کهنه یادداشت

نامه ایست که جناب آقای سید حسن تقی زاده هفت سال پیش که سفیرکبیر ایران در لندن بوده اند به وزارت فرهنگ فرستاده اند و در تألیف فرهنگ فارسی متضمن نکاتی دقیق و کلی است.

در اواخر دورۀ ناصرالدین شاه کارمالیۀ ایران به جائی رسید که هیچ شهری اضافه محل و به اصطلاح مستوفی ها باقی تحت محل کار نداشت و شاه مرحوم برای پوشانیدن کسر جمع مجبور شد که به وسائلی فوق العاده متوسل شود و چند وسیلۀ موقتی اختیار نمود که علی الظاهر بار خودش را بار نمود اما در باطن بر خرابی مالیۀ ایران افزود.

در زمان ما نقد الشعر قلمرو وسیعی یافته است. توسعۀ شگرف پارۀ علوم هر روز برای منتقد آفاق تازه ای کشف می کند. در گذشته، انتقاد جنبۀ صوری و ظاهری داشت، منتقد شکل و ظاهر هر اثر را مورد نقد و مطالعه قرار می داد.

هر انقلاب دارای معنای خاص تاریخی است. انقلاب به معنای رسیدن جامعه به نقطه‌ای بحرانی در روابط درونی خویش است؛ به معنای یک نقطه پرش تاریخی برای قشرهای نوخاسته جامعه علیه طبقه یا طبقات حاکم است و از این جهت است که یک جامعه‌شناس بزرگ انقلاب را «لوکوموتیو تاریخ» می‌خواند.

بررسی تداوم تاریخ در غرب ایران از نخستین اعصار تا حملۀ اعراب و به معنایی تا به امروز موضوع مکرر تاریخ ایران باستان است. به گفتۀ ریچارد فرای، ایرانیان به رغم یورشهای مداوم و ویرانیهای فراگیر همواره در مقابل مصایب، محکم و استوار ایستادگی نموده اند

مطالبی که اینک از نظر خوانندگان می گذرد بخشی از اثر برجستۀ پیگولوسکایا، مورخ دانشمند و فقید شوروی، با عنوان اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران در سده های چهارم تا ششم میلادی است. (سال انتشار کتاب: 1964 م.) وی بالغ بر 30 سال پیرامون مسائل تاریخی خاور نزدیک و میانه در فواصل سده های سوم – هفتم میلادی در طریق جستجوی مطالب نو به تحقیق پرداخت

یکی از مسائل دشوار تاریخ شناخت اندیشه و پندار مردم گذشته است. در این زمینه است که کار به تاریخ فلسفه و هنر و دین می کشد؛ و این بخش از آن بسیار بغرنج است و با بسیاری از مسائل زندگی خردمندانۀ مردم وابستگی دارد.

هر کس در ادبیات کلاسیک زبان فارسی غور و تأملی کرده است نام کتاب «ترجمان البلاغه» را شنیده و بدون تردید آشنایان به ادبیات کلاسیک فارسی – مخصوصا آشنای به دورۀ پیش از هجوم مغول - آرزو کرده اند که ایکاش ما این کتاب را به دست می آوردیم.

گفته اند که تدبیر با تقدیر برنیاید، ولی از این حکایتی ه برای شما نقل خواهم کرد بر شما ثابت می شود که جنس دو پا به قدری زرنگ است که دست تقدیر را هم به زنجیر تدبیر خود می تواند ببندد و گردش آسمان و تأثیر کواکب سعد و نحس را باطل کند.

مقالۀ تیرگان – از آقای دکتر پرویز رجبی – که با نثری زیبا و استوار، دربارۀ این جشن دیرینۀ ایران زمین، تحقیقی جالب و ارزنده به خوانندۀ شمارۀ اول داده بود، مرا بر آن داشت که این مختصر را در تتمیم فایدۀ آن به عرض خوانندگان محترم برسانم.