مقاله

من متخصص بحث حكمت خسروانی نیستم. در جوانی در این زمینه دانش‌آموزی كردم ولی بعدا باز به این بحث برگشتم و هنوز در این زمینه دانش‌آموزی می‌كنم. حكمت خسروانی مصداقی برای دیالكتیك عام و خاص است. من از سال‌ها پیش تاكید كرده‌ام تا زمانی كه در ایران به دیالكتیك عام و خاص نرسیم، علوم انسانی به معنای عام آن یعنی جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و حتی علوم فضایی تولد پیدا نمی‌كند و نتیجه‌اش هفتاد در صد تولیدات بی‌پایه و اساس در این حوزه در ایران است.

از مجموع مطالب باقی‌مانده از خوارج از یک طرف و پاسخهای حضرت مولی(ع) از سوی دیگر استنباط می‌شود که خوارج دارای یک اندیشه سیاسی بوده‌اند که البته به‌تدریج در طول زمان شکل گرفته است. اندیشه سیاسی آنان «خداسالاری» بوده است؛ ولی نوعی خداسالاری که به مردم‌سالاری منتهی می‌شود. آنان می‌گفتند که حاکم اصلی بر بشر خداست، ولی خداوند آن را به ملت واگذار کرده است؛ نظیر مالکیت که مالک حقیقی خداوند است «ولله ملک السموات و الارض»؛ ولی خداوند اجازه تصرف در اشیای جهان را از طرق خاص و مشروعی به بشر واگذار کرده است. حکومت هم چنین است که به اعضای جامعه واگذار شده و آنان با بیعت حقی را که خدا به انسانها داده، به شخص و یا اشخاصی واگذار می‌کنند.

ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی قبایل عربستان ۷ـ نکات یادشده توضیح بیشتری می‌طلبد. امام علی(ع) در مصاف با اصحاب جمل و نهروان به پیروزی کامل دست یافت. در جریان جنگ نهروان و پس از صحبت‌ها و نصیحت‌های فراوان و قبل از آنکه نبرد آغاز شود، حضرت فرمود: «از ما کمتر از ده نفر کشته می‌شوند و از آنان کمتر از این عدد باقی خواهند ماند» و این یعنی پیروزی تمام‌عیار.

در حاشیۀ دور تا دور لوح معماری‌ای که در پیش رو دارید، کتیبه‌ای به خط شکسته‌ نستعلیق خفی درج شده است. بررسی فنی کارشناسان موزۀ ملک نشان می‌دهد که این کتیبه را بعداً به لوح نیفزوده‌اند و از آغاز جزوی از آن بوده است. در یادداشت حاضر، متن کتیبه را خواهیم خواند و آن را توضیح خواهیم داد. پیش از آن، لازم است توجه خواننده را به نکاتی جلب کنیم که فهم این کتیبه و محل آن را آسان‌تر می‌کند.

دوازدهمین هم‌اندیشی حلقه نشانه‌شناسی تهران با موضوع «نشانه‌شناسی تاریخ» در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. در این هم‌اندیشی ۱۳ مقاله ارائه شد و اساتید حوزه تاریخ و نشانه شناسی سخنانی ایراد کردند. گزارش نخست این هم اندیشی به سخنان دکتر منصوربخت اختصاص داشت که در خصوص وارونه خوانی (یا خوانش توهمی) از نشانه های تاریخ در جهان معاصر (نمونه موردی ایران) سخن راندند.

یادداشتی در نقد کتاب «فلسفه تحول تاریخ در شرق و غرب اسلامی» اثر موسی نجفی چندی پیش برخی دوستان از نشریه‌ای فرهنگی، از بنده خواستند که در نشستی به منظور نقد و بررسی کتاب اخیر دکتر موسی نجفی، با عنوان «فلسفه تحول تاریخ در شرق و غرب اسلامی (روش استنباط عقلانیت تاریخی و تحول علوم انسانی بر اساس مقایسه و نقد سنت ابن خلدونی با بسط حکمت نوصدرایی)» شرکت کنم.

در طول تاریخ اسلام بوده‌اند و هستند کسانی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از امام علی ابن ابیطالب(ع) انتقاد می‌کنند و اینکه مشکلات و تفرق مسلمانان از زمان آن حضرت آغاز شد و آن حضرت را به عکس دو خلیفه نخستین، نقشی در کسب افتخارات ـ و انجام آنچه خود فتوحاتش می‌نامند ـ نبود! این سخن کم و بیش همیشه وجود داشته و در هر زمانی که اندیشه‌های سَلفی و اهل حدیثی گسترش و قدرت می‌یافته، هواداران بیشتری می‌یافته است.

اشاره: آنچه در پی می آید، درس تفسیر استاد محقق داماد است که در شب نوزدهم ماه رمضان جاری در مرکز نشر علوم اسلامی ایراد شده است. «إنما المؤمنون الذین آمنوا بالله و رسوله ثم لم یرتابوا و جاهدوا بأموالهم و أنفسهم فی‏ سبیل الله أولئک هم الصادقون» (حجراتر۱۵) «ایمان» نه با «اسلام» مترادف است و نه با «اعتقاد». این سه مفهوم کاملاً از یکدیگر متفاوتند. ۱ـ اسلام امری که با قول و گفتار به اثبات می‌رسد و ربطی به قلب وعمل ندارد. قولوا اسلمنا. درحالی‌که ایمان با عمل به اثبات می‌رسد و جاهدوا باموالهم و انفسهم.

ضمن تأکید بر لیاقت و کاردانی قائم‌مقام به صراحت اعتراف می‌کند که «یک نفر در ایران هست که با پول نمی‌توان او را خرید و آن قائم‌مقام است».

طی یک‌ونیم قرن گذشته، فرایندهای ماشینی‌شده و خودکارِ ساخت و تولیدْ تا حد زیادی حضور دست انسان را در اشیا و وقایع روزمرۀ‌مان حذف کرده است. در چند دهۀ گذشته فاصله‌گرفتنِ تدریجی از جهان بساوایی و تجسدیافتۀ دست با شیوه‌های کامپیوتری‌شدۀ ترسیم، مدل سازی، طراحی و تولید تشدید شده است. توسعۀ دیجیتال عملاً فرایندهای اندیشه و تخیل انسان را از پیوند ذاتی‌شان با حافظه، تن، تخیل و مفهوم «هست بودن» و حس «خویشتن» منفصل کرده است.