گفتگو

زیبا چیست؟ زشت كدام است؟ هنر چیست؟ چطور می‌توان گفت كه این چیز از دیگری زیباتر است؟ آیا معیارها و قواعد و قانون‌هایی معین برای تعیین زشت و زیبا و زشت‌تر و زیباتر وجود دارد؟ این قوانین و قواعد كجا هستند؟ در ذهن هر یك از ما یا در بیرون؟ شاید هم در ذهنیت جمعی گروهی از ما؟ در جشنواره‌ها و فستیوال‌های هنری، چطور و بر چه مبنایی میان آثار هنری قضاوت می‌كنند؟ اصولا به چه چیزی می‌گوییم اثر هنری و هنرمند كیست؟

استاد تاریخ دانشگاه تهران با اشاره به گستره سیاسی و مرزهای متغیر ایران در دوره‌های مختلف تاریخی معتقد است ایران فرهنگی، هسته اصلی و سخت مرکزی دارد که علاوه‌بر ایران سیاسی امروز بخش‌هایی از آسیای مرکزی، افغانستان، قفقاز و جنوب روسیه و پاکستان را هم دربرمی‌گیرد.

در ابتدای سوره نود (بلد) از قرآن كریم، خداوند پس از چند سوگند غلیظ و شدید با تاكید می‌فرماید كه «به راستی كه انسان را در رنج (كبد) آفریدیم» این بزرگ‌ترین شاهد و گواه بر آن است كه سرشت انسان با رنج ممزوج است و او را از این سرنوشت گریز و گزیری نیست. با این همه اندیشمندان ، متفكران ، طبیبان و دانشمندان همواره كوشیده‌اند با تمایز گذاشتن میان رنج و الم ناضرور از رنج ضروری راهی برای كاستن از درد و رنج انسان بیابند.

«جوانمردی» براساس مجموعه‌ای از اصول اخلاقی یا آرمان‌های اخلاقی بنا شده است، اما «عیاران» گروه اجتماعی بودند که از آیین‌ها و اصول جوانمردی تأثیر می‌پذیرفتند؛ پس اینها یکی نیستند. به بیان دیگر، جوانمردی یک نظام اخلاقی بوده که عیاران، قلندران و حتی صوفیه‌ از آن تأثیر می‌پذیرفته‌اند و این ها، عیناً یکی نیستند.

جوانمردی یا عیاری، در فرهنگ و تاریخ ایران، پیوندی تنگ و ناگسستنی و ساختاری دارد با پهلوانی. به سخن دیگر، پهلوان اگر راد و جوانمرد نباشد، پهلوان نیست. یکی از ویژگی‌های بنیادین که در اندیشه و منش ایرانی، «پهلوان» را از «قهرمان» جدا می‌دارد، همین است. پهلوان به ناچار، عیار و جوانمرد هم هست، اما قهرمان چنین نیست؛ دست‌کم قهرمان در کاربرد و معنایی که این واژه در روزگار ما دارد.

بازگشت به فلسفه‌ها و اندیشه‌هایی كه مستقیما به متن زندگی روزمره انسان‌ها ارتباط دارند، نیاز روزگار ماست. فلسفه در دوران مدرن، به ویژه از سال‌های آغازین سده بیستم، به شكل روزافزونی، به فعالیتی تخصصی و دانشگاهی بدل شد كه در آن گروهی اندیشمند نخبه، درباره مسائلی پیچیده و انتزاعی با یكدیگر بحث و دعوا می‌كردند و سایر مردم نیز از آنچه میان آنها می‌گذشت، سر در نمی‌آوردند.

دکتر سیدضیاء موحد، استاد فلسفه و منطق و شاعر ایرانی، که تحصیلات دانشگاهی‌اش را در رشته فیزیک دانشکده علوم دانشگاه تهران آغاز کرد و در حوزه فلسفه تا مقطع دکترا در یونیورسیتی کالج لندن ادامه داد، معتقد است علوم پیوند ناگسستنی باهم دارند و نمی‌شود آنها را مرزبندی کرد و خط سیاه و سفید میان‌شان کشید و گفت این طرف تخیل و احساس، آن‌طرف منطق و فلسفه و استدلال. از نگاه ایشان «منطق، ریاضیات شعر است. منطق، ریاضیات فلسفه است» به این اعتبار، او بر این باور است که همراهی فلسفه و منطق با شاعرانگی امر غریبی نیست.

استاد انسان شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت:مشکل عبارتست از موقعیت عینی و انضمامی که در زندگی فردی و جمعی یا نظام حکمرانی با آن روبرو هستیم اما مسئله ها انتزاعی و مفهومی اند.

موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه ایران سیزدهم دی‌ ماه امسال 47 ساله می‌شود. خانه‌ای برای بحث و گفت‌وگوی اهل فلسفه، آكادمیایی كوچك و دلنشین برای همنشینی شیفتگان دانایی و مكانی برای تلاقی دو سنت گرانبار و ارزنده فلسفه غرب و حكمت ایرانی- اسلامی. البته عموم مخاطبان و فلسفه‌دوستان این مكان را تحت عنوان انجمن حكمت و فلسفه می‌شناسند؛ همان كه در سال 1353 به همت سیدحسین نصر و با همراهی و همكاری شماری از زبدگان نام‌آشنای حكمت و فلسفه در ایران تاسیس شد.

صدوقی سها: ما می‌توانیم ثابت کنیم این فلسفه اسلامی و این دستگاه فلسفی موجود که امروز معروف است و در شفا و اسفار و کتاب‌های دیگر متجلی است، نه یونانی محض است و نه اسلامی محض. مبنای آن بر یونانیات است اما تغییر پیدا کرده و متطور شده است. این معنا را مرحوم فلاطوری در کتاب «دگرگونی بنیادی فلسفه یونان در برخورد با شیوه اندیشه اسلامی» دنبال کرده‌اند.