مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ازگیل | علیرضا بنی جانی ازگیل \ azgīl\ ، درخت یا درختچه‌ای کوچک با شاخه‌های خاردار و میوه‌هایی گرد و قهوه‌ای‌رنگ. از ویژگیهای این درخت، به ریشۀ عمودی و پوست خاکستری نقره‌ای آن می‌توان اشاره نمود. چوب درخت ازگیل، سخت و حنایی روشن است و برگهای آن به رنگ سبز تیره با دندانه‌های ریز است و ظاهری بیضی‌شکل و تا حدودی کشیده و نوک‌تیز دارد. ب...
بیگم خانم | علی کرم همدانی بیگم خانم \ beygom xānom\ ، از زنان حرام‌سرای فتحعلی‌شاه قاجار.
اشرفی | جواد نیستانی نام سكۀ زر با وزن معین 45 / 3 گرم كه از اواسط قرن 9 ق توسط مملوكان مصری در جهان اسلام رواج یافت و در اوایل قرن 10 ق سراسر ایران را فرا گرفت و ضرب آن با اوزان متغیر تا اواخر دورۀ قاجار ادامه پیدا كرد
اباض | علی رفیعی علامرودشتی اُباض، ناحیه یا دشت و یا قریه‌ای در صحرای یمامه در شبه‌ جزیرۀ عربستان، یاقوت، یمامه را جزء اقلیم دوم و به قولی جزء اقلیم سوم به‌شمار آورده (4 / 1027) که در حدفاصل نجد و یمن قرار داشته و از شرق به بحرین و از غرب به حجاز محدود بوده است (دائرة‌المعارف القرن العشرین، ذیل یمامه). به گفتۀ ابن‌خلدون یمامه اقامتگاه م...
ابن بارزی | محمد آصف فکرت اِبْنِ بارِزی‌، ابوالقاسم‌ هبةالله‌ بن‌ عبدالرحيم‌ بن‌ ابراهيم‌ بن‌ هبةالله‌ ابن‌ بارزی‌ جُهَنی‌ حموی‌ ملقب‌ به‌ شيخ‌الاسلام‌ و شرف‌الدين‌ (645 - 738 ق‌/ 1247- 1337 م‌)، قاضی‌ القضاة و دانشمند شافعی‌. پدرش‌ كه‌ در منابع‌ متأخرتر عبدالرحمن‌ خوانده‌ شده‌ است‌ (عامری‌، 604) نيز قاضی‌ القضاة حماة و مردی‌ عالم‌ و ...
ابن تیهان |
ابن حزم |
جزایر بحر سفید | علی اکبر دیانت جَزايِرِ بَحْرِ سِفيد، ايالت و ولايتي در تقسيمات کشوري دولت عثماني از سد? 10 تا 14ق / 16-20م. اين ايالت در منابع اروپايي، آرکي پلاگو1 يا آرکي پل2 (هامر پورگشتال، III / 192-195؛ EI2, II / 521)، و در مآخذ عثماني و تقسيمات کشوري اين دولت، ايالت کاپيتان پاشا (قپودان پاشا ايالتي) و همچنين ايالت جزاير مندرج است (او...
ابوالحسن خان اردلان | ابوالفضل خطیبی حاج فخرالملك (د 1306 ش / 1927 م)، از امرا و وزرای عصر قاجار.
ابوالعلاء بهشتی | محمدعلی مولوی علاءالدین محمد بن احمد بیهقی اسفراینی، معروف به فخر خراسان (د 749 ق / 1348 م)، فقیه و ریاضی‌دان.
قربانی | محمد جعفری (قنواتی) , مینا سلیمی قُرْبانی، آنچه را با نیت دینی و آیینی برای نزدیکی به خدا و رسیدن به آرزوهای خاص و با رعایت آداب و شرایط ‌ویژه، تصدق و فدا می‌کنند.
آشتیانی، میرزا محمود | مینا احمدیان آشتیانی \āštiyānī\، میرزا محمود (1264 یا 1266- 1359 ش/ 1885 یا 1887-1980 م)، فرزند شیخ مرتضى، عالم دینی و فقیه.
رضی الدین استرآبادی |
افسنتین | گل اندام شریفی افسنتین \afsantīn\، نام عمومی گونه‌هایی از سردۀ دِرمَنه (یوشَن، ترخ) از تیرۀ آفتاب‌گردان. 3 گونه از این سرده به‌ترتیب با نامهای افسنتین بزرگ، افسنتین دریایی و افسنتین کوچک معروف هستند که از این میان، افسنتین بزرگ، یا به‌طور مطلق افسنتین، ازلحاظ کاربرد دارویی مشهورتر و مهم‌تر است.
اصابع | هومان اسعدی \asābeʾ\، جمعِ اِصبَع (به معنای انگشتان دست)، نظامی در موسیقی قدیم جهان اسلام (اصابع و مجاری)، برای تبیین جایگاه نغمات و ساختار مُدها، بر مبنای موضع انگشتان دست روی دستۀ سازهای زهی.
استرچال، قله | مجید یاسینی استرچال، قله \ qolle-ye astar-čāl\ ، قله‌ای واقع در شمال غربی میگون. این قله با 141‘ 3 متر بلندی از سطح دریا در °51 و ´26 طول شرقی، و °35 و ´38 عرض شمالی جای دارد و در میان دره‌های آهنگرک از جنوب شرقی، و درۀ ده‌تنگه از غرب و جنوب غربی محصور شده است و شمال آن به کوه آهنگرک منتهی می‌شود.
الآداب السلطانیة | محمدعلی مولوی اَلآدابُ‌السلطانِیة، كتابی تاریخی به زبان عربی، نوشتۀ صفی‌الدین محمد بن طباطبا معروف به ابن طِقطَقى (660-709ق / 1262-1309م)، نویسنده، ادیب و مورخ شیعیِ امامی و از خاندان امام حسن مجتبی‌(ع). عنوان دیگر كتاب كه بدان نیز شهرت دارد، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة است. گاه آن را به اختصار، الفخری گوی...
ابویعقوب خریمی | مهران ارزنده اسحاق بن حَسّان بن قوهی (د اوایل سدۀ 3 ق)، شاعر عصر عباسی.
ابوالفضل ختلی | مینا حفیظی مُحمد بن حسن، عارف و زاهد سده‌های 4-5 / 10-11 م خراسان و پیر و استاد علی بن عثمان هجویری.
امتناع |
تالشی | بهروز محمودی بختیاری تالِشی، یکی از زبانهای ایرانی که در امتداد ساحل جنوبی دریای خزر تا منطقۀ «کپری چال»، در شمال غربی استان گیلان و بخشهایی از منطقۀ «لنکران»، در جمهوری آذربایجان بدان سخن می‌گویند.
ابن امیر حاج، ابوعبدالله | محمدهادی مؤذن جامی اِبْنِ اَميرِ حاج‌، يا ابن‌ اميرالحاج‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمد بن‌ محمد بن‌ حسن‌ بن‌ علی‌ بن‌ سليمان‌ حلبی‌، شمس‌الدين‌ (د 879 ق‌/ 1474 م‌)، فقيه‌، اصولی‌ و مفسر حنفی‌. از وی‌ به‌ ابن‌ مُوَقَّت‌ (سخاوی‌، الضوء اللامع‌، 9/ 210) و ابواليمن‌ (كوپريلی‌، 1/ 259، شم‍ 606) نيز ياد شده‌ است‌. سيوطی‌ (ص‌ 161) در سل...
جنبلایی |
آرت پورا | آرْتْ پُوِرا [ārt poverā]، یا آرْته پُوِرا، هنر مفهومی به چندین شکل متفاوت که از اواخر دهۀ 1960م در اروپا و ایالات متحدۀ آمریکا پا گرفت و مکتبهایی انشعابی با نامهای گوناگون به وجود آورد. هدف اصلی این نهضت بیشتر برانگیختن نگرنده به ژرف‌نگری در یک اندیشۀ هنری یا شرکت جستن در یک عمل هنری بود، تا آفرینش شیئی هنری...
اشعریه* |
اعتمادالدوله تهرانی | مجید سمیعی اعتمادالدولۀ تهرانی‌ \eʾtemād-od-dowle-ye tehrānī\، غياث‌‌الدين‌ محمد، مشهور به‌ غياث‌ بيك‌ (د 1031 ق / 1622 م)، ديوان‌‌سالار دربار اكبر و جهانگير، از پادشاهان‌ گوركانی‌ هند. پدرش‌، خواجه‌ محمدشريف‌، در دستگاه‌ ديوانی‌ شاه‌ طهماسب‌ اول‌ صفوی، وزارت‌ يزد و اصفهان‌ داشت‌ و با تخلص‌ هجری شعر می‌سرود (رازی، 3 / 6...
بیروت | ستار عودی بِیروت‌، پایتخت‌، مهم‌ترین‌ بندر و نام‌ كوچك‌ترین‌ استان‌ لبنان‌. شهر بیروت‌ با 67 كمـ2 وسعت‌ ( انكارتا1) در °33 و ´53 عرض‌ شمالی‌ و °35 و ´30 طول‌ شرقی‌ قرار دارد («اطلس‌ ... 2»، فهرست‌، 17).
بهادرشاه گورکانی | هدی سید حسین زاده , مجید سمیعی بَهادُرْشاه‌ گورَكانی‌، عنوان‌ دو تن‌ از فرمانروایان‌ بابری‌ شبه‌ قاره‌ كه‌ حدود 400 سال‌ بر این‌ سرزمین‌ فرمان‌ راندند و در زمان‌ حكومت‌ بهادرشاه‌ دوم‌، سلسلۀ گوركانیان‌ منقرض‌ شد.
افضل الدین محمد | ابوالفضل خطیبی افضل‌الدین محمد \afzal-od-dīn mohammad\، یا محمود (د رجب‌ 910 / دسامبر1504)، وزیر سلطان‌ حسین‌ بایقرا و شاعر دورۀ تیموری‌. وی‌ در خانواده‌ای‌ پرورش‌ یافت‌ كه‌ نسل‌ اندر نسل‌ در كرمان‌ امارت‌ و وزارت‌ داشتند. افضل‌الدین‌ ظاهراً در آغاز جوانی‌ زادگاه‌ خود را ترك‌ گفت‌ و به‌ سمرقند، تختگاه‌ سلطان‌ ابوسعید گوركان...
آل ابی جراده | بخش معارف آلِ ابی‎جَراده، خاندانی علمی و سیاسی از سدۀ 1-7ق / 7-13م در عراق و حلب. این خاندان شاخه‎ای از تیرۀ معروف عرب عدنانی و از قبیلۀ «بنی عُقیل» است و این قبیله مدتی در سرزمین عراق و عربستان حکومت کرده است. آل ابی‎جراده منسوب است به ابی‎جراده عامر بن صَعْصَعَه؛ اما شهرت این خاندان بیشتر مدیونِ محمد پسر او و صحابی ا...
آل افریغ |
اشتاینر، رودلف | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه \eštāyner\، رودُلف (1861- 1925 م / 1239- 1304 ش)، دانشور و فیلسوف اجتماعی اتریشی‌تبار و بنیادگذار جنبش حکمت انسانی. اشتاینر در کرالْیِویچ اتریش (اکنون: کرواسی) زاده شد.
بزکشی | مریم میر فخرایی بُزْكَشی، بازی سنتی سواركاری كه در میان ایلات‌ ترك‌ سرزمینهای آسیای مركزی و مردم‌ شمال‌ افغانستان متداول‌ است‌. این‌ بازی در ازبكستان به «اولاك‌»، در میان مردم‌ ترك‌زبان‌ افغانستان به «اوغلاغ ترتماق‌»، یا «اوغلاغ ترماغ‌» (عنایت‌الله‌، 69)، و در قزاقستان‌ به «كوپ‌كاری» ( كتاب سال‌، 745) شهرت‌ دارد.
اراده ملی، حزب | محسن مدیر شانه چی اِرادۀ مِلّی، حِزْب [hezb-e erāde-ye mellī]، یکی از احزاب ایران در دهۀ 20 سدۀ 14ش، تأسیس سیدضیاءالدین طباطبایی (ﻫ م). این حزب، به گفتۀ برخی در بهمن ماه 1322 جانشین حزب دیگر سیدضیاء (حزب وطن) شد (آبراهامیان، 174). برخی دیگر تابستان 1322ش را سال تشکیل آن دانسته‌اند. اما برپایۀ برخی اسناد، حزب ارادۀ ملی در بهمن ...
تلعکبری | احمد پاکتچی تَلّعُکْبَری، ابومحمد هارون بن موسی بن احمد (د 385ق/ 995م)، از محدثان امامیه در عراق. وی چنان‌که از نسبتش برمی‌آید، از تل عکبرا، تلی در کنار روستای عکبرا در نزدیکی بغداد، برخاسته (نک‍ : خطیب، 11/ 242؛ سمعانی، 1/ 474)، و نسب به قبیلۀ عرب بنی‌شیبان می‌رسانده است (نجاشی، 439).
تیموریه | هادی نظری منظم تِیْموریّه، یا تیمور، عایشه عصمت (1256-1320ق/ 1840-1902م)، دختر اسماعیل پاشا تیمور و پیشوای نهضت ادبیات بانوان در مصر. مادرش ماهتاب، کنیزی آزادشده از نژاد چرکسی بود (فوّاز، 303)، اما خاندان پدری او در تاریخ شهرت بسزایی دارند. محمدبیگ تیمور کاشف کرد، جدّ عایشه، از افسران بلندپایۀ محمدعلی‌پاشا، خدیو مصر (حک‍ 18...
تساوی |
آل قره مانلی |
ابشه | علی رفیعی علامرودشتی اَبِشه، شهری از جمهوری چاد، واقع در منطقۀ استوایی افریقا، در جنوب شهر واره پایتخت سابق سلاطین وَدائی و در 650 كیلومتری شمال شرقی فورلامی (نجامنا) نزدیك مرز سودان غربی و مركز اداری ناحیۀ ودائی با °13 و ′49 عرض شمالی و °20 و ′49 طول شرقی. تلفّظهای دیگر این نام اَبِشْر (EI2) و اَبِشْر (İA) و اَبیش (تقویم البلدان...
ابوجعفر احمد بن محمد بن خلف | محمد عبدعلی (293-352 ق / 906- 963 م)، امیر صفاری بین سالهای 311-352 ق در دورۀ دوم امارت صفاران که پس از ضعف سامانیان، قدرت صفاریان را در سیستان تجدید کرد.
آلیانس یهود، مدرسه | مسعود تاره آلیانس یهود، مدرسه \madrese-ye āliyāns-e yahūd\، آموزشگاهی خارجی در تهران، ویژۀ تحصیل دانش‌آموزان کلیمی (1276- 1318 ش/ 1897- 1939 م).
ذوالفقار شروانی | ناهید دادبه قوام‌الدین حسین بن صدرالدین علی شروانی، شاعر سدۀ 7 ق / 13 م، متخلص به ذوالفقار.
آزاد، روزنامه | لیلا پژوهنده آزاد [āzād]، روزنامۀ سیاسی، اجتماعی و انتقادی که به صاحب‌امتیازی و مدیریت عبدالقدیر سبزواری خراسانی (آزاد)، نویسنده و از فعالان سیاسی دورۀ مشروطه و پهلوی، در دو دورۀ مجزا، به فاصلۀ حدود 14 سال در مشهد و تهران منتشر می‌شد:
موآب، آبشار | ناصر پازوکی طرودی آبشاری واقع در دامنۀ شرقی قلۀ ساکا، نزدیک روستای افجۀ لواسان.
ابیض، کاخ |
حیرت | عبدالله مسعودی آرانی حِیْرَت، میرزا اسماعیل، فرزند محمدعلی، ادیب، شاعر و مترجم متخلص به «حیرت». وی در 1254 ق/ 1838 م در تهران به دنیا آمد. از کودکی به آموختن دانشهای رسمی پرداخت و در جوانی با شاعرانی چون قاآنی (1223-1270 یا 1272 ق/ 1808-1854 یا 1856 م) و یغمای جندقی (1196-1276 ق/ 1782- 1859 م) مصاحبت داشت (معلم، 5/ 1472؛ مهرین، 1...
ابوشادی | پروانه فرداد احمد زكی بن محمد بن مصطفی (رجب 1309 ـ رمضان 1374 / فوریۀ 1892 ـ آوریل 1955)، ‌پزشك، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار مصری.
ابلونیوس* |
ابن ابی الشکر | بخش علوم اِبْنِ اَبی الشُّكْر، محیی‌الدّین ابوالفتح (یا ابوالكریم: مستوفی، 812) یحیی بن معروف به حكیم مغربی (د 682ق / 1283م)، منجّم و مهندس مسلمان. وی اهل قُرطُبه بود و پس از آنكه فقه مالكی را در همان شهر فراگرفت، به دمشق رفت و به خدمت الملك النّاصر یوسف ایوبی پیوست. وی در بغداد شرف‌الدین هارون بن شمس‌الدین جوینی را ن...
تقدیر |

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام