِهاره (اهنوم)، صَعده، تَعِز، اَبّ، حَر...
ابن ابی الشکر | بخش علوم اِبْنِ اَبی الشُّكْر، محیی‌الدّین ابوالفتح (یا ابوالكریم: مستوفی، 812) یحیی بن معروف به حكیم مغربی (د 682ق / 1283م)، منجّم و مهندس مسلمان. وی اهل قُرطُبه بود و پس از آنكه فقه مالكی را در همان شهر فراگرفت، به دمشق رفت و به خدمت الملك النّاصر یوسف ایوبی پیوست. وی در بغداد شرف‌الدین هارون بن شمس‌الدین جوینی را ن...
ابن ابی صادق | غلامرضا جمشیدنژاد اِبن اَبی صادِق، ابوالقاسم، عبدالرّحمن بن علی بن احمد ابن ابی صادق نیشابوری (ح 385-470ق / 995-1077م)، پزشك، كالبدشناس و شارح آثار بقراط و جالینوس و ملقّب به بقراط دوم. تاریخ تولد و سال فوت ابن ابی صادق را در منابع متقدّم به صراحت تعیین نكرده‌اند، اما به طور مسلّم در 460ق / 1068م وی زنده بوده است (ابن ابی اصیب...
ابن ابی منصور | محمدعلی مولوی اِبْنِ اَبی مَنْصور، ابوعلی یحیی، منجم ایرانی (د پس از 215ق / 830م). نام اصلی وی «بزیست» (ابن اسفندیار، 137) و بر كیش زرتشت بود. او در طبرستان زاده شد و پدرش فیروزان كه در منابع به عنوان ابومنصور از او یاد می‌شود، منجم منصور خلیفه بود (خطیب، 4 / 318؛ ابن خلكان، 6 / 79). بزیست در آغاز كار در خدمت فضل بن سهل وز...
ابن اثال | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ اُثال، پزشک، داروساز و سم‌شناس ماهر مسیحی در سدۀ 1ق / 7م (مق‍ ‍55ق / 675م). وی در دمشق زاده شد، علوم پزشکی را در اسکندریۀ مصر فراگرفت و پس از بازگشت به زادگاهش، در همانجا به طبابت پرداخت (ابن ابی اصیبعه، 2 / 24؛ نامۀ دانشوران، 3 / 425-426). مقارن فتح شهرهای شام به دست مسلمانان (17ق / 638م) و زمان حکومت...
ابن اثردی | منوچهر پزشک اِبْنِ اَثْرَدی، شهرت خاندانی از پزشكان سدۀ 5 و 6ق / 11 و 12 م. تلفظ جزء دوم این نام به طور قطع معلوم نیست و به صورتهای اَثُرْدی، اَثْرَدی و اَثَرْدی آمده است (صفدی، 15 / 247، ضبط از مصحح؛ اولمن، GAL, S, 885; 225). از 5 تن از این خاندان آگاهیهای مختصری در دست است. موطن و محل فعالیت ایشان، آنگونه كه از منابع م...
ابن بصال | ابوالحسن دیانت اِبْنِ بَصّال‌، ابوعبدالله ‌محمد بن ‌ابراهيم ‌اندلسی ‌طليطلی ‌(د 499 ق‌/ 1106 م‌)، گياه‌شناس‌ مسلمان‌ و دانشمند آگاه‌ به‌ دانش‌ كشاورزی‌. او را ابن‌فصال‌ نيز گفته‌اند. كحاله‌ (ص ‌191) در گزارشی‌ از اوضاع‌ كشاورزی‌ و گياه‌شناسی‌ در تاريخ‌ اسلام‌، از دو شخص‌ متفاوت‌ با عنوان‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ فصال‌ و ابراه...
ابن بطریق، ابوزکريا | عباس سالاری اِبْنِ بِطْريق‌، ابوزكريا يحيی‌ (يا يوحنا) بن‌ بطريق‌، مترجم‌ مشهور سدۀ 3 ق‌/ 9 م‌. پدرش‌ بطريق‌ در روزگار منصور خليفۀ عباسی‌ می‌زيست‌ و به‌ دستور او كتابهای‌ بسياری‌ را به‌ عربی‌ ترجمه‌ كرد (ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، 2/ 174). ابن‌ بطريق‌ از موالی‌ مأمون‌ (ابن‌ جلجل‌، 67) و از نزديكان‌ حسن‌ بن‌ سهل‌ و در شمار كسانی‌...
ابن بکس عشاری | بخش علوم اِبْنِ بَكُسِ عَشّاری‌، شهرت‌ دو تن‌ از پزشكان‌ و مترجمان‌ آثار يونانی‌ به‌ زبان‌ عربی‌ در سدۀ 4 ق‌/ 10 م‌. اين‌ نام‌ در منابع‌ قديم‌ و اسلامی‌ به‌ صورتهای‌ گوناگون‌ از قبيل‌ بكوس‌، مكين‌، تاش‌، بكوش‌، بكش‌ و بكس‌ آمده‌ است‌ (ابن‌ نديم‌، 249؛ جم‍ ؛ قفطی‌، 37، 313؛ ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، 1/ 205 به‌ بعد) كه‌ شكلهای...
ابن بطلان | محمد آصف فکرت اِبْنِ بُطْلان‌، ابوالحسن‌ مختار (يا يوانيس) بن‌ حسن‌ بن‌ عبدون‌ ابن‌ سعدون‌ بن‌ بطلان‌ (د پس‌ از 455 ق‌/ 1063 م‌)، پزشك‌ مسيحی‌ بغدادی‌. وی‌ مدتی‌ نزد ابوالفرج‌ عبدالله‌ بن‌ طيب‌ بغدادی‌ طب‌ و فلسفه‌ خواند (ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، 2/ 238) و بزرگ‌ترين‌ شاگرد و مورد احترام‌ فراوان‌ او بود (قفطی‌، 207). ابن‌ بطلان‌ ...
ابن بکلارش | فاطمه آل مصطفی اِبْنِ بُكْلارِش‌، يا بِكلارِش‌، يونس‌ بن‌ اسحاق‌ (سدۀ 5 ق‌/ 11 م‌)، پزشك‌ يهودی‌ اندلسی‌. در برخی‌ منابع‌ نام‌ وی‌ يوسف‌ ذكر شده‌ كه‌ خطاست‌. به‌ احتمال‌ بسيار در غرناطه‌ زاده‌ شده‌ و سپس‌ به‌ المريه‌ رفته‌ است‌. وی‌ سالهای‌ جوانی‌ خود را در المريه‌ در خدمت‌ خاندان‌ بنی‌ صمادح‌ (433-484 ق‌/ 1042-1091 م‌) به‌...
ابن بنا، ابوالعباس | بخش علوم اِبْنِ بَنّا، ابوالعباس‌ احمد بن‌ محمد بن‌ عثمان‌ ازدی‌ مراكشی‌، رياضی‌ دان‌، منجم‌ و اديب‌ صوفی‌ مشرب‌ در سده‌های‌ 7 و 8 ق‌/ 13 و 14 م‌. در باب‌ تاريخ‌ ولادت‌ او اختلاف‌ است‌. ابن‌ قاضی‌ در يك‌ جا (درة الحجال‌، 1/ 16) 646 ق‌/ 1248 م‌ و در جای‌ ديگر (جذوة الاقتباس‌، 152)، 9 ذيحجۀ 654 ق‌/ 28 دسامبر 1256 م‌ ذكر...
ابن بیطار | هوشنگ اعلم اِبْنِ‌بِيْطار، ابومحمد ضياءالدين‌ (EI2: احمدالدين‌) عبدالله‌ بن‌ احمد مالقی‌ (د 646 ق‌/ 1248 م‌)، گياه‌شناس‌ و داروشناس‌ اندلسی‌. وی‌ احتمالاً از خاندان‌ مشهور به‌ ابن‌بيطار مالقه‌ بودكه‌ ابن‌ ابار (شم‍ 35، 165، 241) از آنان‌ ياد كرده‌ است‌. تاريخ‌ ولادت‌ او به‌ طور دقيق‌ معلوم‌ نيست‌، اگر چه‌ برخی‌، بدون‌ ا...
ابن تبون |
ابن تبون |

علوم

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

علوم

ورود به سایت

ثبت نام