مقاله

14 اسفند سالروز درگذشت «ملی»‌کننده نفت ایران است. جواهر لعل نهرو از رهبران جنبش استقلال هند و از محبوب‌ترین سیاستمداران هند، مصدق را پیشگام مبارزه برای غرور ملی و آزادی و شرافت نامید. او در وصف دکتر محمد مصدق می‌گوید: «در قرن ما، آسیا سه مرد بزرگ به وجود آورد که در جهان تاثیر نمایان گذاشتند. این سه مرد بزرگ، گاندی، مائوتسه تونگ و سومی مصدق است.» جمال عبدالناصر رهبر پرآوازه مصری، همواره و به کرات از دکترمحمد مصدق با ستایش سخن می‌گفت و خود را شاگرد مکتب ضد استعماری مصدق می‌دانست. او می‌گفت: «من شاگرد مکتب ضد استعماری مصدقم و از مکتب او درس آموخته‌ام.» احمد سوکارنو نیز در مجمع عمومی سازمان‌ملل در نقش مصدق در بسط اندیشه آزادی و استقلال کشورها از یوغ استعمار، مصدق را پرچمدار آزادی و رهایی و استقلال برای کشورهای غیرمتعهد دانست و صراحتا از الهام‌گرفتن از روش و منش دکترمصدق برای مبارزه با هلندی‌ها نام برد.

در یکی از سایت‌ها از قول آیت‌ا... مصباح‌یزدی چنین آمده بود: «کسانی که فرمایشات حضرت امام‌(ره) را در سخنرانی‌ها و کتاب‌هایشان دیده باشند، می‌دانند که امام‌(ره) از لفظ حکومت اسلامی استفاده می‌کردند، اما از آنجا که واقعه انقلاب در این جهان اتفاق می‌افتد و جهان می‌خواهد بداند چه حکومتی در ایران قرار است بر سرکار بیاید، امام از ادبیات سیاسی روز استفاده کرده و منطقی را اتخاذ کردند که مورد توافق و فهم دیگران باشد. از این گفتار چنین استفاده می‌شود که امام‌خمینی(ره) اعتقادی دینی به جمهوریت نداشته و از باب ضرورت آن را مطرح کرده است. هرکس اندک مروری بر صحیفه امام داشته باشد، می‌داند تاکیدی که ایشان بر آرای ملت داشتند و جمهوری و حقوق افراد را به معنایی که در دنیا رایج است اعتقاد داشتند، جای شبهه‌ای باقی نمی‌ماند.

در خبرها آمده بود که معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سفر به استان خراسان در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی حضور یافته و با احترام به این شاعر بزرگ ابراز داشته: «مراسم بزرگداشت این شاعر بزرگ امسال در سطح بین‌المللی و در شأن نام حکیم ابوالقاسم فردوسی برگزار خواهد شد.» همین‌طور وی خبر از تشکیل «شورای احیای توس» داده است. به نظرم این اقدام بسیار مثبت است و به‌طورکلی واردکردن شاهنامه در امور فرهنگی، مردم را برای خدمت بیشتر به ایران آماده می‌کند. اگر در توس به‌طور ماهانه و سالانه، سمینارهایی درباره موضوع‌های متعددی که در شاهنامه آمده برگزار شود چه‌بسا استمرار این کار می‌تواند قدرت ملی و فرهنگی ما را افزایش دهد. به نظرم هر کار هنری، علمی و پژوهشی درباره بازشناسی شخصیت‌های ملی، مردم ما را با گذشته آنها بهتر آشنا می‌کند.

زبان و اندیشه رابطه تنگاتنگی دارند، به طوریکه زبان شکل دهنده اندیشه است و با ابزار زبان میتوان به بیان اندیشه پرداخت. در این راستا با تغییر و تحول یک زبان، باید تغییر و تحول در اندیشه را نیز انتظار داشت. در عین حال تغییر زبان، امری کند و نامحسوس به شمارمیرود. این در حالی است که امروزه با هجوم ناگهانی زبانهای بیگانه بر اثر افزایش قدرت سیاسی و نفوذ فرهنگی آنها از یک سو و دگرگونی شدید نیازهای اجتماعی و جهانی شدن از سوی دیگر، سیر تحول زبان بسیار سریعتر شده است.

تاريخ انديشه و تفكر، تاريخ‌نگاري ايده‌ها و نظريه‌هاي مهم و انديشمندان مربوط به آن است. اين تاريخ نمي‌تواند بدون دانش و آگاهي از اشخاصي كه اين نظريه‌ها را پرداخته‌اند، تنظيم و نوشته شود. تاريخ انديشه و تفكر آن طور كه توسط تاريخ‌نگاران انديشه نوشته شده به موازات آن چيزي است كه فيلسوفان به عنوان تاريخ فلسفه نوشته‌اند. ولي بيشتر نزديك و شبيه تاريخ تكوين عقايد است.

سخن گفتن دربارۀ استاد بزرگی چون استاد ایرج افشار، کاری است بسیار دشوار. هم از آن جهت که ابعاد شخصیتی این دانشمند پرکار آنقدر گسترده است که نمی‌توان بر برخی از این ویژگی‌ها تأکید و دیگری را ناگفته گذاشت، که این واقعیتی است قابل تأمل و درست: «گنجایش بحر در سبو ممکن نیست».

برخی از افراد بر اثر قساوت دل که از گناه ناشی شده است، دنیا را به آخرت ترجیح می‌دهند و از روی غفلت، نه تنها حال عبادت ندارند، بلکه نسبت به ارزشهای معنوی بی‌اعتنا می‌شوند؛ غافل از آنکه مقدم داشتن کارهای دنیا بر آخرت، بسیار خطرناک است و انسان را دچار سوءعاقبت می‌کند. این اشخاص نماز می‌خوانند؛ اما از آن لذت نمی‌برند و حتی گاهی نماز را تا آخر وقت به تأخیر می‌اندازند. قرآن می‌فرماید: وای به حال چنین کسی! وای بر کسی که نماز می‌خواند، اما در موقع نماز، از آن غافل است: «فویلٌ للمُصلین، الذین هُم عن صلاتهم ساهُون»

اشاره: سعدي اهل عرفان است كه در غزلياتش موج مي‌زند و خاستگاه انديشه و بيان اوست. او با عشق اسرار وجود را رصد مي‌كند و برايش راه وصول به حقيقت است. سعدي عشق اين سري و آن سري را توأمان دارد و به جايگاهي مي‌رسد كه اين دو به وحدت مي‌رسند. اگرچه برخي مضامين اين عشق را زميني دانسته‌اند، اما او عارفي است كه در سراسر غزلهايش به تبيين عشق الهي پرداخته و بر همين اساس است كه به نزاع عقل و عشق با توجهي خاص نگريسته است. در اين مقاله كه پيشتر در نشريه «سعدي‌پژوهي» چاپ گرديده، كوشش شده تا ضمن بررسي ويژگيهاي عشق الهي در غزليات سعدي، به عرفان‌شناختي وي توجه شود.

اكنون ترجمه آنچه را كه آيت‌الله شيخ علي كاشف الغطا، از خود و ديگران، درباره سيد جمال‌الدين نوشته و در مجموعه «الحصون المنيعه» آورده است، مي‌آوريم:

در سالهايي که دکتر محمد علي اسلامي ندوشن در دانشکده ادبيات دانشگاه تهران دروس «نقد ادبي» و «ادبيات تطبيقي» را تدريس مي‌کرد، کلاسهايش با استقبال کم‌نظير دانشجويان برگزار مي‌شد. حال و هواي کلاسهاي او را دانشجويانش براي ما تعريف مي‌کردند. در آن دوران به‌رغم فضاي حاکم بر محافل روشنفکري، زاويه نگاه او با سايرين تفاوتهايي داشت که نسل امروز از آن مطلع نيست. آن زمان گرايشهاي مختلفي در محافل ادبي و روشنفکري وجود داشت. مطالعه در بين دانشجويان يک علاقه عمومي بود. ساعات زيادي از وقت دانشجويان صرف مطالعه آثار مختلف مي‌شد. کتابها دست به دست مي‌شد. بعضي عنوانها و اسامي بيشتر طرفدار داشتند، بعضي کمتر.