مقاله

در چند روز گذشته آیت‌الله شبیری‌زنجانی از مراجع قم در رابطه با دهه‌هایی که برای عزاداری‌ها می‌گیرند واکنش نشان داد و اظهار کرد: «همین‌طور پشت‌سرهم دهه درست‌کردن توسط جامعه قابل‌پذیرش نیست و به‌ مرور زمان انکار مجموعه عزاداری‌ها به‌وجود می‌آید... امروز با افراط در عزاداری‌ها زمینه هتک‌حرمت را فراهم می‌کنند و این افراد در این زمینه مسوولند... امروزه برخی از منبری‌ها و مداح‌های بی‌تقوا حرف‌های بی‌سندی را ترویج می‌کنند و پس از ترویج آن در جامعه، عرف هرگونه مجلس شادی را در این ایام هتک‌حرمت می‌نامد.» (برگرفته از سایت انتخاب 28اسفند 92)

در ابتدا بايد به مفاهيمي كه در جامعه ايران به صورت دلبخواهانه و بدون توجه به پايه‌هاي نظري و تجربه جهاني، روي دو واژه «چپ» و «راست» گذاشته شده است، اشاره و تلاش كنيم اين مفاهيم را در زمينه نظري و چارچوب نظري منسجم و قابل درك‌شان كه امروز در سپهرهاي فكري و ادبيات دانشگاهي و غير دانشگاهي جهان وجود داشته‌اند و اينكه چرا امروز كم رنگ شده‌اند، بررسي كنيم و اشاره خواهيم كرد كه ارزش‌هاي «چپ» و «راست» (بر خلاف نام‌ها و نهادها) شيوه‌هاي كنش اجتماعي و رويكردهايشان، در طول بيش از دو قرن كه از آغاز انقلاب صنعتي و به وجود آمدن دولت‌هاي ملي (دولت – ملت‌ها) مي‌گذرد، داراي پيوستاري منطقي بوده‌اند و بحث ارزش‌ها و دستاوردهاي انساني را بايد از نهادها و دولت‌ها در هر دو حوزه جدا كرد.

زمین به دلیل ساکن نبودن به هیچ‌وجه پایگاه خوبی برای رصدهای نجومی نیست و همواره باید رصدها را به دلیل این حرکت «تصحیح» کرد. حرکت زمین، ترکیب پیچیده‌ای از دست‌کم هفت حرکت اساسی است: حرکت وضعی، حرکت انتقالی، حرکت تقدیمی محور زمین، حرکت ترقصی محور زمین، حرکت خورشید و سیارات منظومه شمسی در میان خوشه محلی ستارگان، حرکت خوشه محلی ستارگان به گرد مرکز کهکشان و حرکت کهکشان راه شیری در میان خوشه محلی کهکشان‌ها.

«براي اينکه متوجه شويد که عوامل گستردگي فرهنگ در دنيا چه کساني و چه نيروهايي هستند، خدمتتان عرض مي‌کنم که مرحوم سيداحمد هدايت‌زاده پاريزي (معلم کلاس سوم و چهارم من) روزها، در ساعتهاي تفريح مدرسه مي‌آمد روي يک نيمکت، در برابر آفتاب، زيرهلالي ايوان مدرسه ـ که پدرم ساخته بود ـ مي‌نشست و صفحاتي از بينوايان ويکتور هوگو را براي پدرم مي‌خواند و پدرم هم چنانکه گويي يک کتاب مذهبي را تفسير مي‌کند، آنچه در باب فرانسه و رجال کتاب بينوايان مي‌دانست و از اين و آن ـ خصوصاً از شيخ‌الملک ـ شنيده يا خوانده بود، به زبان مي‌آورد و من نيز که نورسيده بودم در اطراف آن‌ها مي‌پلکيدم و اغلب گوش مي‌کردم.

این خوشامدگویی کرمانی‌ها بود در زمان کودکی من و هم‌اکنون شاید به گوش خیلی از جوانان همشهری‌ام آشنا نیاید؛ اما برای دکتر باستانی پاریزی آشنا و خوشایند بود. بخصوص این‌که به گفته دوستان، من وقتی یک کرمانی را می‌بینم، لهجه‌ام غلیظ‌‌‌تر می‌شود و استاد که می‌شنید، می‌خندید، تحسین می‌کرد و می‌گفت باید اینها را حفظ کرد و به اصرار می‌خواست که ضبط کنیم و در اختیارش بگذاریم که دوستان کردند. او از چیزی به این سادگی که بویی از فرهنگ گذشته داشت، نمی‌گذشت؛ همان طور که از خیلی مطالبِ به ظاهر معمولی دیگر نمی‌گذشت و زود کاغذ و قلمش را درمی‌آورد و یادداشت برمی‌داشت تا روزی روزگاری بجا در مطلبی به کار ببرد. بعضی وقت‌ها همکاران مختلف ما حرف‌هایی می‌زدند که شاید در نظر عموم مردم پیش‌پا افتاده می‌آمد؛ اما او اظهار شعف و تعجب می‌کرد و از اهمیت همان موضوع ساده می‌گفت و به اصرار می‌خواست که آن را جدی بگیرند و دنبال کنند؛ چون به نظرش تاریخ را همین اجزای ساده تشکیل می‌دهد و نباید راحت از آن گذشت. بعد خودش آن را بسط می‌داد و اجزای پراکنده و گاه بی‌اهمیت را در کنارش می‌گذاشت و یکباره می‌دیدیم چه چیز مهمی به دست آمد. به این ترتیب روایتی شکل می‌گرفت که پاره‌هایی از آن را کم وبیش شماری می‌دانستند و در مقام ترکیب و نتیجه‌گیری، چیز دیگری می‌شد که هم مفهوم بود، هم آشنا و هم شنیدنی و پذیرفتنی. این روش استاد بود و چه تعبیر رسایی آقای دکتر شفیعی‌کدکنی از ایشان کرده‌اند: «صیاد لحظات»!

نزدیک 110 سال پیش یک آمریکایی به‌نام هاوارد بسکرویل برای آزادی ایرانیان و کمک به هواداران مشروطه در ایران و برای ایرانی به شهادت رسید. قبر او اکنون در تبریز است و مردم هنوز به یاد او گلی بر مزارش می‌گذارند. بسکرویل که از دانشگاه پرنستون فارغ‌التحصیل شده بود برای تدریس به ایران آمده بود و نه‌تنها این کار را به‌خوبی انجام داد بلکه عاشق ملت ایران و خود ایران نیز شد و بالاخره ‌جان خود را نیز در راه آن داد. هفته پیش آمریکایی دیگری به‌نام ریچارد نلسن فرای در بوستون درگذشت و با اینکه در آمریکا ‌دار فانی را بدرود گفت، تمام عمر خود را برای شناساندن ایران و ایرانیان صرف کرد.

عقل مي‌‌تواند و مي‌بايد آدمي را در تصميم به اينكه به چه چيزي معتقد باشد، لااقل تا حد زيادي، هدايت كند؛ ولي آيا عقل مي‌تواند هدايتگر اعمال و غاياتي نيز باشد كه آدمي از طريق اعمال خويش قصد رسيدن به آنها را دارد؟ اين پرسش در قلب اهتمام فلسفي به عقل عملي1 قرار دارد. افكار و گفتار آدمي درباره موضوعات عملي، مشحون از ارجاعاتي به عقل است و هر روز ما با دور تازه‌اي از تأمل دربارة اموري چون هزينه‌ها و فايده‌هاي شيوه‌هاي بديل رفتار همراه است.

اگر دشمن بداند كه رقيبي خيرانديش و خيرخواه دارد، و در دعاهايي كه براي خود مي‌كند، او را هم شريك مي‌كند، چه روحيه‌اي پيدا مي‌كند؟ اگر دشمن بشنود كه رقيب، تشنه خونش نيست، بلكه همان علاقه‌اي كه به حفظ خون خود دارد، به حفظ خون او نيز دارد، و از خدا مي‌خواهد كه خونها را حفظ كند، و در اين دعاي خير، خودي و غيرخودي را يكسان مي‌بيند، چقدر براي صلح و صفا و سازش آمادگي پيدا مي‌كند؟ اگر دشمن بداند كه رقيبش جنگ‌طلب و جنگ‌افروز نيست، و اگر تن به جنگ داده، از سر ناچاري و اضطرار است، و اميد دارد كه هرچه زودتر، با رقيب خويش بر سر ميز مذاكره نشيند، چه تحول روحي و چه انقلاب دروني پيدا مي‌كند؟

اين بيت را مرحوم دكتر باستاني پاريزي دو سال پيش براي لوح مزار برادر همسرش جناب آقاي حاج شمس‌الدين حائري كرماني كه از فرهنگيان و دانشوران باسابقه كرمان بود، انتخاب نمود كه بر لوح مزار آن بزرگوار حك گرديد و شايد نمي‌دانست كه چند صباحي ديگر خود مصداق اين بيت واقع شده و رحلتش در اولين روزهاي نوروز 93 رخ مي‌دهد؛ البته شايد هم مي‌دانست و بر اين اساس از سالها پيش به گفته خودش در كتاب «ياد و يادبود» رسم خود را در ارسال تبريك نوروزي به دوستان ترك نموده و حتي از جواب تبريك ايشان نيز خودداري مي‌فرمود، بلكه با سرودن شعري زيبا به دوستان فهماند كه نوروز براي او معناي ديگري دارد: در گوش من صحيفه تبريك عيد گفت سالي دگر ز عمر تو اي بي‌خبر گذشت نشكفته غنچه‌هاي بهار اميد و عشق

آشنايان ره عشق در اين بحر عميق غرقه گشتند و نگشتند به آب آلوده حافظ استادي بزرگ از خطة هنرپرور كرمان و آزادمردي سترگ در حوزة تاريخ، فرهنگ و ادب ايران و جهان شادروان دكتر محمدابراهيم باستاني پاريزي سه‌شنبه پنجم فروردين ماه 1393 ـ بهار طبيعت را با بهشت فضيلت پيوند زد و به جاودانگي پيوست. باري كوير هم بهاري دارد و برهنه تاكش شاخي پر از نثار و كرمان و سيرجان و پاريزش او را يارند و غم‌گسار، ليكن باستاني آن هر سه را براي ايران مي‌‌خواهد و فرهنگ و تاريخ و ادب ايران را براي برافراشتن رأيت عزت و آزادگي در سراسر جهان.