کهنه یادداشت

کلمات هر زبانی اصل و منشأیی دارد و اسمهایی که بر شهرها و دهات مختلف نهاده اند به علت و سببی بوده است. می دانیم که دربان یعنی نگهبان در، و شتربان یعنی حافظ شتر. می دانیم که فنجان و پیاله از یونانی آمده است و اسکناس و استکان از روسی و پالکی و فلفل از هندی. می دانیم که جعفرآباد را لابد جعفر نامی آباد کرده است، و مشهد را به علت اینکه قبر حضرت رضا در آن واقع شده است به این اسم نامیده اند.

پس از درگذشت پیغمبر اسلام اختلافات گوناگونی میان مسلمانان پدیدار گشت که مهمترین آنها اختلاف در اصول دین و اختلاف در مسألۀ امامت بود. اختلاف در اصول از آنجا پیدا شد که مردم دربارۀ صفات خدا و عدالت و کلام او و همچنین قضا و قدر همداستان نبودند و اختلاف در مسألۀ امامت از آنجا ناشی گشت که برخی امامت را به اتفاق و اختیار امت و برخی دیگر با نصّ و تعیین صاحب شریعت اثبات می کردند.

اگر افلاطون در قرن ما می زیست شاید به جای آنکه بر سر در باغ آکادمی خویش بنویسد: «هر کس هندسه نمی داند اینجا نیاید» بهتر آن می دید که این عبارت را نقش کنذ «هر کس اهل فلسفه نیست به قرن ما تعلق ندارد». زیرا قرن ما با وجود نگرانی ها و سرگشتگی های بسیار خود، با وجود گیجی ها و گمراهی های مخصوص خویش، قرن فکر و فلسفه است.

مطالعۀ گردش دهر و گذشت روزگار و ملاحظۀ اسناد مربوط به «قرون خالیه» در حقیقت عین حکمت الهی است. همچنانکه هر کسی به مدد قوۀ سامعۀ خود گردش و گذشت زمان را اندازه می گیرد و آنچه را می گذرد و متناوباً حس و ادراک می کند، هیئت حکیمان الهی هر امتی نیز در حکم گوش آن امت می باشند و به همان قرار معنی تحولات و تاریخ آن امت را حس و ادراک می کنند.

اشاره: آیت‌الله سیدمحمود طالقانی (تولد: ۱۳ اسفند۱۲۸۹ در روستای گلیرد طالقان ـ رحلت: ۱۹ شهریور۱۳۵۸در تهران) از شخصیت‌های روحانی و علمی و سیاسی معاصر بود که با رفتاری پدرانه و دلسوزانه، می‌کوشید مردم را با حقایق اسلام آشنا سازد. دریغا که پس از پیروزی انقلاب فرصت چندانی نیافت. از آنجا که پیام امام(ره) به مناسبت درگذشت ایشان کاملا گویای ابعاد شخصیتی آن بزرگوار است، به آوردنش بسنده می‌کنیم:

حضرت ابوالحسن علی بن محمد(ع)، امام دهم از ائمه اثنی‌عشر(ع) و دوازدهمین معصوم از چهارده معصوم است. مشهورترین القاب آن حضرت، «هادی» و «نقی» است و نزد شیعه امامیه ایران به امام علی‌النقی معروف است.

حاج عبدالرحیم طالب اف از جمله مردان تجدد طلب و آزادیخواهی است که در قرن اخیر موجبات تنویر افکار و نهضت آزادی را در ایران به وجود آورده اند، و حق آنست که در تاریخ یکصد سالۀ اخیر نامش جاویذان ماند، چه او در راه بیداری ایرانیان و آزادی آنان مردی کوشا بود، کسی بود که در ترویج تجدد طلبی کمال سعی را داشت و مردم را به موازین مشروطیت تشویق می کرد

امروز به کمک آثار متنوعی که از ادبیات مانوی به زبانهای مختلف پهلوی، پارتی، سغدی، ترکی، قبطی و چینی کشف شده می توان فرضیۀ مانی را دربارۀ آفرینش جهان چندان واضح و کامل دانست که تا چند سال پیش امکان پذیر نبود. از مهمترین این آثار نوشته های پهلوی و پارتی است که در ترکستان چین به دست آمده.

دانشمند محترم آقای عبدالحسین نوائی در شرح زندگانی مرحوم کمال الملک مقالتی تحقیقی نوشته اند که در دو شمارۀ مجلۀ اطلاعات ماهیانه به چاپ رسیده است. جناب آقای دکتر قاسم غنی از اعاظم رجال علم و ادب در تکمیل و توضیح آن مقاله نامه ای به آقای نوائی نوشته اند که عیناً به چاپ می رسانیم.

قبل از شروع به اصل مطلب لازم می دانم مراتب امتننان و تشکرات بی نهایت خود را، که مانند سپاسگزاری هر کس که طالب و خدمتگزار علم و اهل معرفت باشد دور از شائبه ریا و فقط مبتنی بر احساسات تکریم آمیز است، به حضور شما آقایان که لحظه یی افتخار ایراد خطابه در محضر کریم شما دارم تقدیم کنم و چون موجب و مسبب این افتخار دانشگاه محترم استانبول است تقدیم تشکر به حضور رئیس جلیل و استادان دانشمند این دانشگاه را جزو اولین فرائض اخلاقی خود می شمارم