دانشنامه فرهنگ مردم ایران

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بزرگمهر | مریم مجیدی , محمد جعفری (قنواتی) پسر بُختَگ‌، وزیر و حكیم روزگار خسرو اول انوشیروان‌ ساسانی‌ (سل‍ 531- 579 م‌) در بعضی‌ از متون‌ ادبی‌ و تاریخی‌. بزرگمهر عنوانی‌ است‌
بزم ایران | محمد جعفری (قنواتی) کتابی با مضمون حکایات و لطایف، تألیف محمدرضا طباطبایی یزدی (1313-1403 ق / 1895-1983 م).
بست، سفرنامه | پیمان متین گزارش سفر و اقامت جیمز بست، مؤسس و مبلغ هیئت پرسبیتری های آمریکایی در ایران طی دهۀ آخر سدۀ 19 م / 13 ق، با عنوان «ایران، سرزمین امامان» (مل‍‌ ).
بستنی | معصومه ابراهیمی شربتی یخ‌بسته، شیرین و معطر از شیر و شکر یا انواع آب میوه. بستنی را باید در زمرۀ شیرینیها دانست
بسحاق اطعمه | ملیحه کرباسیان جمال‌الدین، یا فخرالدین ابواسحاق حلاج اطعمۀ شیرازی معروف به بُسحاق اطعمه، شاعر و طنزسرای شیرازی قرن 9 ق / 15 م.
بشکن بشکن | مریم محمدتبار گونه‌ای رقص نمایش‌مانند و تصنیف همراه با تقلید که با ایجاد صدای انگشتان میانی و شست، و گاه با کف‌زدن همراه است.
بست و بست نشینی | پیمان متین بست مكانی‌ امن‌ و مقدس‌ برای پناه‌جويان‌ از هر گروه‌ و صنف‌؛
بغرا | رویا فتح الله زاده یا بقرا، از خوراکهای کهن ایرانی که از رشته، گلوله یا تکه‌های مربع‌شکل خمیر، به همراه خورش تهیه می‌شود.
بغل به بغل | گلاله هنری از کُشتیهای محلی رایج در روستاهای شهرستان قزوین. این کشتی بیشتر در مراسم شادی مانند عروسی اجرا می‌شود (عباسی، 2 / 167؛ نیز نک‍ : ورجاوند، 2 / 887).
بقچه | اصغر کریمی یا بُغچه، بُخچه، پارچه‌ای به شکل مربع برای بسته‌بندی، حفظ و نگهداری یا حمل وسایل و لباس.
بقالی | نسیم عظیمی پور از پیشه‌های کهن و سنتی در ایران. بقال واژه‌ای عربی است که عوام از ریشۀ «بقل» به معنای تره (سبزی) و خواروبارفروش ساخته‌اند (فیضی، زمخشری، ذیل واژه).
بقال بازی | محمد کریمی زنجانی اصل از جمله نمایشهای شاد سنتی ایرانی و مشهورترین نمایش «مضحکه و تقلید» که ریشۀ آن را در بازیهای نمایشی عامیانه و دلقکهای درباری از روزگار ساسانی، بـه‌ویژه در مراسم آیینی مانند بر‌نشستن کوسه (نک‍ : ه‍ د، کوسه بر‌نشین) و میر نوروزی (ه‍ م)، و رقصهایی که در عهد صفوی، توسط پوست‌بزپوشان اجرا می‌شد
بلوشر، سفرنامه | نیره افتخاری گزارش سفر ویپرت فون بلوشر به ایران در نیمۀ اول سدۀ 20 م، با عنوان «گردش روزگار در ایران».
بکارت | اصغر کریمی پردۀ بکارت، دوشیزگی، دخترگی یا دخترکی، برگرفته از واژۀ دختر که صفتی است دال بر باکره بودن.
بلبل سرگشته | محمد جعفری (قنواتی) از افسانه‌های سحرآمیز و بسیار مشهور که در ایران و سراسر جهان با تفاوتهایی رایج است.
بلبل | محسن احمدی پرنده‌ای خوش‌آواز که معروف به مهرورزی به گُل است و بن‌مایه‌ای شناخته‌شده در افسانه‌ها و ترانه‌های فرهنگ مردم به شمار می‌رود.
بلوط، درخت | پیمان متین گروه بزرگی از درختان و درختچه‌های همیشه سبز یا خزان‌برگ خودروی جنگلی.
بله برون | علی بلوکباشی یا بَلّه‌بُرون‌ (بلی‌بُران‌ = بلی‌ + بُر: بُن‌ مضارع‌ از مصدر بریدن‌ + ان‌: پسوند نشانۀ جشن‌، آیین‌ و مراسم‌)، بخشی‌ مهم‌ از مراسم‌ مقدماتی‌ جشن‌ عروسی‌ سنتی‌ در ایران‌.
بلوغ | اصغر کریمی مرحله‌ای از رشد و تکامل آدمی که دگرگونیهای متعدد جسمی و روحی را در پی دارد و در بیشتر جوامع، گذار از آن با آداب، مناسک و آیینهایی همراه است.
بلوط، فیلم | عباس بهارلو عنوان دو فیلم مستند براساس مطالعات مردم‌شناختی دربارۀ مردم کهگیلویه و بویراحمد
بلیناس | محمد کریمی زنجانی اصل فیلسوف، کیمیاگر و صاحب طلسم روزگار هلنی (د 97 م)، که یکی از مشهورترین و در عین حال، تاریخی‌ترین و تأثیرگذارترین چهره‌های کیمیاگری و علوم غریبه در روزگار اسلامی است.
بنجامین، سفرنامه | نسیم عظیمی پور گزارش سفر سمیوئل گرین ویلر بنجامین (13 فوریۀ 1837- 19 ژانویۀ 1914 م / 7 ذیقعدۀ 1252-21 صفر 1332 ق)، نخستین سفیر ایالات متحدۀ آمریکا در ایران، با عنوان ایران و ایرانیان.
بنایی | حامد کمه رزی از مشاغل کهن و سنتی، شامل ساخت و تعمیر بنا. در فرهنگهای فارسی بنا را بناکار، بناگر، معمار یا گِل‌کار، گلگیر و پاخیره‌زن آورده‌اند
بند انداختن | نسیم عظیمی پور از مهارتهای آرایشی جهت پیرایش و زدودن موهای صورت، دست و پا، که در میان زنان ایران رواج تام دارد.
بنفشه | پیمان متین گیاهی با گلهای زیبا و رنگارنگ، عموماً به رنگ بنفش و گاه معطر.
بنه | مرتضی فرهادی اصطلاحی‌ در كشاورزی سنتی‌ ايران‌ به‌ معنای گروهی‌ نظام‌‌يافته‌ و مشترك‌‌المنافع‌ در كار توليد زراعی‌ و دامداری.
بندبازی | لیلا پژوهنده یا داربازی، رسن‌بازی، نوعی بازی نمایشی است كه با حركات ورزشی روی بند یا رسن هنرنمایی‌ می‌كنند.
بندری، رقص | مریم محمدتبار گونه‌ای رقصِ شاد و پرتحرک در مناطق جنوب و جنوب غربی ایران.
بندهش | فرزانه گشتاسب کتابی به زبان فارسیِ میانه که احتمالاً نام اصلی آن «زندآگاهی» یعنی «آگاهیهای مبتنی بر زند» بوده است
بنگ | مریم صادقی یا حَشیش، گردی که از کوبیدن برگها و سرشاخه‌های گل‌دار گیاه شاهدانه به دست می‌آید و در زمرۀ مواد مخدر است و بیشتر به‌صورت تدخین استعمال می‌شود.
بورانی | رویا فتح الله زاده از خوراکهای ایرانی معمولاً همراه با ماست و سبزیجات.
بوستان خیال | حسن ذوالفقاری از داستانهای بلند فارسی و منثور.
بومادران | پیمان متین گیاهی خوشبو با بوی تند و مزه‌ای تلخ و مصارف فراوان در طب مردمی.
بوق | علی مسعودی نیا سازی بادی، مارپیچی‌شکل و دارای امتدادی مخروطی.
بهار، مهرداد | محمد میرشکرایی مهرداد یا ملک‌مهرداد (1308-1373 ش / 1929-1994 م)، اسطوره‌شناس و پژوهشگر برجستۀ ایران.
بهار، فصل | اصغر کریمی یا به‌صورت متداول باهار، فصل اول از فصلهای چهارگانۀ سال.
بهار کردی | اسماعیل شمس یا وهار کردی، از جشنهای مناطق کردنشین که در آغاز فصل بهارِ این نواحی در بهمن‌ماه برگزار می‌شود.
به، | پیمان متین یا بَهی، آبی، از میوه‌های کهن، آیینی و معطر.
بهار دانش | حسن ذوالفقاری از داستانهای کهن هندی به زبان فارسی، با درون‌مایۀ عشقی
بهار گاه | عباس بهارلو عنوان فیلمی مستند دربارۀ آیینهای نوروز در بلوچستان از محمدعلی هاشم‌زهی که در 1390 ش تولید شد.
بهاره | اسماعیل شمس نام یکی از نغمه‎ها و ترانه‎های کردی.
بید | پیمان متین از درختان کهن، طبی و آیینی ایرانیان. بید از درختان بومی است که در ایران 13 گونۀ درختی و درختچه‌ای دارد و معمولاً در مناطق مرطوب و کنار جویبارها می‌روید (نیاکی، 8؛ گل‌گلاب، 271-272؛ مظفریان، فرهنگ ... ، 470). بیدمِشْک و بید مجنون از شناخته‌‌ترین انواع بید هستند (همان، 470-471).
بهرنگی | محمد جعفری (قنواتی) صمد (1318-1347 ش / 1939- 1968 م)، گردآورندۀ آثار فولکلور، نویسندۀ کودکان و نوجوانان، مترجم و طنزنویس.
بهلول | محمد جعفری (قنواتی) از خردمندان دیوانه‌نما در لطیفه‌ها و افسانه‌های طنزآمیز ایران، بعضی از کشورهای خاورمیانه و کشورهای شمالی ایران.
بهرام گور | محمد جعفری (قنواتی) یا بهرام پنجم، از پادشاهان مشهور ساسانی که زندگی وی در بسیاری از کتابهای عربی و فارسی سده‌های نخستین اسلامی، گاه به اختصار و گاه به ‌شرح آمده است.
بهمن روز، سفره | فرزانه حاتم پور ز آیینهای نذری زردشتیان. این سفره در گویش دری زردشتی، «وامِرو» و «وَهْمِرو» خوانده می‌شود که کوتاه‌شدۀ «وَهْمَن‌روز» است .
بهرام و گلندام | حسن ذوالفقاری از منظومه‌های عاشقانه، اثر امین‌الدین محمد صافی سبزواری. این منظومه در میان مردم رواج و شهرتی فراوان دارد.
بهشت | مهبانو علیزاده , مینا سلیمی سرای ابدی و جایگاه نیکوکاران پس از مرگ.
بهمنگان | معصومه ابراهیمی یا بَهْمَنْجَنه، بَهْمَنْجه، بَهْمَنْچَنه، یکی از جشنهای بزرگ و کهن ایرانی پیش و پس از اسلام.
بی بی حیات | محمدعلی گلاب زاده بقعه و مزار و زیارتگاهی منسوب به یکی از دختران امام موسی بن جعفر (ع)، خواهر امام رضا (ع) در 3کیلومتری خنامان (بخش مرکزی شهرستان رفسنجانِ استان کرمان).

دانشنامه فرهنگ مردم ایران

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دانشنامه فرهنگ مردم ایران

ورود به سایت

ثبت نام