دانشنامه ایران

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

اسکوریال | بخش هنر و معماری جهان اِسکوریال \ eskoriyāl\ (در اسپانیایی: اِل اِسکوریال)، مجموعۀ یکپارچه و بزرگی از بناهای سلطنتی اسپانیا، در بر گیرندۀ دِیر، کاخ، آرامگاه، کلیسای جامع، مدرسه و کتابخانه. ایـن مجموعه، کـه در شهر کوچک اسکوریـال ــ جمع‍‌ (2005م): 768 ، 13 تـن ــ در حدود 40 کیلومتری شمال غرب مادرید قرار دارد، نمونۀ برجستۀ معماری اسپ...
اسکون | بخش جغرافیا اِسکون \ [e]skun\ ، روستایی در استان کنونی پِرث و کینراس، و استان تاریخی پِرث‌شِر در اسکاتلند. این روستا در کنار رود تِی و در شمال شهر پرث واقع شده است. اسکون کهن از دیرباز پایتخت یک پادشاهی متعلق به پیکتها بود.
اسکولیوز | بخش علوم پزشکی اِسکولیوز \ [e]skoliyoz\ ، یا خمیدگی ستون مهره‌ها، انحراف جانبی ستون مهره‌ها که معمولاً شامل دو خمیدگی است: خمیدگی غیرطبیعی اصلی، و در پی آن، خمیدگی جبرانی.
آسکولی پیچنو | بخش جغرافیا آسکولی پیچِنو \ āskoli pičeno\ ، شهر و مرکز استانی به همین نام در منطقۀ مارکه در مرکز ایتالیا. این شهر در پیوستگاه رودهای ترونتو و کاستِلّانو، و 26 کیلومتری غرب دریای آدریاتیک، در شرق رشته‌کوه سیبیلینی ــ بخشی از کوههای آپِنینو (ه‍ م) ــ واقع شده است. آسکولی پیچنو از کهن‌ترین شهرهای ایتالیـاست. این شهر کـه در...
اسکول کرفت | بخش اقوام اِسکول‌کرَفت \ [e]skul-k[e]raft\ هِـنری رو (1793-1864م/ 1207-1281ق)، قوم‌شناس و کاوشگر آمریکایی. او به‌سبب کشف سرچشمۀ رود میسی‌سیپی و نیز نوشته‌هایش دربارۀ بومیان دشتهای آمریکای شمالی، نامدار است.
آسکومیستها | بخش علوم زیستی آسکومیسِتها \ āskomiset-hā\ ، نیز آسکومیکوتا، قارچهای کیسه‌ای، رده‌ای بزرگ و مهم از سلسلۀ قارچها. ویژگـی قارچهـای این رده داشتن ساختـاری کیسه‌مانند ــ به نام آسک ــ است کـه در مرحلۀ جنسی، 4 تا 8 عدد آسکوسپور (هاگِ آسک) درون خود دارد. قارچهای کیسه‌ای بر پایۀ منفرد بودن آسک یا شیوۀ تولید آن، و نیز بر اساس روش ت...
اسکی، زبان | بخش زبان شناسی اُسکی، زبانِ \ zabān-e oski\ ، زبانی منقرض شده، از گروه اُسکو ـ اومبریایی (ه‍ م)، متعلق به شاخۀ زبانهای ایتالیک از خانوادۀ زبانهای هندواروپایی. این زبان که پیوندی نزدیک با زبانهای اومبریایی و وُلسکی، و نسبتی دورتر با لاتین و فالیسکی داشته، در جنوب و مرکز ایتالیا و شمال شرق سیسیل تکلم می‌شده، و احتمالاً زبان ب...
آسکیا | بخش جغرافیا آسکیـا \ āsk[i]yā\ ، آتـش‌فشانـی در ایـسـلنـد. آسکـیـا بزرگ‌ترین دهانۀ آتش‌فشان بر تودۀ آتش‌فشانی دینگوفیول در بخش شرقیِ مرکز جزیرۀ ایسلند است. این آتش‌فشان در 32 کیلومتـری شمال واتنایوکول ــ بزرگ‌ترین یخزار ایسلند ــ قرار گرفته است. دریاچه‌ای به وسعت 11 کم‍2 این دهانۀ آتش‌فشانی را پر کرده است و قله‌هایی، که ...
اسکیاپارلی | بخش هنر و معماری جهان اِسکیاپارِلّی \ [e]skiyāpārelli\ ، اِلسا (1890- 1973م/ 1269-1352ش)، طراح ایتالیایی ـ فرانسویِ پوشاک و مُد. او که به‌سبب طرحهای سوررِئالیستی و رنگهای تند لباسهایش در دهۀ 1930م شناخته می‌شود، بر مد پوشاک زنان در سراسر جهان تأثیر گذاشته است.
اسکویی، مهین |
اسکوئیبو | بخش جغرافیا اِسِکوئیبو \ eseku[ˀ]ibo\ ، یا اِسِکیبو، رودی در مرکز کشور گویان در آمریکای جنوبی. این رود بزرگ‎ترین رود میان رودهای آمازُن و اُرینوکو(ه‍‌ م‌م)، و طولانی‌ترین رود گویان است. اسکوئیبو از کوههای آکارائی در مرز برزیل سرچشمه می‎گیرد، به سوی شمال روان می‎شود، مسیری به طول تقریباً 010‘1 کم‍ را در میان جنگلها و علفز...
اسکوئارچونه | بخش هنر و معماری جهان اِسکـوئارچونه \ [e]sku[ˀ]ārčone\ ، فـرانچِسکـو (1397- ح 1468م/ 799- ح 872 ق)، نقاش ایتالیایی اوایل دوران نوزایی (رُنسانس). او بیشتر به‌عنوان بنیاد‌گذار سبک پادوایی، و در مقام استاد شماری از نقاشان برجستۀ ایتالیایی اهمیت دارد.
اسکونه | بخش جغرافیا اِسکونه‌ \ [e]skone\ ، یا اِسکانیا، استان کنونی و نیز ایالتی تاریخی در جنوب سوئد. استان جدید اسکونه در 1997م، از به هم پیوستن استانهای مالموهوس و کریستیانستاد پدید آمد و مرزهای آن منطبق با ایالت تاریخی اسکونه است. این استان در جنوبی‌‌ترین بخش شبه‌جزیرۀ اسکاندیناوی واقع است و از 3 سو به آب محدود می‌شود: از شرق...
اسکوئیث | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اَسکـوئیث \ asku[ˀ]is(t)\ ، هِـربِرت هِـنری، نخستیـن اِرلِ آکسفرد و اسکوئیث (1852- 1928م/ 1231-1306ش)، نخست‌وزیر لیبرال بریتانیا (1908-1916م). او در دو سالِ نخست جنگ جهانی اول، این کشور را رهبری کرد و قانون 1911م در محدود کردن قدرت مجلس اعیان به‌همت او در پارلمان تصویب شد.
اسکی | بخش ورزش اِسکی \ eski\ ، سرگرمی، ورزش و شیوه‌ای برای حمل و نقل که عبارت است از حرکت روی برف با بهره‌گیری از یک جفت تیغۀ دراز و هموار، به نام «چوب اسکی»، که به کفش یا پوتین متصل می‌شوند.
اسکویی | داریوش مؤدبیان اُسکویی \ oskuy(ˀ)i\ ، مصطفى (1302-1384ش/ 1923-2005م)، بازیگر، کارگردان، مدیر، مدرس و پژوهشگر تئاتر.
اسکیت | بخش زبان شناسی اِسکیت \ [e]skit\ ، والتِر ویلیام (1835-1912م/ 1251-1330ق)، لغت‌شناس و عالم ادبیات انگلیسی. او در لندن زاده شد و در دانشگاه کِیمبریج دانش آموخت. در 1860م به کسوت روحانی درآمد، اما خیلی زود، به‌سبب بیماری، کشیشی را رها کرد و به دانشگاه کیمبریج بـازگشت. در آنجا به تدریس ریاضیات پرداخت (1864-1871م) و فراگیری زبا...
اسکیرل | بخش علوم پزشکی اِسکیرُل \ eskirol\ ، ژان ـ اِتیـِن ـ دُمینیک (1772-1840م/ 1185-1256ق)، روان‌پزشک فرانسوی. او که پدر روان‌پزشکی فرانسه دانسته می‌شود، نخستین کسی بود که توصیفهای دقیق بالینی را با تجزیه و تحلیل آماری بیماریهای روانی تلفیق کرد.
اسکیپیو | بخش تاریخ اِسکیپیو \ [e]skipiyo\ ، خاندانی از پاتریسیَن های (اشراف) روم باستان، که شماری دولتمرد و سردار برجسته از آن برخاستند. این خاندان که شاخه‌ای از دودمان کُرنِلیوس بود، در سدۀ 4ق‌م پدیدار شد، تا 190ق‌م به اوج قدرت خود رسید، و در پایان دوران جمهوری روم (27ق‌م)، از میان رفت. اعضای خاندان اسکیپیو به‌سبب دلبستگی‌شان ...
اسکیروس | بخش جغرافیا اِسکیروس \ [e]skiros\ (در یونـان باستـان: اِسکـوروس \ [e]skuros\ )، بزرگ‌ترین و شرقی‌ترین جزیره از جزایر اِسپُرادِسِ (ه‍ م) شمالی، متعلق به یونان، در دریای اژه. این جزیره که در 35 کیلومتری شرق جزیرۀ اِئوبویا واقع است، 210 کم‍‍2‍ وسعت دارد. لیناریا، بندرگاه اصلی این جزیره، در کرانۀ جنوبی آن واقع شده است و شهر ...
اسکیزوفرنی | بخش علوم پزشکی اِسکیـزوفـرِنـی \ [e]skizof [e] reni\ ، نیـز شیـزوفِرنـی، روان گسیختگی، نشانگانِ بالینیِ روان‌آسیب‌شناختی متغیر، اما عمیقاً مختل‌کننده، که شناخت، هیجان، ادراک و دیگر جنبه‌های رفتار را درگیر می‌کند. نمود این تظاهرات میان بیماران و در طول زمان متفاوت است، اما اثر این ناخوشی همیشه شدید است و معمولاً زمان زیادی ط...
اسکیلستونا | بخش جغرافیا اِسکیلستونا \ eskilstunā\ ، شهری در استان سُدِرمان‌لاند در جنوب شرقی سوئد. این شهر در کنار رودی به همین نام، و در میان دریاچه‌های مِلارِن و یِلمارِن، در غرب استکهلم ــ پایتخت سوئد ــ قرار دارد. اسکیلستونا نام خود را از قدیس اِسکیل ــ مبلّغ انگلیسی سدۀ 11م ــ گرفته، که بر پایۀ روایتها، در این شهر شهید شده است....
اسکی شهر | علی اکبر دیانت اِسکی‌شهر \ eski-šahr\ (در ترکی: اِسکی‌شِهیر)، شهر و استانی به همین نام در ترکیه.
اسکیت | بخش ورزش اِسکِیت \ eskeyt\ ، وسیله‌ای مجهز به تیغه یا چرخ که زیر پا یا کفش بسته می‌شود و برای اسکیت‌بازی روی یخ ــ اگر تیغه داشته بـاشد ــ یـا اسکیت‌بـازی روی سطحی جز یخ ــ اگر چرخ داشته باشد ــ به‌کار می‌رود. واژۀ اسکیت هم برای نامیدن این وسیله به کار می‌رود، هم به اسکیت‌بازی اطلاق می‌شود.
اسکیاپارلی | یونس کرامتی اِسکیاپارِلّی \ [e]skiyāpārelli\ ، جووانی ویرجینیو (1835-1910م/ 1250- 1328ق)، اخترشناس نامدار ایتالیایی و پژوهشگر تاریخ نجوم که گزارشهایش از سطح مریخ بحثهایی را دربارۀ احتمال وجود زندگی در آن سیاره برانگیخت.
اسکیمو ـ آلئوت، زبانهای | بخش زبان شناسی اِسکیمو ـ آلِئوت، زبانهایِ \zabānhā-ye eskimo āle[ˀ]ut-\، نیز اِسکیمالِئوت، اینوئیت ـ آلئوت، خانوادۀ زبانهایی که اقوام اسکیمو (ه‍ م) و آلئوت در گروئِنلند (گرینلند)، کانادا، آلاسکا و بخش شرقی سیبری بدان سخن می‌گویند. آلئوت زبانی است واحد که دو گویش از آن بر جای مانده است. زبان اسکیمو از دو شاخه تشکیل می‌شود: ی...
اسکیمو | بخش اقوام , بخش ادیان، اساطیر و عرفان اِسکیمو \ eskimo\ ، یا اینوئیت، هر یک از مردمانی که در کنار آلِئوت‌ ها ــ خویشاوندان نزدیکشان ــ در مناطق قطبی و زیرقطبیِ پیرامون قطب شمال زندگی می‌کنند و عنصر اصلی در میان بومیان این مناطق به‌شمار می‌روند. این مردمان که به زبانهای خانـوادۀ اسکیمو ـ آلئوت (ه‍ م) سخن می‌گویند، در ناحیه‌ای بسیار گسترده در مناطق...
اسکینا | بخش جغرافیا اِسکینا \ [e]skinā\ ، رودی در غرب ایالت بریتیش کلمبیا در کشور کانادا. این رود از کوههای اسکینا در شمال ایالت سرچشمه می‌گیرد و در جهت جنوب غربی روان می‌شود. اسکینا پس از طی 580 کم‍ و پیش از آنکه در جنوب شهر پرینس روپِرت، به تنگۀ چَتِم (شاخابه‌ای از اقیانوس آرام) بریزد، دو ریزابۀ عمده‌اش ــ رودهای بَبین و بِلکل...
اسلاگلسه | بخش جغرافیا اِسلاگِلسه \ [e]slāgelse\ ، شهری در استان سیِلاند غربی در جزیرۀ سیِلاند در دانمارک. با اینکه اسلاگلسه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای دانمارک (شناسایی رسمی به‌عنوان شهر در 1288م)، و از مراکز پررونق بازرگانی در سده‌های میانه به‌شمار می‌آید، به سبب آتش‌سوزیهای پیاپی، در این شهر آثار چندانی از گذشته برجای نمانده است. ا...
اسلاتینا | بخش جغرافیا اِسلاتینا \ [e]slātinā\ ، شهر و مرکز استان اُلت در منطقۀ تاریخی والاکیا (اَفلاق) در جنوب رومانی. این شهر در کنار رود اُلت قرار دارد و در گذشته دژی در آن وجود داشته است.
آسگارد | بخش ادیان، اساطیر و عرفان آسگارد \ āsgārd\ ، نیز آسگارث، آسگاردر و آسگارذر، در اساطیر اسکاندیناویایی باستان، قلمرو گروه مهمی از خدایان که اِسیر خوانده می‌شدند. آسگارد یکی از 9 جهانی بود که این مردم بدانها باور داشتند و در مرکز کائنات واقع بود. آسگارد در بالا‌ترین نقطه بین زمین (میدگارد) و آسمان جای داشت و زمینیان تنها از راه پلِ بیفرُ...
آسلار، انسان | علوم زیستی آسِلار، انسانِ \ ensān-e āselār\ ، گروهی ازمیان‌رفته از انسانها که از روی سنگوارۀ اسکلتِ یافت‌شده در محلی به همین نام در صحرای آفریقا شناسایی شده است. این سنگواره را، که عبارت است از بقایای اسکلت یک انسان، دو فرانسوی به نامهای بِنار و مُنو در 1927م در نزدیکی یک پاسگاه در سودانِ فرانسه (جمهوری مالی کنونی) یافت...
اسکینر | عزت الله فولادوند اِسکینِر \ [e]skiner\ ، بی اِف (بِـرِس فـرِدِریـک؛ 1904-1990م/ 1282- 1369ش)، روان‌شناس آمریکایی و مروج پرنفوذ رفتارگرایی. رفتارگرایان به رفتار انسان در چارچوب پاسخهای وی به محیط می‌نگرند، و بررسی کنترل‌شده و علمی پاسخها را مستقیم‌ترین راه روشن ساختن سرشت آدمی می‌دانند. آنچه توجه اسکینر را به روان‌شناسی جلب کر...
اسگرته | پرویز رجبی اَسَگَرته \ asagarta\ ، نام یکی از ساتراپیهای (استانهای) هخامنشی در مرز غربی ماد. واژۀ اسگرته از دو جزء «اَسَن» (سنگ) و «گَرته» (غار)، به معنی «سرزمین غار سنگی»، ساخته شده است (کنت، 173؛ بارتولمه، 207؛ سرودهای ودایی، 432-433).
اسلامبول |
اسلام شهر | عباس سعیدی اسلام‌شهر \ eslām-šahr\ ، شهر و شهرستانی‌ به‌ همين‌ نام‌ در استان‌ تهران‌.
الاسلام | علی میرانصاری الاسلام \ al-eslām\ ، نخستین نشریۀ تبلیغات اسلامی به زبان فارسی. این نشریه در اصفهان منتشر می‌شد (1320-1322ق/ 1902-1904م) و مدیریتش با محمد‌علی نیاکی لاریجانی (بعدها ملقب به داعی‌الاسلام) بود.
اسلام آباد غرب | مژگان نظامی اسلام‌آبادِ غرب \ eslām-ābād-e qarb\ ، در گذشته: شاه‌آباد غرب، شهرستان و شهری در استان کرمانشاه.
اسلامیان | زهرا خادم شریعت اسلامیان \ eslāmiyān\ ، حسیـن (1290 - 1360ش/ 1911-1981م)، هنرمند ایرانی که همگی آثارش بازتاب مکتب هنری اصفهان است.
اسلامی، جزیره | احمد آرین نیا اسلامی، جزیرۀ \ jazire-ye eslāmi\ ، جزیره‌ای مهم و تاریخی در حاشیۀ شرقی دریاچۀ ارومیه. این جزیره در گذشته شاها، شاهو و شاهی خوانده می‌شد. دریاچۀ ارومیه نیز در گذشته شاهی نامیده می‌شد و اینکه کدام‌یک از این دو (دریاچۀ شاهی و جزیرۀ شاهی) نام خود را از دیگری گرفته است، به‌درستی دانسته نیست (هویدا، 285، 289).
اسلامی ندوشن | حسین مسرت اسلامیِ نُدوشَن \ eslāmi-ye no(a)dušan\ ، محمدعلی (ز 3 مهر 1304ش/ 1925م)، نویسنده، مترجم و شاعر معاصر. او در دهستان ندوشن در استان یزد به دنیا آمد. پدرش، مهدی (د 1313ش)، از دهقانان و خرده‌مالکان ده بود و مادرش خاور (د 1349ش) نام داشت. جد پدری و جد مادری اوهر دو روحانی بودند که اولی ملقب به «شیخ‌الاسلام»، و دو...
اسلام آباد | علیرضا نقوی 21\ eslām-ābād\ ، شهر و پایتخت پاکستان. این شهر که در نزدیکی شهر راوِلپِندی قرار دارد، در اکتبر 1959/ مهر 1338 به جای شهر کراچی به‌عنوان پایتخت جمهوری اسلامی پاکستان برگزیده، و در فوریۀ 1960/ بهمن 1338 نام اسلام‌آباد برای آن انتخاب شد (ذبیح، 241؛ نلسن، 147؛ اردو...، ذیل اسلام‌آباد).
اسلام | آذرتاش آذرنوش , صادق سجادی , عنایت الله رضا , فتح الله مجتبایی , یدالله غلامی مایانی , محمدعلی مولوی , علی اکبر دیانت , شرف الدین خراسانی , علی بهرامیان , احمد پاکتچی , مسعود جلالی مقدم , ابوالقاسم گرجی , یوسف رحیم لو , عبدالامیر سلیم , فرامرز حاج منوچهری , شهرام خداوردیان , سید حسین نصر , عبدالحسین زرین کوب اسلام \ eslām\ ، دینی توحیدی كه از حدود 610م به‌وسیلۀ حضرت محمد(ص)، در مكه تبلیغ، و با گسترشی سریع و چشمگیر، در فاصله‌ای كمتر از نیم سده، دین غالب بر بخش گسترده‌ای از آسیا و آفریقا شد. پیروان این دین، مسلِم یا مسلمان خوانده می‌شوند.
اسلامیه | عباس سعیدی اسلامیه \ eslāmiy[y]e\ ، شهر کوچکی در بخش مرکزی شهرستان فردوس در استان خراسان جنوبی ( نشریۀ...). نام پیشین این شهر باغستان بود ( فرهنگ جغرافیایی آبادیهای...، 5) که در سرشماری 1355ش به اسلامیه تبدیل شد ( فرهنگ آبادیهای...، 201). این شهر در ´10 °34 عرض شمالی و ´15 °58 طول شرقی (مفخم پایان، 54)، در ارتفاع 330‘1 ...
اسلامیه | حسین مسرت اسلامیه \ eslāmiy[y]e\ ، محمدکاظم (1286- 1349ش/ 1907-1970م)، روزنامه نگار ایرانی. او در یزد به دنیا آمد و تحصیلات قدیم و جدید را در این شهر و نیز اصفهان فرا گرفت (اسلامیه، بش‍‌ ). پدرش، حاج محمد، و اجداد او به عطاری مشغول بودند. او نیز بدین حرفه روی آورد، و بر آن شد تا داروخانه‌ای راه بیندازد، اما شرط گشایش د...
اسلر | بخش علوم پزشکی اُسلِر \ osler\ ، سِر ویلیام (1849- 1919م/ 1265- 1338ق)، پزشک کانادایی. او در کانادا، ایالات متحده و بریتانیا به تدریس و کار پزشکی پرداخت و کتاب «اصول و روش کار پزشکی» (1892م) او از کتابهای درسی این رشته بود. اسلر در دگرگون کردن سازمان و برنامۀ دروس آموزش پزشکی، با تأکید بر اهمیت تجربۀ بالینی، نقشی برجسته داش...
اسلایفر | بخش تاریخ علوم اِسلایفِر \ [e]slāyfer\ ، وِستو مِلوین (1875-1969م/ 1254- 1348ش)، اخترشناس آمریکایی. رصدهای پیگیر و سامانمند او (1912-1925م) در زمینۀ سرعتهای شعاعیِ خارق‌العادۀ کهکشانهای مارپیچی نخستین شواهدی را فراهم آورد که نظریۀ جهانِ رو به گسترش را تأیید کرد. بر پایۀ این فرضیه، همۀ مواد در جهان مایل‌اند از یکدیگر دور شون...
اسلاو | بخش اقوام اِسلاو \ [e]slāv\ ، بزرگ‌ترین گروه قومی و زبانی اروپا، متعلق به خانوادۀ زبانی هندواروپایی. اسلاوها بیشتر در اروپای شرقی و جنوب شرقی ساکن‌اند و نیز در سراسر بخش شمالی آسیا، تا اقیانوس آرام، گسترده‌اند. آنان را معمولاً به اسلاوهای شرقی (عمدتاً روسها، اوکراینیها و روسهای سفید)، اسلاوهای غربی (عمدتاً لهستانیها، چ...
اسلامیه | صدیقه حسینی اسلامیه \ eslāmiy[y]e\ ، یا فَراشاه، روستایی کهن در بخش مرکزی شهرستان تفت در استان یزد. این روستا با 760‘1 متر ارتفاع از سطح دریا و موقعیتی درّه‌ای، در´6 °54 طول شرقی و ´44 °31 عرض شمالی، و 5 کیلومتری غرب شهر تفت، در کنار راه تفت ـ دهشیر قرار دارد (فرهنگ جغرافیایی آبادیهای استان...، 30؛ فرهنگ جغرافیایی آبادیه...
اسلاوونیا | بخش جغرافیا اِسلاوونیا \ [e]slāvoniyā\ ، نـاحیـه‌‌ای تـاریخی در شرق کرواسی. این ناحیه که از شمال با مجارستان، از جنوب با بوسنی و هرزگوین، و از شرق با صربستان همسایه است، نزدیک به 000’21 کم‍2 مساحت دارد. اُسیِک (نک‍ : ه‍ د، اِسِک) مهم‌ترین شهر اسلاوونیاست. از دیگر شهرهای این ناحیه می‌توان دیاکُوو و وینکُوْتسی را نام برد.

دانشنامه ایران

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دانشنامه ایران

ورود به سایت

ثبت نام