مقاله

گفتار و نوشتار، هرچه بلند و پر معنا و نغز و رسا باشد، توان معرفي شخصيّتي را كه اصلش از عالم ملكوت و شاخ و برگش در جهان ناسوت گسترده است، ندارد؛ زيرا كلام، حقيقتي اين سويي و موجود ملكوتي آن سويي است و لذا قرآن چهره دنيايي خود را از دريچه كلام توصيف مي‌كند، ليكن سيماي لوح محفوظي او لفظ و كلام نمي شناسد.

جوانان ارزشمندي که هشت سال دفاع مقدس را پشت سر گذاشتند، نه با استدلال و محاسبه علمي به جبهه رفته بودند، نه به اميد کسب ثروت و رياست در جنگ تحميلي حضور يافتند، بلکه با تفکر و تعقل عوامانه، درک کردند که بايد تشيع را از خطر نابودي نجات دهند. افراد پشت جبهه و پيرزنها و پيرمردهاي فداکار نيز حاضر بودند خودشان چيزي نخورند، اما به جبهه کمک کنند.

چيزي هست كه از جان متفكر به سخن درمي‌آيد و همين نداست كه متفكر را در مقام يك متفكر قرار مي‌دهد: هيچ چيز نمي‌تواند جانشين اين ندا قرار بگيرد و هيچ قدرتي نمي‌تواند بر اين ندا چيره شود يا آن را تحت الامر خويش قرار دهد.

در غرب و شرق از طرف کلیسا چنین تبلیغ شده است که روشن اندیشی و اومانیسم غرب، خدا را از میان برداشته و انسان را بر جای او نشانده است! اما در حقیقت این سخن تهمت و بهتان بزرگی است بر اومانیسم و روشن اندیشی غرب. زیرا روشن اندیشی غرب تعهدی ندارد که برخی از حقایق را انکار کند و با آنها دشمنی ورزد از جمله حقیقت بزرگی مانند وجود خدا را انکار کند و دلایل اثبات خدا را به عمد نادیده بگیرد.

جامع‌نگري که بر آنها حاکم بود، از جمله اين دلايل است؛ ولي به مرور اين موضوع از دست رفت. علوم ديني از علوم طبيعي جدا نبود و همه يکجا درس داده مي‌شدند. تا زماني که وضعيت به اين شکل بود، تنها يک روح حاکم بود. صحبت علم و دين به صورت دو موضوع منفک و جدا از هم نبود. يک جهان‌بيني بر روش آنها حاکم بود. کار علمي را به شيوه علمي و با ديد وسيعي به کليت قضايا نگاه مي‌كردند.

«آزادگان» در شاهنامه به دو معنا به كار گرفته شده است: نخست گروه ويژه‌اي از ايرانيان داراي تبار برجسته كه در شمار بزرگ‌زادگان و شاهزادگانند و در ميدانهاي نبرد از فرماندهان و برترينهاي سپاهند و اين با نقش آنان در روزگار ساساني همخواني دارد؛ دوم، همة ايرانيان كه در شاهنامه بيشتر بدين معنا به كار رفته است.

مردم این سرزمین از گذشت های با شکوه و تمدنی ریشه دار برخوردار بوده اند، به گونهای که برای همه امور زندگی برنامه و راه روشی مخصوص داشته اند، موضوع غذا خوردن و آداب آن در ایران به سبب اهمیت و نقش مهم آن در سلامت فرد و جامعه، سخت مورد توجه بوده است. آنچه جای تأسف دارد از دست رفتن منابع ایرانی برای اطلاع از آیین زندگانی این مردم است.

اسلام به عنوان دینی تمدن‌ساز و فرهنگ‌ساز همواره شرایط و لوازم توسعه‌ اقتصادی را با توسعه‌ فرهنگی ملازم دانسته است. مهم‌ترین فعالیت نظام برنامه‌ریزی و مدیریتی برای توسعه‌ اقتصادی و فرهنگی در جامعه باید ناظر به یافتن راه‌حل‌هایی فرهنگی و ایدئولوژیک برای توسعه‌ اقتصادی باشد. به بیان دیگر، تا زمانی که نحوه‌ نگرش یا همان فرهنگ افراد جامعه، صرفاً نگرشی مادی و منفعت طلبانه باشد، توسعه‌ اقتصادی محقق نخواهد شد.

در نامه تنسر به گشنسب، تنسر نفر دوم كشور پس از اردشیر بابكان است كه هم وزیر و هم موبدان موبد دستگاه حكومت ساسانی است. وزیر همواره در كنار شاه است؛ ولی وزیران باید مراقب رفتار و كارهای خود باشند و از او فرمانبری كنند. شاپور، وزیر خود را به خراسان فرستاد تا باشندگان آنجا را به اطاعت از او فراخواند. وزیر به خراسان رفت و به‌اندازه‌ای با مردم خوش رفتاری كرد كه او را بیش از شاپور خواستار شدند؛ سپس با بزرگان خراسان نزد شاپور بازگشت. شاپور كه از ماجرا خبر داشت، ناگهان سر وزیر را برید و پیش پای بزرگان خراسان افكند و آنان از بیم جان مطیع شاپور گشتند!

استاد مطهری نکته ظریفی بیان کرده است با این مضمون که خط مشی خلفای عباسی از ایرادات بسیاری برخوردار بود و ائمه معصومین(ع) آن موضوعات را به کرات عنوان کرده و از آن برحذر می‌داشتند. در همان دوره بود که ترجمه متون از زبان یونانی به عربی شروع شد. در واقع ترجمه متون تنها موردی بود که ائمه(ع) آن را تأیید فرموده و ایرادی به آن وارد نکردند. آن بزرگواران فراگیری هر چیزی را که کیان اسلام به آن بسته باشد، تشویق مي‌كرد ند؛ بنابراین می توان گفت مهمترین عامل در پیشرفت تمدن اسلامی، قرآن و سنت بود که سفارش مي‌كردند: آن را از هر جایی فرا بگیرید.