دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بسمل شیرازی | علی میرانصاری بِسْمِل ‌شیرازی‌، علی‌اكبر، ملقب‌ به‌ نوّاب‌ (1187-1263ق‌ / 1773-1847م‌)، شاعر و تذكره‌نویس‌. نیاكان‌ او از عراق‌ عجم‌ و خراسان‌ بودند كه‌ در دورۀ صفویه‌ در اصفهان‌ سكنی‌ گزیدند و در فتنۀ افغان‌، از آن‌ شهر به شیراز كوچ‌ كردند
بسمله |
بسنی | عنایت الله رضا بِسْنی‌، شهر و شهرستانی‌ در استان‌ آدي‌ يامان‌ در جنوب‌ شبه‌ جزيرۀ آناتولی‌ (تركيۀ كنونی‌). نام‌ بسنی‌ با گذشت‌ زمان‌ دستخوش‌ دگرگونيهايی شده‌ است‌. در روزگار پادشاهی‌ كوموگنه‌ نام‌ اين‌ شهر بَهْسْنا بود كه ‌بعدها در زبان‌سريانی‌، بِت‌حِسْنا نام‌ گرفت
بسوس | عزت ملا ابراهیمی بَسوس‌، یكی‌ از جنگهای‌ مشهور عرب‌ در دورۀ جاهلی‌ (= ایام‌ العرب‌).
بسوی | امیر جابری بَسَوی‌، ابویوسف یعقوب‌ بن سفیان بن جوان فارسی (د 277ق‌ / 890 م‌)، محدث‌ و مورخ‌ ایرانی‌. او در شهر بسا یا پسا (فسا) كه‌ از شهرهای‌ مهم‌ ولایت‌ دارابگرد در فارس‌ شمرده‌ می‌شد، به‌ دنیا آمد. نسبت‌ نسوی‌ وی ناشی‌ از تصحیف است
بسکره | محمدرضا ناجی بِسْكْره، شهر و ولایتی‌ در شمال‌ شرق‌ الجزایر. ولایت‌ بسكره با 728 ‘109كمـ2 مساحت («خاورمیانه‌...1»،284)، در شمال‌ شرقی الجزایر واقع است‌. این ولایت در1366ش‌ / 1987م بیش از 200‘430 تن جمعیت‌ داشته‌ است‌
بسیط | پرویز امین بَسیط (اسپانیایی‌: آلباثته1‌)، استان‌ و شهر مركز آن‌، در جنوب‌ شرقی‌ اسپانیا. ابن‌حیان‌ (5 / 400) و ابن‌ابار (2 / 223) در سدۂ 7ق‌ / 13م‌ برای‌ نخستین‌ بار از این‌ شهر نام‌ برده‌اند؛ نام‌ اسپانیایی‌ آن‌ از البسیط عربی‌ گرفته‌ شده‌ است
بسیط الحقیقه | محمد جواد انواری بَسیطُ‌الْحَقیقه‌، اصطلاحی‌ در فلسفۀ اسلامی‌ كه‌ به‌ ویژه‌ در حكمت‌ صدرالدین‌ شیرازی‌ (د 1051ق‌ / 1641م‌) به‌ صورت‌ قاعده‌ای‌ فلسفی‌ برای‌ دلالت‌ بر بساطت‌ ویژۀ ذات‌ خداوند به‌ كار رفته‌ است‌.
بسیط و مرکب | منوچهر پزشک بَسیطْ وَ مُرَكَّب‌، تقسیمی‌ عام‌ و كلی‌ كه‌ در زمینه‌های‌ مختلف‌ دانشها و به‌ویژه در جهان‌شناسی‌ فیلسوفان‌ مسلمان‌ كاربرد داشته‌ است‌.
بش بالغ | عنایت الله رضا بِش‌ بالِغ‌، شهری در تركستان‌ شرقی‌. بش‌ بالغ‌ نامی‌ تركی‌ ـ مغولی‌ است‌ (بارتولد،III / 362) كه در مآخذ به صورتهای مختلف‌: بش‌ بالق‌، بیش‌ بالیق‌، بیش‌بالیغ‌ و ... آمده‌ است‌
بشار بن برد | عنایت الله فاتحی نژاد بَشّارِبْن‌ بُرْد، ابومُعاذ، ملقب‌ به‌ مُرَعَّث‌ (د 167 یا 168ق‌ / 783 یا 784م‌)، شاعر بلندآوازه‌ و نابینای‌ ایرانی‌نژاد در عصر اول‌ عباسی‌.
بشار شعیری | محمد محمدی الموتی بَشّارِ شَعیری‌، ابواسماعیل‌ (د ح‌ 180ق‌ / 796م‌)، از غالیان‌ شیعی‌. اطلاع‌ كامل‌ و دقیقی‌ از تاریخ‌ زندگی‌، نحوۀ تحصیل‌ و اعتقادات‌ وی‌ در اختیار نیست‌.
بشار مرغزی | جلال خسروشاهی بَشّارِ مَرْغَزی‌، شاعر سدۀ 4ق‌ / 10م‌. از تاریخ‌ ولادت‌، درگذشت‌ و چگونگی‌ احوال‌ وی‌ اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌.
بشبیشی | رضوان مساح بِشْبیشی‌، عبدالله‌بن احمد عُذری‌(762-820ق‌ / 1361-1417م‌)، ادیب‌ و كاتب‌ شافعی‌.
بشتکی | رضوان مساح بَشْتَكی‌، بدرالدین‌ محمد بن‌ ابراهیم‌ بن‌ محمد (748-830ق‌ / 1347-1427م‌)، كاتب‌ و شاعر. سبب‌ شهرت‌ وی‌ به‌ بشتكی‌ آن‌ است‌ كه‌ در بشتك (محله‌ای‌ خارج‌ از قاهره‌) به‌ دنیا آمد و زمانی‌ را در خانقاه‌ بشتك‌ سپری‌ كرد
بشتی | هادی نظری منظم بُشْتی‌، ابوحامد احمد بن‌ محمد خارْزَنْگی‌ (د 348ق‌ / 959م‌)، ادیب و لغت‌شناس عربی‌نویس ایرانی‌. برخی‌ منابع‌ تاریخ‌ درگذشت‌ او را 408ق‌ نوشته‌اند (ابن‌ اثیر، 1 / 409؛ I / 200 GAL,S, )كه‌ نادرست‌ می‌نماید.
بشر | شیوا جعفری بِشْر، ناحيه‌ای در شرق‌ سوريه‌ (جبل‌ البشری امروزی). اين‌ ناحيه‌ در شمال‌شرقی‌ كوههای تدمر واقع‌ شده‌است‌ و طول‌ آن‌ به‌ 80 كمـ ، و عرض‌ آن‌ به‌ 45 كمـ می‌رسد و ارتفاع‌ بلندترين‌ نقطۀ آن‌ 865 متر است
بشر بن ابی خازم | آذرتاش آذرنوش بِشْرِ بْن‌ اَبی‌ خازِم‌، فرزند عمرو بن‌ عوف‌، از بنی‌ اسد، شاعر اواخر عصر جاهلی‌.
بشر بن براء | شادی دایی رضایی مقدم بِشْرِ بْن بَراء (د 7 یا 8ق‌ / 628 یا 629م‌)، صحابی‌ پیامبر(ص‌). او از تیره بنی‌ سلمه‌ از قبیله خزرج بود (ابن‌ هشام‌، 1 / 697، 3 / 358؛ ابن‌ عبدالبر، 1 / 167) و همراه پدرش در بیعت عقبۀ دوم‌ اسلام‌ آورد
بشر بن سری | محمد کاظم علوی بِشْرِبْن‌ سَری‌، ابوعمرو (د 195ق‌ / 811م‌)، محدث‌ بصری‌ مكی‌ كه‌ به‌ سبب‌ داشتن‌ برخی‌ عقاید، نسبت‌ جَهمی‌ بودن‌ به‌ او داده‌ شده‌ است‌. برخی‌ وفات‌ وی‌ را در 196ق‌ دانسته‌اند (ذهبی‌، تذكرۃ...، 1 / 356، قس‌: سیر...، 9 / 334). از آنجا كه‌ عمر وی‌ را 63 سال نوشته‌اند (فاسی‌، 3 / 370؛ قس‌: بخاری‌، التاریخ الكبی...
بشر بن صفوان کلبی | مجتبی زروانی بِشْرِ بْن صَفْوان‌ كَلْبی‌، از امرای‌ مشهور عصر اموی‌ در اوایل‌ سدۀ 2ق‌ / 8م‌. از زندگی‌ او اطلاع‌ اندكی‌ در دست‌ است‌؛ پیش‌ از آنكه‌ به‌ امارت‌ مصر منصوب‌ گردد، از سوی‌ عمر بن‌ عبدالعزیز (حك‍ 99-101ق‌ / 718-720م‌) برای نظارت و بررسی كارهای‌ عدی‌ بن‌ ارطاه، امیر فارس‌ كه‌ عمال‌ وی‌ متهم‌ به‌ فساد مالی‌ بودند...
بشر بن مروان | علی بهرامیان بِشْرِ بْن‌ مَرْوان‌ (د 74 یا 75ق‌ / 693 یا 694م‌)، مُكنّی‌ به‌ ابومروان‌، حاكم‌ عراق‌ در دوره‌ای‌ از خلافت‌ عبدالملك‌ بن‌ مروان‌ اموی‌.
بشر بن ولید | رضا ناظمیان بِشْرِبْن‌ وَلید (د ح‌ 127ق‌ / 745م‌)، یكی‌ از امرا و فرماندهان‌ دورۀ امویان‌. وی‌ مانند برخی‌ دیگر از فرزندان‌ پرشمار پدرش‌، ولید بن‌ عبدالملك ششمین‌ خلیفۀ اموی‌ (حك‍ 86-96ق‌ / 705- 715م‌) كنیززاده‌ بود
بشر حافی | حسین لاشیء بِشْرِ حافی‌، ابونصر بشر بن‌ حارث‌ بن‌ عبدالرحمان‌ (150 یا 152- 227ق‌ / 767 یا 769-842م‌)، زاهد و صوفی‌ مشهور.
بشر مریسی | ناصر گذشته بِشْرِ مَرّیسی‌، ابوعبدالرحمان‌ بشر بن‌ غیاث‌ بن‌ ابی‌ كریمۀ مرّیسی‌ (د 218 یا 219ق‌ / 833 یا 834م‌)، متكلم‌ جَهم‌گرای‌ مرجئی‌، فقیه‌ حنفی‌ مذهب‌ و از چهره‌های‌ شاخص‌ اصحاب‌ رأی‌. وی‌ از موالی‌ خاندان‌ زید بن‌ خطاب‌ (برادر خلیفۀ دوم‌، نك‍ : ابن‌ عبدالبر، 2 / 550) بود (ذهبی‌، سیر... ، 10 / 199). بشر به‌ مرّیسه...
بشر یاسین |
بشربن معتمر | محمد جواد انواری بِشْرِبْن‌ مُعْتَمِر، ابوسهل‌ هلالی‌ (د 210ق‌ / 825م‌)، متكلم‌، ادیب‌ و بنیان‌گذار مكتب معتزلی بغداد. دربارۀ زادگاه‌ او روایتهای‌ مختلفی‌ هست‌. برخی‌ او را اهل‌ بغداد، و برخی‌ دیگر اهل‌ كوفه‌ دانسته‌اند و روایتی‌، با شهرت‌ كمتر، او را بصری‌ معرفی‌ می‌كند (ابوالقاسم‌ بلخی‌، 72؛ ابن‌ ندیم‌، 205). از اینكه‌ گفته...
بشرویه | کریم شریعت بُشْرویه‌، بخش و شهری‌ در شهرستان‌ فردوس‌ واقع‌ در جنوب‌ استان‌ خراسان‌. بشرویه‌ درگذشته‌ از توابع‌ طبس‌ بود (مَگْرِگر، I / 143؛ جلالی‌، 113).
بشنداس | فریبا افتخار بِشَنْداس‌، یا ویشنوداس‌، نقاش‌ مشهور دربار گوركانیان‌ هند در دورۀ فرمانروایی‌ جهانگیر (1014-1037ق‌ / 1605- 1628م‌). از رقم‌ مندرج‌ بر تصویری‌ كه‌ نقاشی‌ موسوم‌ به‌ «دولت‌» از او كشیده‌ است‌، برمی‌آید كه‌ عموی‌ او، ننها نیز از نقاشان‌ برجسته دوره اكبر و جهانگیر بوده‌ است‌
بشکنش |
بشیر بن سعد | علی بهرامیان بَشیرِ بْن‌ سَعْد، ابونعمان‌ (د 12ق‌ / 633م‌)، از صحابۀ پیامبر اكرم‌(ص‌). وی‌ از انصار و از تیرۀ بنی‌ مالك‌ خزرج‌ در مدینه‌ بود (ابن‌ هشام‌، 2 / 101؛ خلیفه‌، 1 / 210-211؛ ابن‌ حزم‌، 363-364).
بشیریه | فرهنگ مهروش بَشیریه‌، گروهی از شیعیان واقفه با گرایش به تفویض‌ (ه‍ م‌)، و دارای عقاید خاص درباره امام‌ موسی كاظم (ع‌).
بصبص | تقی بینش , هومان اسعدی بَصْبَص‌ (د 169ق‌ / 785م‌)، كنیزكی‌ خنیاگر در آغاز دوران‌ عباسیان‌ كه‌ در نواختن‌ بربط یا عود نیز مهارت‌ داشته‌ است‌.
بصره | آذرتاش آذرنوش , عنایت الله فاتحی نژاد , احمد پاکتچی , بهرام امیر احمدیان , هایده لاله بَصْره‌، استان‌ و بندری‌ تاریخی‌ در جنوب‌ شرقی‌ عراق‌.
بصره | ستار عودی بَصْره‌، شهری‌ كهن‌ در مغرب‌ اقصى‌ كه‌ امروزه‌ از آن‌ ویرانه‌ای‌ بیش‌ برجای‌ نمانده‌ است‌.
بصروی | حسین فرهنگ انصاری بُصْرَوي‌، ابوالحسن‌ محمدبن‌ محمدبن‌ احمد (د ربيع‌الاول‌ 443 / ژوئيه 1051)، فقيه‌ امامی‌ شام‌. وي‌ به‌ بُصرى‌، روستايی‌ در مجاورت‌ عُكبَرا و در نزديكی بغداد منسوب است
بصری | محمدرضا ناجی بُصْرى‌، شهری‌ باستانی‌ در جنوب‌ سوریه‌، واقع‌ در شرق‌ دشت‌ حاصل‌خیز حوران‌. این‌ شهر در 40 كیلومتری‌ شرق‌ شهر درعا و 141 كیلومتری جنوب دمشق
بصیری | جلال خسروشاهی بَصیری‌ (د 941ق‌/1535م‌)، شاعر دیوانی‌ دوران‌ عثمانی‌. در مقدمۀ دیوان‌ فارسی‌ او كه‌ به‌ خط خود وی‌ نوشته‌ شده‌، نامش‌ محمد بن‌ احمد بن‌ ابی‌المعالی‌ المرتضی‌ آمده‌ است
بطائحی | مریم حسن دوست بَطائحی‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ فاتِك‌ (478-521ق‌ / 1085- 1127م‌)، ملقب‌ به‌ مأمون‌، وزیر شیعی‌ امامی‌ فاطمیان‌ در دوران‌ خلافت‌ الآمر باحكام‌ الله‌. از جزئیات‌ زندگی‌ او اطلاع‌ دقیقی‌ در دست‌ نیست‌؛ آنچه‌ هست‌ نیز پراكنده‌ و متناقض‌ است‌.
بطال | علی اکبر دیانت , پرویز امین بَطّال‌، عبدالله‌، شخصیتی‌ نیمه‌افسانه‌ای‌ كه‌ از او با عنوان‌ نام‌آورترین‌ جنگجوی مسلمان در لشكركشیهای‌ دوره اموی‌ برضد دولت‌ بیزانس‌ یاد شده‌، و بعدها در داستانهای‌ پهلوانی‌ عربی‌ و تركی‌، القاب «سید بطال‌» یا «سید بطال‌ غازی‌» یافته‌ است‌.
بطحاء | عزت ملا ابراهیمی بَطْحاء، نام‌ چند منطقه‌ در سرزمینهای‌ اسلامی‌. این‌ واژه‌ در لغت‌ به‌ معنی‌ اعماق‌ دره‌، مسیل‌ آكنده‌ از سنگ‌ریزه‌ و زمین‌ فراخ‌ آمده‌ است
بطروجی | محمد علی مولوی بِطْروجی‌، ابواسحاق‌ نورالدین ‌(دح‌610ق‌ / 1213م‌)، ستاره‌شناس عرب اسپانیایی. وی در بطروش (ه‍ م‌)، در 60 كیلومتری‌ شمال‌ قرطبه‌ زاده‌ شد
بطروش | عزت ملا ابراهیمی بِطْرَوش1‌، شهری‌ در اندلس‌. این‌ شهر در 60 كیلومتری‌ شمال‌ قرطبه‌ و در ایالت‌ كنونی‌ پوثوبلانکـو2ی‌ اسپانیا قرار دارد (²EI) بطروش‌ در دوره اسلامی‌ اندلس‌ از توابع‌ فَحص‌ البَلّوط و بزرگ‌ترین‌ شهر آن‌ به‌ شمار می‌رفت‌.
بطریرک | احمد پاکتچی بَطْرِیرْك‌، بالاترین ‌درجۀ روحانی ‌در كلیساهای‌ مسیحیت‌ شرقی‌. این‌ واژه‌ كه‌ از سریانی‌ «بطریركا» به‌ عربی‌ راه‌ یافته‌، اصلاً واژه‌ای‌ یونانی1‌، و به معنای «سردودمان‌» است‌
بطریق | بخش تاریخ بِطْریق‌، عنوانی‌ تشریفاتی‌ برای‌ نجیب‌ زادگان‌ روم‌ باستان‌ و لقبی‌ برای‌ فرماندهان‌ نظامی‌ روم‌. اصل‌ واژه‌ پاتریكیوس1 بوده‌، و از ریشه‌ای‌ به‌ معنای‌ پدر مشتق‌ گردیده‌، و ظاهراً در زبان‌ عربی‌ از واژه سریانی‌ (پَطریق‌) تعریب‌ شده‌ است
بطلمیوس | حسین معصومی همدانی , محمد علی مولوی بَطْلَمْیوس‌ (بطلمیوس قَلوذی‌1) (85-163 یا 170م‌)، از بزرگ‌ترین‌ دانشمندان‌ روزگار باستان‌ كه‌ در شهرت‌ به‌ عنوان‌ اخترشناس‌ و جغرافی‌دان‌ تا روزگار حاضر همانندی‌ نیافته‌ است‌.
بطلیوس | عزت ملا ابراهیمی بَطَلْیوس‌، نام‌ معرب‌ شهر و ایالت‌ باذاخُث‌1 در كرانۀ رود گواذیانا2 در غرب‌ اسپانیا.
بطلیوسی | عزت ملا ابراهیمی بَطَلْیوسی‌، ابومحمد عبدالله‌ بن‌ محمد بن‌ سید (444- 15 رجب‌ 521ق‌ / 1052-27 ژوئیۀ 1127م‌)، نحوی‌، ادیب‌، لغوی‌، شاعر و فیلسوف اندلسی‌. نیاكان وی از شِلْب1‌ به بطلیوس‌ (ه‍ م‌) كوچیدند و ابومحمد در آنجا دیده‌ به‌ جهان‌ گشود و همان‌جا رشد یافت‌ (ابن‌ بسام‌، 2(3) / 891؛ ابن‌ خلكان‌، 3 / 98). وی‌ را به‌ سبب‌ انتس...
بطن | نوشین صاحب بَطْن‌، یكی‌ از مراتب‌ انساب‌ عرب‌. بطن‌ در لغت‌ به‌ معنای‌ داخل‌ و درون‌ هر چیز است‌ و در تقسیم‌بندیهای‌ قومی‌، جمعیتی‌ كمتر از قبیله‌ را در برمی‌گیرد
بطن الحوت |

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام