مقاله

بررسی زبان ها و گویش های ایرانی می تواند بسیاری از ویژگی های هویتی اقوام ایرانی را نشان دهد. دستاورد چنین پژوهش هایی می تواند، ضمن تبیین استعدادهای مردمی که در کشور زندگی می کنند، راهنمای صدیقی در خدمت مهندسی فرهنگی به حساب آید. این پژوهش، که با دقت نظر در بخش کوچکی از واژه های گویش خاوران صورت گرفته است، نشان می دهد که گویشوران این گویش تا چه اندازه به تقسیم بندی زمان و انتخاب رمزگان مناسب برای آن اهمیت قائل شده اند.

موضوع این مقاله بررسی واژۀ ترده به معنی «موریانه» است که در دست کم دو متن کهن فارسی (ترجمۀ تفسیر طبری و کشف الأسرار و عدةالأبرار) آمده است. در این مقاله نشان خواهیم داد که واژۀ ترده پیشینه ای بسیار کهن دارد و از ریشۀ هندواروپایی *terh1- به معنی «مالیدن، ساییدن، شکافتن، سوراخ کردن» مشتق شده است.

مقالۀ حاضر واژۀ آغاز را با معنی ناشناختۀ آن در بیتی از شاهنامۀ فردوسی بررسی می کند. آغاز احتمالاً گونۀ دیگر آغار از مصدر آغاریدن/ آغشتن «تر کردن» است. این واژه در متون فارسی دیگری نیز به کار رفته است که در این تحقیق شواهدی از آن ذکر می شود.

تاکنون آثار بسیاری در زمینۀ فرهنگ های فارسی شبه قاره، به قلم محققان و فرهنگ نویسان ایرانی شرح و بررسی شده است. اما برخی از این فرهنگ ها همچنان ناشناخته باقی مانده اند که یکی از آنها، بحر عجم، فرهنگ فارسی به فارسی تألیف شده در قرن 13 قمری است. مؤلف در این فرهنگ، مصدرهای بسیط و مرکب و مشتقات آنها و نیز ترکیب های وصفی و اضافی را از فرهنگ های پیش از خود، از جمله کشف اللغات، بهار عجم و غیاث اللغات گرد آورده است.

ماروین هریس، نظریه پرداز ماتریالیسم فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای را برای محیط در شکل‌گیری نظام‌های فرهنگی- اجتماعی قائل است. او نظام‌های ارزشی و ساختارهای اجتماعی را متاثر از رابطه انسان و محیط می‌داند. طی تاریخ، این رابطه که آن را نوع معیشت نیز می‌نامند تنوعاتی داشته است. از آن جمله می‌توان به شکار و گردآوری، کشاورزی و دامپروری و نیز اقتصاد صنعتی اشاره کرد. اقتصاد صنعتی، رابطه جدیدی را میان انسان و محیط شکل داده است. بنابر رویکرد ماتریالیسم فرهنگی، این دگرگونی باید در سایر اجزاء نظام فرهنگی- اجتماعی نیز جلوه کند. دراین نوشتار، از این منظر به بررسی تاثیرات ناشی از اقتصاد صنعتی بر موسیقی دستگاهی ایران می‌پردازیم.

هنر از منظر یونانیان: یونانیان برای هنر از واژه تخنه استفاده می کردند. این واژه همان گونه که در منابع ذکر شده همان «تکنیک» امروزی و به معنی ساختن است. در تاریخ فلسفه یونان، دموکریتوس (480- 380 ق.م) نخستین کسی است که هنر را تقلید از طبیعت دانسته است. البته آرای دموکریتوس در آثار فلاسفه بعدی و از جمله ارسطو نقل شده است. افلاطون را در تاریخ فلسفه نخستین کسی می دانند که به طور مستقیم به بحث درباره هنر و نقد آن پرداخت.

ارسی، چیدمان چوب با شیشه‌های رنگی، یادگاری از روزگاران گذشته و الهام گرفته از نقوش اصیل اسلامی که در ساخت درها و پنجره بناها به کار می‌رفته و اکنون دیگر متداول نیست و تنها در خانه‌های بر جای مانده از قدیم دیده می‌شود، این سازه‌های اصیل چوبی هر چند در حال حاضر به ‌دلایل مختلف دیگر ساخته نمی‌شوند اما در سرتاسر ایران اسلامی در شهرها و روستاهای قدیمی هنوز وجود دارند و زیباتر از آن هستند که با گذر زمان از یادها فراموش شوند.

این مجموعه یادداشت‌ها که حاصل پژوهشی میدانی و اسنادی است، به بررسی بازنمایی (representation) کالبد انسان در نگاره‌های ایرانی می‌پردازد و از عصر صفوی شروع می‌کند. از سوی دیگر یکی از مهم‌ترین بناهایی که در این زمان با نگاره‌های دیواری تزیین شده، کاخ چهلستون اصفهان است که تأکید بیش‌تر این نوشته بر آن بوده و نگاره‌های این کاخ را بررسی می‌کند. اما در یادداشت حاضر به عنوان اولین شماره، به کلیاتی در مورد نگارگری در این عصر و کاخ چهلستون می‌پردازد.

فرق اسلامی بی‌تردید بخشی از حیات جامعه اسلامی را به خود اختصاص داده‌اند. امروزه اهمیت پژوهش و تحقیق پیرامون فرق اسلامی، بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود. آنچه در پی می‌آید، بخشی از مقدمه کتاب «مفهوم‌وارة جامع فرق اسلامی» است که بر اساس کتاب «فرهنگ جامع فرق اسلامی» تهیه و تدوین شده است.

امروز سالروز تولد دیوید هیوم، فیلسوف شهیر اسکاتلندی است. او سال 1711 در ادینبورگ به دنیا آمد و در عنفوان جوانی فیلسوفی شهیر و پر‌آوازه شد. گروهی او را نه یک فیلسوف؛ بلکه نقاد فلسفه می‌دانند.