بشار مرغزی

بَشّارِ مَرْغَزی‌، شاعر سدۀ 4ق‌ / 10م‌. از تاریخ‌ ولادت‌، درگذشت‌ و چگونگی‌ احوال‌ وی‌ اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌. هدایت‌ نام‌ او را بشار ضبط كرده‌ است‌ (1 / 440)، ولی‌ بهار برپایۀ دست‌نویسی‌ به‌ خط سرخوش‌، نام‌ وی‌ را بشگر می‌داند و معتقد است‌ كه‌ نام‌ بشار تصحیف‌ بشگر است‌ و ایرانیان‌ از نام‌ بشار استفاده‌ نمی‌كرده‌اند (1 / 378، حاشیه‌)؛ امكان‌ دارد كه‌ این‌ كلمه‌ مخفف‌ بشگرد، یا مركب‌ از «بش‌» و «گر» باشد (مصفا، 70). هدایت‌ این‌ شاعر را به‌ اشتباه‌ با بشار بن‌ برد (د 167ق‌ / 783م‌) شاعر تازی‌گوی‌ ایرانی‌ یكی‌ دانسته‌ است‌ (همانجا).

از بشار مرغزی‌ تنها یك‌ قصیدۀ 31 بیتی‌ با مطلع‌ «رز را خدای‌ از قبل‌ شادی‌ آفرید / شادی‌ و خرمی‌ رز آمد همه‌ پدید» باقی‌ مانده‌ است‌. جاجرمی‌ قدیم‌ترین‌ كسی‌ است‌ كه‌ به‌ نقل‌ كامل‌ این‌ قصیده‌ پرداخته‌ است‌ (2 / 470-471)، در حالی‌ كه‌ دیگر تذكره‌نویسان‌ به‌ گونه‌ای‌ ناقص‌ آن‌ را ضبط كرده‌اند (مثلاً نك‍ : هدایت‌، همانجا). رشید یاسمی‌ نیز این‌ قصیده‌ را از روی‌ جُنگی‌ كهن‌ نقل‌ كرده‌ است‌ (ص‌ 529). هرچند از بشار مرغزی‌ جز این‌ قصیده‌، شعر دیگری‌ نمانده‌ است‌، اما همین‌ چكامه‌ گواه‌ بلاغت‌، فصاحت‌ و مهارت‌ او در سرودن‌ شعر فارسی‌ است‌ (اداره‌چی‌، 56؛ مصفا، همانجا).

بشار مرغزی‌ قصیدۀ خود را به‌ پیروی‌ از قصیدۀ خمریۀ رودكی سروده است و به همین سبب‌، او را می‌توان‌ از خمریه‌سرایان‌ پس‌ از رودكی‌ و پیش‌ از منوچهری‌ به‌ شمار آورد. شاید بتوان‌ گفت‌ سخن‌ او در خمریات‌ منوچهری‌ مؤثر بوده‌ است‌ (مدبری‌، 146؛ صفا، 1 / 76). منوچهری‌ در قصیده‌ای‌ كه‌ در مدح‌ عنصری‌ گفته‌، به‌ 5 شاعر بزرگ‌ مرو اشاره‌ می‌كند (ص‌ 74) كه‌ به‌ نظر می‌رسد یكی‌ از آنان‌ بشار مرغزی‌ باشد (مدبری‌، همانجا).

مآخذ

اداره‌چی‌ گیلانی‌، احمد، شاعران‌ همعصر رودكی‌، تهران‌، 1370ش‌؛ بهار، محمدتقی‌، سبك‌شناسی‌، تهران‌، 1337ش‌؛ جاجرمی‌، محمد، مونس‌ الاحرار، به‌ كوشش‌ صالح‌ طبیبی‌، تهران‌، 1350ش‌؛ رشید یاسمی‌، غلامرضا، «آثار اساتید»، ارمغان‌، تهران‌، 1308ش‌، س‌ 10، شمـ 1؛ صفا، ذبیح‌الله‌، گنج‌ سخن‌، تهران‌، 1339ش‌؛ مدبری‌، محمود، شرح‌ احوال‌ و اشعار شاعران‌ بی‌دیوان‌، تهران‌، 1370ش‌؛ مصفا، مظاهر، پاسداران‌ سخن‌، تهران‌، زوار؛ منوچهری‌ دامغانی‌، دیوان‌، به‌ كوشش‌ محمد دبیرسیاقی‌، تهران‌، 1356ش‌؛ هدایت‌، رضا قلی‌، مجمع‌ الفصحا، به‌ كوشش‌ مظاهر مصفا، تهران‌، 1336ش

جلال‌ خسروشاهی‌