دانشنامه فرهنگ مردم ایران

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

چل توپ | مهشید شیرمحمدلو چَلْ‌توپ، از بازیهای سنتی گروهی ابزارمحور در ایران.
چلچلا | حمیدرضا حسنی چِلْچِلا، یکی از مراسم مذهبی ماه محرم در شهر مُجِن، از توابع بسطام شاهرود، که تمام آن مراسم بر بنیاد نور، و خطبه‌هایی از نوع دعا و نیایش برگزار می‌گردد.
چل سرو | محمدعلی جودکی چِلْ‌سِرو، یا چهل‌سرود، گونه‌ای فال که از دیرباز در لرستان و برخی مناطق لرنشین خوزستان رواج داشته است.
چل قرآن | عباس قنبری عدیوی چِلْ‌قُرْآن، یا چهل‌قرآن، از نذرها و آیینهای مذهبی گروهی در برخی مناطق ایران که برای گرفتن حاجات و رفع گرفتاریها برپا می‌شود.
چلکوفسکی | حمید شاکری چِلْکوفْسْکی، پیتر جان (ز 10 ژوئیۀ 1933 م / 20 خرداد 1312 ش)، شرق‌شناس، ایران‌شناس و تعزیه‌شناس برجستۀ آمریکایی.
چلاب زنی | حسن ذوالفقاری چِلابْ‌زَنی، نوعی سینه‌زنی در مراسم سوگواری محرم که مبنای آن چرخیدن دایره‌وار سینه‌زنان و سینه‌زدن آنها ست.
چلو | شیوا جعفری چِلو، یا چُلو، از انواع بسیار رایج پخت برنج در ایران که بر خلاف پلو، بدون افزودن موادی دیگر پخته، و همراه با خورش و یا کباب خورده می‌شود.
چله |
چلوکباب | معصومه ابراهیمی چِلوکَباب، از غذاهای بسیار مشهور مردم ایران. چلوکباب عبارت است از چلو سفید و بی‌روغن به همراه انواع کباب.
چله بری | ملیحه کرباسیان چِلّه‌بُری، مراسمی که در مناطق مختلف ایران، به مناسبتهای گوناگون و با اَشکال متفاوت برگزار می‌شود و در پس‌زمینۀ معنایی آن نوعی طلسم‌شکنی و باطل‌السحری را می‌توان دید، که عموماً به مسائل زناشویی و بچه‌دار شدن مربوط است.
چله نشینی | محمدحسین باجلان فرخی چِلّه‌نِشینی، در اصطلاح اهل طریقت، اعتکاف و خلوت‌گزینی برای تقرب به خدا. مدت زمان این خلوت در عرف برخی از صوفیان و عارفان، 40 روز کامل است و این مدت را به حدیثی از پیامبر اسلام (ص) نسبت می‌دهند
چمر | محمدحسین باجلان فرخی چَمَر، گونه‌ای مراسم آیینی در قلمرو اقوام لُر کوچک و بزرگ، ایلام و کردستان که در سوگِ درگذشتِ مردان بزرگ ایل و طایفه برگزار می‌شد و هنوز هم گهگاه، اینجا و آنجا برپا می‌شود.
چنار خون بار زرآباد | فرشته بهرامی چِنارِ خونْ‌بارِ زَرْآباد، دو اصله چنار کهن مقدس واقع در صحن آستانۀ امامزاده علی‌اصغر که در قسمت جنوب‌ غربی روستای زرآباد، بخش رودبار الموت شرقی در استان قزوین قرار دارد
چنار | محمدحسین شمسایی
چوب خط | علی آخرتی چوبْ‌خَط، قطعه‌چوبی به طول 20 تا 30 سانتی‌متر و به شکل مکعب‌مستطیل یا استوانه، که در گذشته برای نگه‌داشتن حساب افرادی که نسیه خرید می‌کردند، استفاده می‌شد.
چوب و فلک | محسن ابراهیمی چوب و فَلَک، از ابزارهای رایج و قدیمی برای تنبیه و تأدیب مجرمان، خاطیان، و شاگردان مکتب‌خانه‌ها در ایران.
چولی قزک |
چهار امام زاده | مصطفی جعفرزاده دستجردی چَهارْاِمامْزاده، زیارتگاهی در روستای دستگرد، از توابع بخش کهک قم. زیارتگاه در محوطه‌ای نسبتاً وسیع، و محصور با دیوارهای ساخته‌شده از سنگ و گل، قرار دارد.
چوخا | محسن احمدی چوخا، بالاپوش مردانه، تا زیر زانو، جلوباز بدون دکمه، بدون آستین و یقه، بافت خانگی از نخ پشم یا نخ پنبه که مردان بر روی لباسهای دیگر خود می‌پوشیدند و هنوز هم در میان مردم برخی از سرزمینهای ایران پوشیده می‌شود.
چهار انگشت |
چهار پیر، زیارتگاه |
چشمه مولا | عباس قنبری عدیوی چِشْمۀ مولا، مکانی مقدس و زیارتی در نزدیکی آلیکوه در شهرستان اردلِ استان چهارمحال و بختیاری.
چغانه | گلاله هنری چَغانه، از خانوادۀ سازهای ضربی.
چوگان | آذرتاش آذرنوش چوگان، چوبی که با آن گوی زنند. این واژه بعدها به بازی چوگان نیز اطلاق گردید.
چهاردهمی | سهراب سعیدی
حتن | هوشنگ جاوید حَتَن، حرکتی آیینی و مراسمی شبیه رقص دسته‌جمعی، که مردم محلی آن را «بازی» می‌نامند و امروزه برخی آن را در ردیف رقص می‌دانند.
چهارشنبه آخر صفر |
حدیقة الحقیقه | مینو فطوره چی حَدیقَةُ الْحَقیقـه، منظومـه‌ای عرفانی ـ تعلیمی از سنـایی غزنوی (463 یا 473-535 ق/1071 یا 1080-1141 م).
چهل طوطی |
حسین کرد شبستری | محمد جعفری (قنواتی) حُسِیْنِ کُرْدِ شَبِسْتَری، از داستانهای مشهور، به زبان فارسی که موضوع آن مبارزۀ پهلوانان وابسته به دربار شاه عباس صفوی (سل‍ 996- 1038 ق / 1588- 1629 م) و نوچه‌های آنها علیه دشمنان خارجی این شاه، یعنی ازبکان و عثمانیان است.
حسنین | حسن ذوالفقاری حَسَنِیْن، از داستانهای منظوم ادب عامه با موضوعی کاملاً تخیلی دربارۀ امام حسن و امام حسین (ع).
حسن کچل | عباس بهارلو حَسَنْ‌کَچَل، فیلمی به کارگردانی علی حاتمی که بر اساس افسانه‌های شفاهی و با استفاده از نحوۀ روایت شهر فرنگیهای دوره‌گرد، گفت‌وگوهای آهنگین، تصنیف، بحر طویل و موسیقی ضربی و پاره‌ای از بازیها و سرگرمیهای کودکانه در 1349 ش ساخته شد.
حدیث کسا | حسن ذوالفقاری حَدیثِ کِسا، از احادیث معروف و جزئی از اعتقادات شیعه.
حاجی آقا-اکتر سینما | عباس بهارلو حاجی‌آقا ـ آکْتُرِ سینِما، نخستین فیلم بلند داستانی سینمای ایران از آوانس اوگانیانس (ساخت: 1312 ش).
چهل دختر | محسن احمدی چِهِلْ‌دُخْتَر، یا چهل‌دختران، عنوان برخی از بناهای مذهبی، نظامی و پدیده‌های طبیعی، که در نقاط مختلفی از ایران پراکنده‌اند و بیشتر آنها مقدس انگاشته می‌شوند.
حسینا | عباس قنبری عدیوی حُسِیْنا، از داستانهای عاشقانه در ادبیات شفاهی، منسوب به شاعری به همین نام، که در نواحی مختلف، روایتهایی گوناگون از آن بر سر زبانها ست.
حجامت | پیمان متین حِجامَت، از روشهای کهن و هنوز رایجِ خون‌گیری به‌منظور درمان بیماری یا پیشگیری از ناخوشیها که اساس آن خارج ساختن خون از بدن از طریق بادکش کردن و خراشیدن است.
حسن (ع)، امام | مریم صادقی , حسن اکبری بیرق فرزند علی بن ابی‌طالب (ع) و امام دوم شیعیان. امام حسن (ع) در 15 رمضان 3 ق / 29 فوریۀ 625 م، از بطن دختر پیامبر (ص)، فاطمۀ زهرا (ع) متولد شد.
حرم سرا | مینا احمدیان حَرَمْ‌سَرا، عمارتی مستقل و محفوظ از نگاه و تعرض مردان نامحرم و بیگانه، مختص همۀ زنان اهل حرم با پیوندهای سببی و نسبی، و در دربار مختص زنان عقدی، صیغه، کنیزان، شاهزادگان و فرزندان خردسال و خواجگان.
حاجی آقا | حسن میر عابدینی حاجی‌آقا، داستانی بلند از صادق هدایت (1281-1330 ش / 1903-1952 م)، که در 1324 ش جزو انتشارات مجلۀ سخن منتشر شد.
حافظ، فال | محمدجعفر یاحقی حافِظ، فال، پیش‌بینی خیر یا شر بودن نتیجۀ عملی، یا پیشگویی سرنوشت کسی با بهره‌گیری از دیوان حافظ.
چهل | ملیحه کرباسیان چِهِل، از اعداد مهم با معانی نمادین و رمزی در فرهنگ مردم ایران. بازتاب و کاربرد عدد 40 را می‌توان در نوشته‌های دینی، ادبیات حماسی، آیینهای عرفانی، مراسم و رفتارهای آیینی مردم، و اساطیر دید.
حاجی فیروز | الهه شایسته رخ حاجی‌فیروز، از کهن‌ترین پیکهای نوروزی که با خوانندگی و نوازندگی، پایان زمستان و آمدن نوروز را بشارت می‌دهد
حج | جواد فیروزی , نرگس صادقی گویا حَجّ، عبادتی واجب در اسلام که طی آن، هر مسلمان باید در صورت استطاعت، دست‌کم یک بار در عمر خویش، خانۀ کعبه را زیارت کند.
حریر | مریم محمدتبار حَریر، نوعی پارچۀ ابریشمی، لطیف، نازک و شفاف با بافتی شل، اغلب ساده و تک‌رنگ.
حسین (ع)، امام | حسن اکبری بیرق دومین فرزند امام علی و حضرت فاطمه (ع)، نوۀ پیامبر اسلام (ص)، و امام سوم شیعیان، با کنیۀ ابو‌عبدالله و ملقب به سید‌الشهداء
حجله عزا | علی بلوکباشی حِجْلۀ عَزا، یا حجلۀ ماتم، شعار و تابوت‌واره‌ای نمادین از حجله یا حجله‌خانۀ عروس که در مراسم عزاداری محرم، تعزیه‌خوانیها و مراسم سوگواری جوانان ناکام و شهدا تزیین، و به نمایش گذاشته می‌شود.
حریره | مریم محمدتبار حَریره، غذایی ساده و رقیق، بیشتر برای خوراک زنان زائو، کودکان و بیماران.
حاتم نامه | محمود امیدسالار حاتِمْ‌نامه، مجموعه‌ای از داستانهای به‌هم‌پیوسته دربارۀ سخاوت و جوانمردی‌ حاتم طایی (د اواخر سدۀ 6 م)، شاعر و جوانمرد مشهور دورۀ جاهلی.
حسینیه | عمادالدین باقی , اصغر کریمی حُسِیْنیّه، محلی که به یاد امام حسین (ع) بنا شده است و به روضه و مرثیه‌خوانی و سینه‌زنی اختصاص دارد.

دانشنامه فرهنگ مردم ایران

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دانشنامه فرهنگ مردم ایران

ورود به سایت

ثبت نام