مقاله

هر کس پله‌های قدیمی و رنگ و رورفته دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را بالا و پایین رفته باشد امکان ندارد نامی از دکتر رضا داوری اردکانی نشنیده باشد، مخصوصا حالا که در 81 سالگی به‌سر می‌برد.

در اولین ماجرا که باید با کشتی سفر کند، ملاح بی‌مروت با دیدن کیسه خالی او به کشتی راهش نمی‌دهد؛ اما جوان به زور بازو ملاح و دوست ملاح را فرومی‌کوبد و به کشتی می‌نشیند. ملاح هم با دامی که برای جوان ساده‌لوح می‌گسترد، او را میان دریا رها می‌کند. جوان با جان‌کندنی طاقت‌فرسا خود را به خشکی می‌کشاند و با خوردن برگ درختان و بیخ گیاهان خود را تشنه به چاه آبی‌ می‌رساند؛ اما برای رفع تشنگی باید پشیزی بپردازد. جوان پشیزی ندارد، ناچار تنی چند را فرومی‌کوبد. مردان جمع می‌شوند و چندان می‌زنندش که مجروح به گوشه‌ای می‌افتد.

این قاعده مشتمل بر دو بخش است: یكی «لاضرر» و دیگری «لاضرار». آنچه مربوط به بحث كنونی ماست، بخش «لاضرار» است. جالب این است كه این جمله را رسول‌الله(ص) در یك واقعه قضایی بیان فرموده است. داستان از این قرار بوده كه: در زمان رسول الله(ص) سمره بن جندب در جوار خانه مردی از انصار، درخت خرمایی داشت كه راه رسیدن به آن از داخل ملك آن مرد انصاری می‌گذشت. سمره برای سركشی به آن درخت و انجام امور آن به موجب حق عبوری كه داشت، از ملك مرد انصاری عبور می‌كرد و بارها سرزده وارد می‌شد

شاید با واژه «استعفا» غریبه باشیم و اساسا این سوال در ما به وجود بیاید که چرا مسوولی باید استعفا کند؟ این مساله ناشی از آن است که در جامعه‌ ما کمتر اتفاق افتاده که مسوولان خودشان را نماینده یا منتخب غیرمستقیم مردم دانسته و خود را نسبت به وظایفی که در قبال مردم دارند مسوول و متعهد بدانند. متاسفانه ما در جامعه خود بیشتر اوقات مسوولیت را به‌عنوان یک حق می‌دانیم که بر اساس آن فرصتی به دست می‌آید تا جایگاه و شأن خودمان را به دیگران نشان بدهیم و از طریق آن به دیگران ببالیم در حالی‌که مسوولیت در مفهوم واقعی خود به معنی پاسخگوبودن است. وقتی شخصی مسوول می‌شود در واقع وظیفه‌اش بسیار سنگین است و باید خود را به جامعه‌ای که وی را مستحق دریافت مسوولیت شناخته‌ است چنان متعهد بداند که این مسوولیت را فرصتی نه برای خودش که برای خدمت به جامعه و مردم بپندارد. این موضوعی است که در بسیاری از جوامع توسعه‌یافته وجود دارد.

ویلیام سولیوان (william sulivan ) آخرين سفير آمريكا در ايران، روز۲۰ فروردين ۱۳۵۶ به این سمت انتخاب شد و روز 18 خرداد در شرائطی كه سیاست شاه در سرمايه‌گذاری مالی خود برای كمك به پيروزی مجدد جمهوريخواهان آن كشور شكست خورده بود، وارد تهران شد. وی 12 اکتبر سال 1922 در رودآيلند متولد شد. او پس از کسب تحصيلات دانشگاهی راهي دانشکده ديپلماتيک شد. در جنگ جهانی دوم به استخدام نيروی دريايی آمريکا درآمد و با درجه افسری در جنگ‌های خاور دور شرکت کرد. پس از پايان جنگ جهانی دوم وارد وزارت خارجه آمريکا شد و در جريان جنگ کره به عنوان مشاور سياسی ژنرال مک‌آرتور در دفتر او خدمت می‌کرد. وی پس از انجام مأموريت‌های مختلف در خاوردور به سمت سفير آمريکا در لائوس (69-1964) و فيليپين (77-1973) منصوب شد و در جريان اين مأموريت‌ها از مشاوران نزديک کيسينجر وزير خارجه پيشين آمريکا در مذاکرات صلح ويتنام بود.

همگان تا حدودی با رابطه نزدیک عرفان با مذهب شیعه آشنا هستند. اما آیا عرفان جداگانه‌ای برای شیعیان وجود دارد؟ آیا اساساً اصطلاح «عرفان شیعی» قابل وضع است؟ یعنی می‌توان گفت معانی و مفاهیمی جداگانه یا برجسته از عرفانِ عام به‌طور کل، و عرفانِ اسلامی به‌طور جزء وجود دارد؛ یا تنها می‌توان به عرفایی اشاره کرد که خود شیعه بوده‌اند و این به نگرشی بنیادین در چم و خم عرفان‌شان نینجامیده است؟

شاعرِ ما بی گمان این بیت غرورآمیز را در وصف شهری نگفته که شهروندانش پیکر بیجانی را برنمی تابند و اجازه نمی دهند زیر گوشه ای از خاکِ آن که وی عاشقش بود، آسوده بیارامد. این بیت زبان حال آنهایی است که این شهر هنرپرور را می شناسند ومی دانند جایگاه آن در تاریخ کجاست و حتی در امروزِ روز چه مایه آبروی ایران عزیز در چشم جهانیان است. شهری با آن همه تاریخ پرافتخار، با آن غنای فرهنگی و سرمایه های علمی و ادبی کارش به جایی می رسد که دفن مردی نادرالوجود که عمری را در شناختن و شناساندن میراث فرهنگی این مرز و بوم گذراند، برایش بزرگ ترین مسألۀ روز می شود، کار وکاسبی را کنار می گذارد ، آرام و قرار را از خود می گیرد، و "چو بید بر سرِ ایمان خویش" می لرزد ، چه خبر ا ست؟ می خواهند جنازۀ «کافری» را، طبق وصیت صاحبش به خاکِ آن بسپارند!

امام خمینی(ره) در یك فتوای صادره فرموده‌اند: «زیاده‌روی در مصرف آب موجب ضمان می‌گردد و حرام است.» در این فتوا ظاهراً قربانی تضییع، خود منابع زیستی است نه آنكه فقط از رهگذر اضرار به مردم موجب ضمان است. اتلاف اموال عمومی یعنی اموال بیت‌المال كه جای سخن ندارد و به یقین اتلاف و تضییع آنها ضمان دارد، خواه عامل تخریب، اشخاص حقیقی باشند؛ و خواه كارگزاران حكومتی با افعال مثبت و مصرف بی‌رویه آن اموال را از بین ببرند؛ و خواه به علت تقصیر و كوتاهی موجبات تخریب را فراهم سازند.1

امام راحل دقیقاً همین شیوه را در فقاهت پیش گرفته است: در مسئله «حیل ربوى‏» (راههاى فرار از ربا) كاملا آن را با هدف شارع در تضاد مى‏دانست؛ زیرا حرمت ربا به جهت‏ مفاسد بزرگى است كه از ذات ربا برمى‏خیزد، و نمى‏توان با تغییر دادن شكل، حقیقت را واژگون نمود. آیا با وجود این‏همه آیات و روایات كه بر غلظت و شدت حرمت و قبح ‏ذاتى آن دلالت دارند و آن را محاربه با خدا و رسول ‏شمرده‏اند، مى‏توان با مختصر ضمیمه ـ كه صرفاً جنبه ‏ظاهرى دارد ـ تمامى آن مفاسد را نادیده گرفت یا از بین رفته‏ پنداشت؟!

اشاره: دن میگل دسِروانتِس، رمان‌نویس، شاعر و نقاش اسپانیایی (1547ـ 1616م) نویسندة رمان مشهور دن‌کیشوت است که از پایه‌های ادبیات کلاسیک اروپا به ‌شمار می‌آید و بسیاری از منتقدان از آن به عنوان اولین رمان مدرن و یکی از بهترین آثار ادبی جهان یاد می‌کنند. دن‌كیشوت داستان فردی خیالاتی و بی‌دست‌وپاست که خود را شوالیه‌ای شکست‌ناپذیر می‌پندارد و با هدف نجات دادن مردم، به سفرهای طولانی و پرماجرا می‌رود. این رمان را نخستین بار محمد قاضی از فرانسوی به فارسی برگرداند و در سالهای اخیر نیز از زبان اصلی ترجمه شده‌ است.