کریم امامی / عبدالحسین آذرنگ

1393/5/29 ۱۱:۰۵

خانوادۀ امامی با هندوستان داد و ستد تجارتی داشتند و او در کلکته به دنیا آمد و تا دو سالگی در آنجا بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شیراز و تحصیلات دانشگاهی را در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاههای تهران و مینه سوتا (آمریکا) گذراند (امامی، از پست و بلند ... ، 173-179). پیش از آنکه کار حرفه‌ای خود را در روزنامۀ فارسی و انگلیسی زبان کیهان آغاز کند، به فعالیتهایی که با عکاسی و فیلم‌برداری ارتباط داشت، و از جمله کار در استودیوی ابراهیم گلستان و همکاری با فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، فریدون رهنما و شماری از هنرمندان دیگر پرداخت. در کنار اینها به ترجمه‌های کوتاه از انگلیسی به فارسی نیز مشغول بود (همو، 217-219). ترجمۀ با خشم به یادآر (نوشتۀ جان آزبرن، تهران، 1342ش) نخستین کتاب او بود که به فارسی انتشار یافت. در مدت نزدیک به 7 سالی که در مؤسسۀ کیهان کار می‌کرد، شعرها و داستانهای کوتاه بسیاری را از شاعران و نویسندگان نوپرداز و معاصر ایرانی به انگلیسی ترجمه و در روزنامه و ضمیمۀ آن انتشار داد (همو، 220).

اِمامی \emāmī\،   کریم (1309-1384ش)، مترجم، فرهنگ‌نویس، فرهنگ‌نویس، منتقد و از مدیران و استادان برجستۀ صنعت نشر و ویرایش.

خانوادۀ امامی با هندوستان داد و ستد تجارتی داشتند و او در کلکته به دنیا آمد و تا دو سالگی در آنجا بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شیراز و تحصیلات دانشگاهی را در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاههای تهران و مینه سوتا (آمریکا) گذراند (امامی، از پست و بلند ... ، 173-179). پیش از آنکه کار حرفه‌ای خود را در روزنامۀ فارسی و انگلیسی زبان کیهان آغاز کند، به فعالیتهایی که با عکاسی و فیلم‌برداری ارتباط داشت، و از جمله کار در استودیوی ابراهیم گلستان و همکاری با فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، فریدون رهنما و شماری از هنرمندان دیگر پرداخت. در کنار اینها به ترجمه‌های کوتاه از انگلیسی به فارسی نیز مشغول بود (همو، 217-219). ترجمۀ با خشم به یادآر (نوشتۀ جان آزبرن، تهران، 1342ش) نخستین کتاب او بود که به فارسی انتشار یافت. در مدت نزدیک به 7 سالی که در مؤسسۀ کیهان کار می‌کرد، شعرها و داستانهای کوتاه بسیاری را از شاعران و نویسندگان نوپرداز و معاصر ایرانی به انگلیسی ترجمه و در روزنامه و ضمیمۀ آن انتشار داد (همو، 220).

در 1347ش سرویراستار مؤسسۀ انتشارت فرانکلین شد و در این سِمَت بود که توانایی خود را در سازمان‌دهی و ادارۀ بخش ویرایش بر پایۀ معیاری جدید، ضابطه‌مند کردن ویرایش ترجمه، اِعمال دقتهای خاص در آماده‌سازی متنها برای چاپ و نیز استعداد خود را در کاربرد ذوق هنری در انتشار مجموعه‌های متنوع نشان داد (اطلاعات و مشاهدات مؤلف). در 1353ش و در آستانۀ انحلال مؤسسۀ انتشارات فرانکلین به سازمان رادیو ـ تلویزیون رفت و انتشارات سروش را پایه‌گذاری کرد، مدیریت آن را به عهده گرفت و تا 1357ش که از کار برکنار شد، با برگذاری دوره‌های آموزش و تربیت ویراستار و دیگر عوامل موّلد کتاب، برای اعتلای دانش فنی نشر و ویرایش در آن مؤسسه کوشش بسیار کرد (امامی، از پست و بلند ... ، 229؛ «از کیهان، فرانکلین ... »، 353-355). در 1358ش «انتشارات زمینه» را با همکاری چند تن از کارشناسان نشر و ویرایش تأسیس کرد، اما به سبب اوضاع نامساعد اقتصادی و وسواس بسیاری که در کار نشان می‌داد، مؤسسۀ انتشارات از ادامۀ کار باز ماند و جای خود را به کتاب‌فروشی زمینه داد که شیوۀ ادارۀ آن تحولی در چگونگی ادارۀ کتاب‌فروشی کوچک، اما نظام یافته و مرتبط با جامعۀ پیرامونی خود به شمار می‌آید (اطلاعات ... ). انتشارات زمینه بیش از چند کتاب منتشر نکرد، اما بهترین و دقیق‌ترین موازین نشر در همان چند کتاب مراعات شده است (معصومی همدانی، 371-372). امامی در کتاب‌فروشی زمینه با همکاری همسرش گلی امامی، صورتی توصیفی از کتابهای تازه را انتشار می‌داد که راهنمای خوانندگان و خریداران، و با اشاره‌های طنزآمیز نیز همراه بود و به ویژه در دهۀ 1360ش منبع کتاب‌شناختی ارزشمندی به شمار می‌رفت (همو، 372).

امامی مترجمی دو سویه بود و ترجمه‌های او را از فارسی به انگلیسی عالمانه دانسته‌اند (خزاعی‌فر، 404). آثاری که از فارسی به انگلیسی ترجمه کرده، بسیار است، اما از شاخص‌ترین آنها می‌توان به ترجمۀ شعرهای فروغ فرخزاد و سهراب سپهری و داستانهایی از صادق هدایت و جلال آل‌احمد اشاره کرد (امامی، از پست و بلند ... ، 220-221). از ترجمه‌های مهم‌تر او از انگلیسی به فارسی از گتسبی بزرگ (نوشتۀ فیتزجرالد، تهرن، 1344ش)؛ ایرانیان در میان انگلیسیها (نوشتۀ دنیس رایت، تهران، 1366ش)، ماجراهای شرلوک هُلمز (نوشتۀ کانن دویل، تهران، 1372-1377ش، 4 ج) و چند اثر دیگر می‌توان یاد کرد (نک‍: همان، 247-254). ترجمه‌های او از انگلیسی از بارزترین مظاهر ترجمۀ کلمه به کلمه و دقت مفرط در جزئیات است.

امامی گذشته از ویرایش فرهنگ فارسی ـ انگلیسی سلیمان حییم، مؤلف فرهنگی در همین زمینه است (میرزایی، 26) که از دستاوردهای بزرگ زندگی و نشانۀ تسلط چشمگیر او به زبان انگلیسی و فرهنگ‌نویسی است (خزاعی‌فر، 405). او در نقد ادبی ـ هنری هم دقیق و تیزبین بود و مقاله‌های بسیاری در این باب از او در دست است (نک‍: امامی، همان، 254-256؛ بخاش، 409؛ یزدانی خرم، 421). امامی مباحثی از نشر و ویرایش را در دوره‌های آموزشی سروش، مرکز نشر دانشگاهی، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، اتحادیۀ ناشران تدریس، و شماری ویراستار، مقابله‌گر ترجمه و نیروهای مولد نشر تربیت کرده است. او در انتقال دقیق دانش فنی جدید نشر و ویرایش و انتظام بخشیدن به آن و دقیق‌تر کردن این مباحث مؤثر بود (اطلاعات ... ). نشریۀ کتاب امروز (ه‍م) و نوآوریهای آن بیشتر محصول سلیقۀ هنری و تجربۀ روزنامه‌نگاری اوست. امامی عکاسی چیره‌دست و شطرنج بازی ماهر بود (امامی، «پیشگفتار»، 1/12؛ رحیم‌خانی، 428). از او با عنوان «رئیس جامعۀ ویراستاران  ایران» یاد شده است (سپهر، 3؛ برای آگاهی بیشتر در باب احوال و آثارش، نک‍: «یادنامۀ کریم امامی»، 356-434؛ میرزایی، 24-27).

مآخذ:   اطلاعات مستقیم و شخصی مؤلف؛ امامی، کریم، از پست و بلند ترجمه، تهران، 1372ش؛ همو، «پشگفتار»، چهره‌ها، عکسهای مریم زندی، تهران، 1372ش؛ همو، «از کیهان، فرانکلین و سروش (گفت‌و‌گو با کریم امامی)»، تاریخ شفاهی نشر ایران، تهران، 1382ش؛ بخامش، شائول، «یاد دوست»، بخارا، تهران، 1384ش، شم‍42؛ رحیم‌خانی، پرویز، «استاد کریم امامی شطرنج‌باز»، همان؛ خزاعی‌فر، علی، «از شمار دو چشم یک تن کم»، همان؛ سپهر کیوان، «مرگ چنین مرد ... »، کتاب هفته، تهران، 1384ش، شم‍253؛ معصومی همدانی، حسین، «باغبان کتاب»، بخارا، تهران، 1384ش، شم‍42؛ میرزایی، علی، «کریم امامی؛ خدمتگزار کتاب و صنعت نشر»، نگاه نو، تهران، 1384ش، شم‍66؛ «یادنامۀ کریم امامی»، بخارا، تهران، 1384ش، شم‍42؛ یزدانی خرم، مهدی، «گتسبی بزرگ درگذشت»، همان.