نسخه های خطی و عکسی

آغاز: بسمله. و به نستعین. خدا، ایزد، یزدان، داد، داد فرمان

آغاز: بسمله. من رشیدالدین وطواط، حل ما لا ینحل. ان خالق اشیاء که جهان

آغاز: سپاس بی‌قیاس صانعی را که تأسیس بدایع

از سدۀ 7-8ق به آن سو، که نسخه از آن سده‌ها است. واژه‌نامه‌ای است، آغاز و انجام افتاده، با سربندهای «باب» و هر باب در یک و یا چند «فصل». بسیار نزدیک است به «البلغه» (هف‍‌ )، که با آن سنجیده شد آن نبود. گویا هیچ‌یک از واژه‌نامه‌های عربی به فارسی که برادر بزرگم در «فرهنگنامه»های خود شناسانده‌اند نیست.

از ناشناسی که در دیباچه و انجامه از خود نام نبرده است می‌گوید لغات مستهجن را که دربرگیرندۀ پند و اندرز اخلاقی بوده، گرد آورده و کتاب را به نام «جامع اللغة فی تکمیل‌الانسان» خوانده. به ترتیب الفبایی هر واژه را گزارش کرده، سپس نتیجۀ اخلاقی بر پایۀ کتاب‌های فلسفۀ عملی آورده است.

آغاز: قدرت (صورت) کردگار می‌بینم حـــــالت روزگـــار می‌بینـــم

از علم‌الهدی، صفی‌الدین ابوتراب مرتضی بن داعی بن قاسم حسینی رازی، از سدۀ ششم ق، و گفته شده از جمال‌الدین ابوعبدالله محمد بن حسن (حسین) رازی، نگارندۀ «نزهةالکرام و بستان العوام» (نسخه‌ها، 2/852) است، که خود در آن از این نگاشتۀ خویش نام برده است، و نیز به خواجه نصیرالدین طوسی و ابوالفتوح رازی نیز نسبت داده شده که درست نیست.

آغاز: سپاس وافر قادری را که حرکت

از ناشناسی از سدۀ 11ق به آن سو، که نسخه از آن روزگار است.

...

آغاز: بنام آنکه جان را فکرت آموخت